12
“ آرتيم، پويلين ،بروياڪ ،اهي ٽيئي ٻاهر اچو” جرمن نائب ڪمانڊنٽ فوجي انداز ۾ آواز ڏنو، ٽيئي ٻاهر آيا ۽ اوهان ٽنهي کي انجڻن ئي ڪم ڪرڻو آهي ۽ هڪڙي گاڏي وٺ يڪدم وڃڻو آهي . انڪار ڪندو ته بروقت گوليءَ سان اڏايا ويندئو. ٻڌايو ته ڇا ٿا چئو ؟”
ٽنهي خاموشيءَ سان ڪنڌ جھڪائي هاڪار ڪئي ، گارڊ جي پهري هيٺ هنن کي ٻاهر ڪڍيو ويو ۽ نائب وري ٻيءَ گاڏيءَ لاءِ ٻِين نالا پڪارڻ لڳو .
آرتيم، پولين بروياڪ سولجرن سان ڀريل گاڏي وٺي پئي هليا . سنتري ڪوئلن مٿان چڙهيو ويٺو هو ، جو هنن ٽنهي جي نظر داري ڪري رهيو هو .
“ ڇا اسين هيءَ گاڏي منزل تي پهچايائون؟”بروياڪ آهتي چيو.
“ڀلاڇاڪري ٿا سگھون ، جڏهن سنگين ۽ ڀريل بندوق کڻي هو رهزن اسان مٿان ويٺو آهي ” آرتيم جواب ڏنو.
پولين کسڪي وڃي ڪن ۾ چيو ؛ هي گاڏي جرمنن رهزنن سان ڀريل آهي ۽ اڳياپل وٽ وڃي اسان جي انهن بهادرن ڀڃڻيون ڏيندي جن همت ڪري پل ڀڃي ڇڏي آهي ۽ پوري تيزيءَ سان ريلوي لائن پٽي رهيا آهن ، هن لاءِ ڪابه گاڏي اسان جي ملڪ جي دولت ، اسان جي ٻچن جي قوت ۽ اسان کي يوڪرين جي سخت سرديءَ کان بچائيندڙ ڪپڙا ، کڻي جرمني نه وڃن . پوءِ ڇا اسين ٻن هزار رهزنن کي کڻي هٿن سان وڃي منزل تي رسايون ، ته هو اسن جا چار هزار بهادر وڃي شهيدڪن؟”
“پوءِ ڇا ڪجي استاد ؟” آرتيم بي وسي مان جواب ڏنو .“پٽڙا !توکي شايد معلوم ناهي ،ته مون زار جھڙي ظالم جي وقت ۾ هڙتال جي ڏينهن ۾ ڪڏهن ڪا به انجڻ نه هلائي ، نڪي اڄ به هلائيندس . جيڪڏهن اڄ اسين پنهنجن هزارن ساٿين جو سامان هٿن سان وڃي سندن سرن تي ڪڙڪائيندا سون ته اها ڏامر کان به وڌيڪ ڪارنهن اسن جي تان ڪيئن لهي سگھندي ؟ آخر اسان کان اڳيان به هن انجڻ کي ڇڏي ڪنهن طرح ڀڄي وڃڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا نه؟”........پولين اڃان ائيم چيو ئي مس ته آرتيم کي يوخرائي جا لفظ ياد اچي ويا، جن۾ کيس چيو هئائين ته “آخري پساھ تائين هر ڪا مدد ڪندس”۽ هاڻي ...؟ واه جو مدد ڪري رهيو آھيان ...جرمنن کي پنهنجي وطن مان به ائين لوڌيندس نه ...؟
هن جو سمورو جسم جوش سان ڀرجي ويو هن يڪدم چيو “ پوءِ ڇا ڪجي بابا !هڪم ڪر !”
” بس، هن مردود جي سر تي ڪنهن به طرح سان مترڪو هڻڻو آهي ،جهڙو تون ريلوي يارڊ ۾ تتل لوه تي وڄائيندو هئين .”
اک ڇنڀ ۾ جرمن سپاهيءَ جي کوپڙي ائين چور ٿي ويئي ، رڙ به نه نڪتس ، بخارو کولي انجڻ جي ٻيڙي ٻوڙي ، هڪ گھاٽي جھنگ ۾ حي ٽيئي ڀڄي ويا ،عياش جرمنن کي پتو تڏهن پيو ، جڏهن اوچتو انهي گھاٽي جهنگ ۾ گاڏي بيهي رهي ۽ پوءِ....... رات پوڻ تي ڇاپي مار دستن انهن مان گھڻن سپاهين کي قيمو بنائي ڇڏيو.
۽ پوءِ ....؟ اڳتي هلي اها حالت بني ، جو نيٺ جرمن هن ملڪ کي خالي ڪري هليا ويا ۽.......دنيا جي دانشورن اهو اصول صحيح ثابت ڪري ڏيکاريائون ته “جا قوم ڌارين غلام بنجڻ کان سچي دل سان انڪار ڪرڻ جو عزم ڪندي آهي ، ان کي ڪوبه غلام بنائي نٿو سگجي .”