10
ظاهر آهي ته هن حڪم زميندارن ۾ هلچل مچائي ٿي ڏني ۽انهي وقت ، جڏهن اڃان بالشويڪن جا پير به پوريءَ طرح ڄميل نه هئا ، اڃان مٿن جرمنن ۽ پولينڊين جا حملا پئي ٿيا ، سندن اهي حڪم نڪرن ، ظاهر ۾ ڪيڏا نه غلط هئا ، مگر ڪيڏين مصيبتن ايندي ، هو انهن حڪمن ڪڍڻ ۾ ڪابه ڪوتاهي نه ڪندا هئا .
انهي جو سبب ؟ ....... سبب هي هو ته کين پڪ هئي ته اسين في الحال مصلحت خاطر زميندارن کي ڪيڏو کڻي نوازيون ، ته به هو اسان جا دوست هرگز ٿي نه سگھندا ، بلڪ انهي نوازڻ يا ڍر ڏيڻ سان جيڪي سو ملڪ ۾ تباهي ايندي .
بالشويڪن پنهنجي جدوجھد جو بنياد “ ڪارل ماڪس” نالي هڪ وڏي عالم فاضل ۽سندس ساٿين جي تجويز ڪيل فلسفي ” ڪميونزم“ تي رکيوهو ، جنهنجي ٿورن اکرن ۾ اهو ئي مطلب آهي ،ته “جيڪي پورهيو ڪن ٿا سي ئي حڪومت ڪن . ائين ٿيڻ نه گھرجي جو پورهيت ته ڏينهون ڏينهن وڌيڪ ذليل ٿيندا وڃن ،باقي چند چالاڪ شخص ، ڪنهن نه ڪنهن طرح حڪومت تي قابض ٿي ،زمينن ،جاين ،ڪارخانن ۽ واپارن تي قبضو ڪري ويٺا هجن ، ۽ عيش ڪن ۽ عوام جي زندگي زهر بنجي وڃي.”
هن قسم جو فلسفو ، هونئن ته جيئن انسان آباد ٿيو آهي ،تنئن چڱا ماڻهون ڪنهن نه ڪنهن روپ ۾ هلائيندا پي اچن . نبين ،رشين ،درويشن ، جي تعليم ۾ اهائي چيز ملي ٿي.خود اسلام ۾ به ساڳئي قسم جا احڪام آهن. ۽ جيڪڏهن ابوذرغفاري جي تعليم ۽تبليع جو مطالعو ڪيو ته به اهي ئي اشارا ملندا .
هن فلسفي کي عملي رنگ ۾ اٽڪل اڍائي هزار ورهيه اڳ يوناني فيلسوفن پڻ پيش ڪيو هو، مگر دنيا اڃا اتيري مهذب ڪانه هئي ، جا انهي کي مڃي سگھي ۽ عمل ڪري سگھي . ان ڪري اهو ڏيئو هر هند ٿورو ٽمڪندو وري وسامندو ٿي ويو، وري سندس ڪا چڙنگ ڀڙڪي ۽ ٽمڪي کي جن به ڏٺو ٿي ، سي ئي دائمي سندس مشتاق ٿي رهيا . دنيا جي سڄي تاريخ انهن آزاديءَ پروانن جي خون سان رنگين ٿيل آهي .
ڏٺي جن هيڪار ، صورت ساهڙ ڄام جي ،
سک ٿي ستيون ڪينڪي ، ڀري ساڻ ڀتار،
گھڙيون گھر نئانڌار، ڪاهي پيو ڪن ۾ ،
مگي 1760ع ۾ دنيا انهيءَ منزل تي پهتي ،جو هڪ طرف يورپ ۾ “سين سيمون ”نالي هڪ وڏي مدبر ۽ علم انهي کي سائنٽفڪ نموني سان هلائڻ شروع ڪيو ، ۽ ٻئي طرف هندستان ۾ شاھولي الله به ساڳيون تلقينون مذهبي رنگ ۾ شروع ڪيون.
“سين سيمون” بعد “رابرٽ اوئن” ۽ ٻيا يورپي عالم هن کي چالو ڪرڻ لاءِ جدوجھد ڪندا رهيا ، خود شاھ ولي الله جي ڪتاب به جرمن ٻوليءَ ۾ ترجمو ٿيا . تان جو اڻيهوين صديءَ جي وچ ڌاري جڏهن هندستان ۾ به بغاوت جي باھ پئي دکي ،تڏهن “ڪارل ماڪس”۽ سندس خاص ساٿي “اينگلس” جي ڪوشش سان يورپ جي ڪافي مدبرن گڏجي ، انهي کي”ڪميونزم“جو نالو ڏنو ۽ ؟ڪميونسٽ پدرنامو“شايع ڪيائون.۽ پوءِ ان جي شرح هڪ وڏو عالمانه ڪتاب “موڙِي ” شايع ڪيائون .( سنڌي ادبي بورڊ ارادا ڪري رهيو آهي ته انهي ضخيم ڪتاب کي سنڌيءَ ۽ شايع ڪجي.)
