سنڌ شناسي

سنڌ جا عوامي ڪردار

ھن ڪتاب ۾، دادا سنڌيءَ سنڌ جي انھن ڪردارن کي پنھنجي قلم ذريعي ظاھر ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آھي، جيڪي واقعي سنڌ جا عوامي ڪردار آھن ۽ سنڌ جي عام ماڻھوءَ وٽ اھي چڱي طرح سڃاتا وڃن ٿا ۽ انھن جا پنھنجا پنھنجا ڪردار آھن، جن ڪردارن کي سنڌ جي عام ماڻھوءَ وٽ عزت ۽ آبرو آھي ۽ ھو انھن کي پنھنجو سمجھن ٿا.
دودي سومري کان، سگھڙ ٻيڙي فقير تائين ڪتاب ۾ آندل اٺاويھ ئي ڪردار اھڙا آھن، جن سمورن تي اسان کي فخر ۽ وڏائي آھي.
  • 4.5/5.0
  • 6545
  • 1637
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • دادا سنڌي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book سنڌ جا عوامي ڪردار

• وتايو فقير

وتايو فقير يارھين صديءَ جو، مانَوارو بزرگ ھو. ھو نقشبندي طريقي جو ھو ۽ سندس تعلق قادري بزرگن سان ھو. لنواري وارن ۽ شاھ حبيب سان اٿڻ ويھڻ ھوس. ھو نھايت مانائتي ۽ مڃيل علمي، ادبي ۽ روحاني ماحول ۾ پليو. سالڪن سان سندس صحبتون ٿيون. اتان پوءِ ھو نصرپور آيو ۽ آخري عمر ۾، شيخ لوھڙو جي وستيءَ ۾ اچي رھيو ۽ اتي ئي گذاري ويو.
وتايو فقير سنڌ جو اھو عظيم انسان آھي، جنھن زندگيءَ جي ھر قدم تي، وِھ جو وٽو پي سچ جو سنيھو ڏنو. ھو سنڌ جي فڪر، سياڻپ، سونھن ۽ سچائي واري، اجتماعي ورثي جو نمائندو آھي، سڏي ٿو.جنھن انسان کي ڏاھپ ڏانھن سڏيو. ھو انسانيت جي علامت، پيار ۽ محبت جي نشاني، امن جو متلاشي ۽ درد جو درمان ھو. ھن جيڪا سچي ڳالھ محسوس ڪئي، ھر ڪنھن کي منھن تي چئي ڏني.
وتايو فقير پنھنجي دور جو نبض شناس، مصلح ۽ عظيم دانشور ھو. سندس ھر گفتي ۾ حڪمت ۽ دانائيءَ جا راز آھن. سندس قولن ۾ ذڪر ۽ فڪر، سوچ ۽ لوچ، عبرت ۽ عمل جو سامان سمايل آھي. اھي قول سماج جي رسم ۽ رواج، مادي ۽ روحاني قدرن، انساني شعور، سرمايه دارانه نظام، زر پرستي، انسان جي عدم مساوات، معاشي فرق ۽ طبقاتي ڪشمڪش جي تصوير پيش ڪن ٿا. اھوئي سبب آھي جو، علامه آءِ آءِ قاضي، ھنن گفتن کي “سنڌ جي تاريخ” سڏي ٿو.
وتايو فقير ھڪ عوامي ماڻھو ھو. مجلسي زندگيءَ جو مور ھو. سندس زندگي سادگي، سچائي ۽ پاڪيزگيءَ سان پُر ھئي. ھو فقير- تن درويش ھو. خوشامد، چاپلوسي ۽ ٻه چاپڙائي نه ڄاڻندو ھو. ھو پاڻ غريب ھو ۽ غريبن جي وچ ۾ رھيو. انھن جي ڏُک کي پنھنجو ڏک سمجھندو ھو. ھن انھن ستايل سانگين جي، مدد ڪرڻ ڪرڻ جو انوکو ڍنگ اختيار ڪيو. سرمائيدارن، زميندارن، پئسي جي پوڄارين ۽ ذخيره اندوز تاجرن تي طنزيه انداز ۾ نڪته چيني ڪري، عوام جي دلجوئي ڪندو ھو.
