ضميمو نائون
بگٽي ھلس 7 فيبروري 1843ع
مال غنيمت Prize money
مان ھن خط سان گڏ پنھنجي شخصي درخواست بہ موڪلي رھيو آھيان، ھي درخواست Lard of Zreasuary ڏانھن بہ سمجھڻ گھرجي. مان ھي ڳالھہ تسليم ڪريان ٿو تہ مان ائين ڪرڻ ڪونہ ٿو چاھيان. ڇاڪاڻ تہ ھائوس آف ڪامنس ۾ لارڊ ھووڪ ڄاڻي ٻجھي مون تي الزام ھنيا آھن ۽ ھروڀرو بدنام ڪيو آھي بلڪ ھن مون سان ظلم ڪيو آھي. مون تي خاص ڪري اھو بھتان مڙھيو پيو وڃي تہ مان مال غنيمت خاطر پنھنجن ھزارن فوجين، عملدارن ۽ ويجھن دوستن کي قربان ڪيو آھي. مان يقين سان چئي سگھان ٿو، تہ نہ مان ۽ نہ منھنجيءَ فوج مذڪوره مال غنيمت تي نظر رکي ڪڏھن بہ جنگ ڪانہ ڪئي آھي. اھڙي ڪنھن کي بہ توقع ڪانہ ھئي تہ مياڻيءَ جي فتح حاصل ڪري سگھجي ٿي؟ اھا ڪنھن کي توقع ھئي تہ ايترا بلوچ قبائلي سردار حيدرآباد پھچي منھنجي پيش پوندا؟ مان اھو سوچي بہ ڪونہ ٿو سگھان تہ توھان تي لارڊ ھووڪ جي ھنيل الزامن جو اثر ٿيو ھوندو.
منھنجو مفاد ساري فوج جو گڏيل مفاد آھي. صحيح فيصلو فقط ھر مئجسٽريٽ ڪري سگھي ٿي. مان اھو ڪندس جنھن کي اوھان انصاف مطابق تصور ڪندا ۽ اھو ڪم پنھنجي لاءِ نہ پر ٻين جي فائدي لاءِ ھوندو، پر چيو پيو وڃي تہ مان اھو ڪم پنھنجي شخصي مفاد لاءِ ڪيو آھي. ڪڏھن وري اھي ساڳيون ڳالھيون عام ماڻھو بہ چوڻ شروع ڪندا. منھنجي جيڪا بہ ملڪيت آھي سا مان ھندستان ۾ پھچڻ کان پوءِ پنھنجي حق حلال جي پگھارن مان ٺاھي آھي. مان مال غنيمت کان انڪار ڪري بيوقوف ۽ منافق ڪونہ ٿيندس. پر لارڊ رپن، مان اوھان کي پڪ ٿو ڏياريان تہ مان انھيءَ مال غنيمت بابت ھميشه گھٽ سوچيو آھي. سنڌ جي فتح ڪري سرڪار مون کي گرانڊ ڪراس ڏنو آھي ۽ وڏي خطاب سان نوازيو آھي، جيڪا منھنجي لاءِ ھڪ وڏي ڳالھہ آھي.
توھان جو اھو بہ چوڻ آھي تہ باٽا کي مال غنيمت ۾ شامل ڪرڻ گھرجي. اھڙي فيصلي ڪرڻ جي طاقت مون ۾ ڪانہ آھي، پر مان ايترو ضرور چئي سگھان ٿو تہ جيڪي ماڻھو سر ترين تي رکي وڙھيا آھن سي اھو ڪڏھن ڪونہ چاھيندا تہ انھن ريجيمينٽن کي بہ باٽا ملي، جيڪي سنڌ ۾ موجود ئي ڪونہ ھيون. جھڙو 78 ۽ 86 ۽ ٻيون ريجيمينٽون. ساري فوج سوچي رھي آھي تہ باٽا انھيءَ ڪري ڏني پيو وڃي ڇاڪاڻ تہ فوج بيماري جا ڏاڍا ڏک سٺا آھن ۽ سرڪار ان جو ازالو ڪرڻ چاھي ٿي. جنھن جا سورنھن ھزار ماڻھو مس تہ بچي سگھيا ھئا. منھنجي خيال موجب جيڪڏھن مال غنيمت مان باٽا ڪٽيو وڃي تہ باقي مال غنيمت ايتري بچندي جيتري مياڻي ۽ حيدرآباد جي جنگين ۾ وڙھندڙ فوجين کي ملي ھئي. اسان مال غنيمت جا حقدار آھيون يا نہ اھو ھڪ جدا سوال آھي جنھن جو فيصلو ھر مئجسٽي پاڻ ڪندي. پر جيڪڏھن اسان ان جا حقدار آھيون تہ اسان جو حصو ائين ھجڻ گھرجي جيئن ميدان جنگ تي موجود ھر فوجيءَ جو ھوندو آھي. باٽا تہ انھن فوجين کي بہ مليو آھي، جن نہ انھيءَ ملڪيت کي ھٿ ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، نہ مليل ملڪيت جي حفاظت ڪئي نہ وري انھيءَ زماني ۾ سنڌ اندر موجود ئي ھئا. اھا فوج سنڌ ۾ ان وقت پھتي ھئي، جڏھن اھا ملڪيت ممبئي سرڪار جي خزاني ۾ جمع ٿي چڪي ھئي. مون کي اھا خبر ڪانہ ٿي پوي تہ فرق وارو ليڪو ڪٿان ڪڍجي. منھنجو خيال آھي تہ باٽا ساري ھندستاني فوج جي مال غنيمت مان ھڪ جيتري ڪٽ ڪئي وڃي. ھن ڳالھہ جو ٻيو مطلب اھو آھي تہ ايسٽ انڊيا ڪمپني مال غنيمت انھيءَ ڪري وصول ڪري رھي آھي تہ جيئن اھا فوجي خرچ جو پورائو ڪري سگھي.