آمريڪا ۾ به اهي ڪافي بغاوتي تحريڪون هليون هيون ،سنه 1886ع جر ”پهرين مئي “ تي مزدورن جو جلوس ڪڍڻ سبب هنن تي خوب گوليون هلايون ، مگر هو روڪجي نه سگهيا ۽ انهن ئي شهيدن جي رت مان ڪپڙو ٻوڙي جھنڊو بنائي اڳتي هليا ۽ ان وقت بعد مزدورن جو جھنڊو “لال” ٿيندوپئي آيو آهي۽ باوجود سخت ظلمن جي ،دنيا جي ڪافي حصن ۾ “1_مئي” جو ڏينهن ملهائبو پئي رهيو.
آهي،جنهن ۾ هاڻي ته حڪومتون به بهرو وٺنديون آهن ،ڇاڪاڻ ته هنن ڏٺو ته مزدور ڪنهن به صورت ۾ هي ڏينهن ملهائڻ کان باز ڪونه ايندا .
تنهنڪري اهو ته ممڪن ئي ڪونه هو ،ته زميندار هنن جا سڄڻ بنجن ، جيئن ئي جرمنن يوڪرين جي حصي تي قبضو ڪيو ، زميندارن سندن ساٿ ڏيئي ، پنهنجن زمينن تي وري قبضو ڪري ورتو ۽ هر هنڌ هارين جي پٺن تي زميندارن ۽ جرمنن جي سپاهين جا چابڪ وسڻ لڳا .
پوءِ زميندارن جي مدد سان ساري يوڪرين مان ، ڪڻڪ ،ڍور ، ۽ٻيو اهڙو سامان گاڏين جو گاڏيون ڀرجي جرمني وڃڻ لڳيون، هيءُ ڏسي هارين اکين ۾ اوندھ اچڻ لڳي، ڇاڪاڻ ته زميندارن ته پنهنجي کاڌي جيترو ان محفوظ ڪري رکيو هو ، باقي ان وغيره جو ڌڙا ڌڙ جرمنيءَ پئي ويو ، ان جي جي نتيجي طور بک ته هارين کي مرڻو هو ، انهيءَ ڪري هارين جو انهيءَ کان سواءِ ٻيوچارو ڪونه هوته هو بالشويڪن جي ڇاپا هڻندڙ فوجن ۾ وڃي ٿي داخل ٿيا ۽ جيترو ٿي پڄي سگھين ، اوترو جرمنن جي گڏ ڪيل مال ٿي ڇاپا ٿي ماريائون ۽پڻ جرمنن کي جيڪا تڪليف پڄي ٿي سا ٿي سگھين سا ٿي ڏنائون .
هو ته ظاهر هو ته بالشويڪن سان گڏجڻ ۾ سر جا سودا ڪرڻا هئا ، پر نه گڏجڻ ۾ وري هارين لاءِ ڪهڙي چڱائي هئي؟هونئن بک سان ڦٿڪي مرن ها يا ذلت جي زندگي گزاري ڏينهن ۾ ڏھ دفعا موت قبولين ها ، هئن عزت جي زندگيءَ وسيلي مرن ها ،پر انهي مرڻ ۾ اها اميد ضروري هئي ته پوين لاءِ ڇڱو ورسو ڇڏين ها. ان ڪري بالشويڪن ڇاپا مار جوجن ۾ جيئن تينئن واڌارو ٿيندوپئي ٿيو .(ان وقت جي انهي تصور ڪرڻ لاءِ هڪ هلڪو نقشو سنڌ جي انهي زماني جو آهي ، جڏهن رهزن انگريز حرن تي ماشلا لا لڳائي هئي ۽ اگرچه سوَن کي ماريائون ،هزارن کي قيد ڪيائون ، پر ڪابه ڪمي نه آئي .
اها حالت ته هئي بهراڙي ۾ شهر ۾ به شاهوڪارن ان ۽ ٻيو کاڌي جو سامان لڪائي ڇڏيو ۽ خوب بلئڪ ۽ سمگلنگ ڪرڻ لڳا ، جرمنن کي ته هنن خوب راضي ٿي رکيو ، پر عوام لاءِ رڳا چابڪ هئا . هيءُ ڏسي شهرن ۾رهندڙ بالشويڪن به ماڻهن کي منظم طرح جرمنن کان نفرت ڏيارڻ لڳا ، اهڙا پرچا ورهائڻ ۽ ڀتين تي لڳائڻ لڳا، جن ۾ عوام کي هن سان بغاوت ڪرڻ جي ترغب ڏنل هئي.