20
26اگسٽ 1920غ
اڄ ايمبولنس رستي ڪافي زخمي سپاهي منهنجي اسپتال ۾ آندا ويا . پر جنهن سپاهيءَ کي ڏسي منهنجي حيرت جي حد ڪانه رهي ، سو هڪ سترهن ورهين جو ڇوڪرو ڪورچاڪن هو.
هن کي مٿي تي هڪ دستي بم لڳو هو ، جنهن ڪري هڪ پاسي جي کوپريءَ جي هڏي ٽڪرا ٽڪرا ٿيل هئي . مون ته سمجيو هو ته ڪو رنگروٽ آهي پر هي معصوم ڇا لڙندو هوندو ، پر جڏهن شناختي ڪارڊ تي آفيسرن جا نوٽ پڙهيم ، ته وائڙي ٿي ويس ، صرف هڪ سال جي عرصي ۾ هن اترين ته جنگين ۾بهرو ورتو هو ،جو سمجھ ۾ ئي نٿي آيو ته هيءَ عمر هي بهادريون !
بيشڪ اهو ملڪ يوڪرين ڪنهن جو غلام نٿو بنجي سگھي ، جنهنجي سرزمين اهڙا بهادر نونهال پيدا ڪري جي هر وقت سسيءَ کي نيزن سان کيڏائندا وتن!“
24اگسٽ 1920ع
اڄ اسان گڏجي ڪورچاگن جي هڏيءَ جو معائنوڪيو ، زخم نهايت اونهو آهي ۽ سڀني جي
اها راءِ هئي ته زخم جي سلائيءَ خاطر اک کي به ڪڍڻو پوندو ، مگر مون ان جي سخت
مخالفت ڪئي، آھ !ههڙو سهڻو نوجوان چڱي ڀلي ٿيڻ بعد اک کان محروم هجي!
“ڊاڪٽر نينا !تون رڳو هن جي سونهن جي حفاظت سبب هن جي زخم جي صحت کي رڪين ٿي؟”ٻئي ڊاڪٽر تيز ٿي چيو .
“سونهن به املهه خزانو آهي ڊاڪٽر صاحب ! سهڻا انسان قدرت جي ناياب نعمت آهن!”مون جواب ڏنو .هن تي104 ڊگريون بخار هو ، کيس سرسام هو ، هو وڦلي رهيو هوبيشڪ مون سندس سونهن بچائڻ جو زيادھ خيال ڪيو هو ، پر ڇا ڪريان ، هن هن محبت ڀري تصوير کي ڪيئن ڦٽايان ! آخر ته هن کي به ڪنهن محبوبه وٽ پيش ٿيڻو هوندو !
ساري ڏينهن جي ٿڪ هوندي به مون آڌي رات هن نونهال جي پرواخت ۾ گزاري ڇڏي
۽ پوءِ به تيستائين نه اٿيس ، جيستائين هڪ سٻاجھڙي نرس ”فروسيا“ اچي وايو نه ورتو،” هن تي منهنجو به خاص حق اهي ڊاڪٽر !“ هن پاٻوھ مان چيو.
“تون هن کي سڃاڻين ٿي؟” مون پڇيو.“مون هن سان ڪافي عرصو گڏ نوڪري ڪئي آهي .” هن جواب ڏنو.
“ پوءِ فوج ۾ تون ڪيئن پهتينءَ؟”مون پڇيو . “ جيئن هي پهتو!” هن مرڪي جواب ڌنو!
24 آڪٽوبر1920ع
پوڻين ٻن مهينن جي علاج ۽ فروسيا جي اڻ ٿڪ تيمارداريءَ سبب اڄ ڪورچاگن اسپتان مان نڪتو ، ۽ سندس اک جي خوبصورتي گم ڪانه ٿي، پر نظر ختم ٿي ويس ،اف! هاڻي هاڻي نشان ڪنهن سان چٽيندس؟ کاٻيءَ اک کي هرڻ ۾ته ڪافي وقت کپي! هن ڏاڍي ارمان سان چي .
ههڙي موت مار حادثي بعد به هن کي رڳو مورچو ياد آهي ۽ هو چيو ٿو ته ، اهڙي سجاٿي ٻي ڪهڙي زندگي وطن جي خدمت ۾ ختم ٿئي!
24ڊسمبر 1920ع
توبهه ! فوجي زندگي ڪهڙي نه اڙانگي آهي ، ناتال جي سڳوري رات ملهائڻ به مشڪل اهي . ڇا ڪريان ، عين يارهين بجي زخمين جي ايمبولينس آئي ، هنن کي ڏسڻو ته ضروري هو ، پر کيس ڏسندي مون بي اختياررهم بدران چڙ اچي ويئي“ڪورچاگن! تون ماڻهون آهين يا مريخ؟ ههڙي موت مار زخم بعد به وري وڃي جنگ ڪرڻ لڳين؟” مون بي اختيار هڪ زخمي کي چيو .
“پياري ڊاڪٽرياڻي !ڪجھ ڪونهي ، صرف زرا پٺيء جي ڪنڊي َ ۾ ٿورڙي ٽوڪر آئي آهي !” هنٽهڪ ڏيئي چيو .مگر اها مهانگي ڪانهي ،دادي!سڄا سارا ستر مردود جھنم رسيد ڪيا اٿم !”مگر ايتري چوڻ بعد سندس مرڪ ختم ٿي ويئي ۽ هوڍرڪي پيو .
سندس پٺيءَ کي ڏسي منهنجا هوش ئي خطا ٿي ويا ،گولي هڏيءَ کي ڀڃي اندر گھڙي ويئي هئي اف! هن جو جگر ته ڏسو جو ، جوانهي کي به “ٿورڙي ٽوڪر” پيو سڏي.
25 ڊسمبر 1920ع
اڄوڪو خوشي جھڙو ناتال ٻيو مشڪل گزاريو هوندم، اڄ شديد محنت بعد اسين ڪورچاگن جي ڪنڊي مان گولي ڪڍي ويا سون ، ۽ هن بهادر نونهال جي زندگي خطري کان ٻاهر نڪري ويئي!
“منهنجا ٻچڙا! دل ته ائين ئي پيئي چوي ته
جکرا جيئين شال ! تنهنجو مندو ڪنين نه سڻا!”