وتايو فقير، پنھنجي دور جو ھڪ احتجاج ھو ۽ انقلاب جو داعي ھو، جنھن سرمايه دارانه نظام خلاف آواز بلند ڪيو ۽ ان کي، پنھنجي ظريفانه بيان اسلوب ۽ بدله سنجيءَ سان، عوام تائين پھچائي، منجھن احساس پيدا ڪيو ته، ھو به ان ظالمانه نظام خلاف آواز اٿارين. سندس ھڪ نقل جو ھي ٻول ته “اي الله، انسانن وٽ، تنھنجو قدر، ھڪ ٽڪي جيترو به نه آھي.” سرمائيدارن ۽ پئسي جي پوڄارين تي، وڏي چوٽ آھي. يا جنھن شخص، ڪنھن وڏي ماڻھوءَ جو، نوڪر پئي سڏايو ته ان کي ڇڏي پئي ڏنائون ۽ جڏھن وتائي پاڻ کي الله جو ماڻھو سڏايو ته سارو ڏينھن، ھن ونگار وھي. شام جو ڪپڙا ڇنڊي ڪم کان واندو ٿيو ته چوڻ لڳو ته “اي الله، تنھنجو ماڻھو سڏائڻ، ڪيڏو نه مھانگو آھي.” وٺ ونگار، غريبن جي حق تلفي ۽ وڏيرا شاھيءَ تي ڀرپور تنقيد آھي. وتايو، ھڪ تارڪ الدنيا، مسڪين مزور ھو، ان ڪري مايا جي موھ ۾ نه آيو. پر، ھو ھر انسان کي دنوي لالچ، سرمايه پرستي ۽ پئسي گڏ ڪرڻ جي نقصان کان ڀڄڻ جي ھدايت ڪندو ھو. سندس ھيءُ گفتو ته “منھنجا ته لاھ نڪري وڃن ھا.” انسان کي زر ۽ ذخيره اندوزيءَ کان روڪي ٿو. وتايو مسڪين کي ڪم ڪرڻ ۽ محنت مزوري ڪرڻ تي زور ڏئي ٿو. ھو انسان کي، عمل جو پتلو سمجھي ٿو. محنت ڪرڻ لاءِ ھو، ھن ٻول ۾ ته “الله، ڏئي ته ٿو، پر کنگھائي.” اسان کي لاڳيتي عمل ڪرڻ جي صلاح ڏني آھي. ھو ھن دنيا کي، آخرت جي کيتي سڏي ٿو. جيڪي ھت پوکبو سو ھت لڻبو. سزا جزا، انسان جي عمل جو نتيجو آھي. سندس ھي الفاظ ته “دوزخ ۾ باھ ڪٿان آئي، ھر ڪو ھتان ئي کنيو ٿو وڃي.” انسان کي نيڪ، ڀلي ۽ شريف بڻجڻ جي تلقين ڪري ٿو.
وتائي فقير جي ڪيترن ئي گفتن ۾، ان دور جي سماجي تاريخ سمايل آھي. “مارڻ سَٺائون، پر ڏنائون ڪنھن کي به نه.” سنڌ جي پراڻي سماجي برائيءَ ڏانھن اشارو آھي ته، ڪيئن نه ننڍ وڏائي، ريت وھنوار، ۽ ڏي وٺ جي شادين، ڪيترين ئي نياڻين جي حياتين کي زھر بڻائي ڇڏيو ۽ اھي زندھ قبرن ۾ داخل ٿي ويون. پنھنجن ڪپڙن کي ھيئن چوڻ لڳو ته “اوھين ڀت کائو.” ظاھري ڏيک ويک، ٺٺ ٺانگر ۽ معاشري ۾ رِيا ۽ ڏيکاءَ واري خيرات ۽ عبادت ڏانھن، اشارو ڪري ٿو، ته، ان وقت اسان جي سماج ۾ به غريبن ۽ بکين، کي طعام خاني ۾ اچڻ نه ڏنو ويندو ھو. يا باھ لڳڻ وقت رلھي ڪلھي تي رکي، بي الڪو ٿي چوڻ لڳو ته “سڃائي به ڪنھن وقت ڪم ايندي آھي.” مان ظاھر آھي ته، ان دور ۾ سنڌ جا امير ماڻھو، گھرن ۾ تمام گھڻيون قيمتي شيون رکندا ھئا ۽ سندس معيار زندگي تمام اوچو ھو.
بھرحال وتائي جا گفتا، محض ڏند پٽي کِلڻ لاءِ نه آھن، پر ھن تي سنجيدگيءَ سان ويچار ڪري، فقير جي فڪر ۽ فلسفي کي پرکڻو آھي، جن ۾ خدا شناسي ۽ خود شناسيءَ سان گڏ وقت جي تاريخ جو وڏو سبق آھي.