سنڌي سماج نفسياتي اصطلاعن جي آئيني ۾
انسان سدائين شين کي حيرت سان ڏسندو انهن جي باري ۾ پنهنجا پور پچائيندو ڌڪا هڻندو ۽ پنهنجا خيال پيش ڪندو رهيو آهي انسان جي سدائين اها جستجو رهي آهي تہ ھُو ڪائنات جي هر لقاء ۽ هر شي کي سمجهي تنهن ڪري اڄ انسان ڪائنات جي سوين رازن تان پردا کڻي چڪو آھي .انسان پنهنجي عقل ۽ تجربي،جستجو ۽ علم ذريعي هڪ.طرف ستارن کي ويندي زمين جي اندر لڪل شين ۽ انسان جي اندر ننڍي کان ننڍي ذري کي تائين وڃي پهتو آهي تہ ٻئي طرف انسان پنهنجي پاڻ کي ڦلورڻ شروع ڪيو آھي هاڻي هُو پنهنجي دماغ جي سوچن،خيالن ۽ جذبن ۽ روين کي سمجڻ لڳو آهي ۽ هن نفسيات جو علم تخليق ڪري انساني دماغ کي سمجهڻ لڳو آهي هاڻي انسان اهو وٽ اهو سمجهڻ ڪا مشڪل ڳاله ناهي تہ ڪاوڙ ڇوٿي اچي، ماڻهو وحشي ڇو ٿو ٿئي؟.خوشي ۽ ڏک ڇا آهي؟ ماڻهو کي ڍپ خوف، ڇوٿو ٿئي؟بهادري۽ بزدلي ڇا آهي؟ ماڻهو کي خواب ڇو ٿا اچن؟ انساني دماغ ڪئين ٿو آپريٽ ڪري، ماڻهو کي ڪئين منهجائي ٿو ماڻهو جا رويا،سوچون ۽ خيال ڪئين ٿا جڙن .
.اڃ انسان انهن سڀني ڳالهين کي سمجهي ٿو ۽ نفسيات جي علم جي ذريعي پنهنجو حل ڏئي ٿو ۽ ان نفسيات جي علم تي سوين هزارين ڪتاب لکيا ويا آھن نفسياتندانن پاران پنهنجا نظريا پيش ڪيا وڃن پيا پر اسان وٽ سنڌ ۾ اهڙن موضوعن تي نالي ماتر بہ ڪم نٿو ٿئي پنج ڪتاب بہ اهڙا نہ هوندا جيڪي هن موضوع تي لکيل هجن ائين سائنس تي ڍاڪٽر سڪندر مغل جي لکيل ڪتاب کانسواء ٻيا ڪتاب مون کي سجهن ئي نٿا يا وري جدليات کي ڇڏي ڪري فلسفي تي گهڻا ڪتاب لکيل هوندا ٻہ يا ٽي بس . تنهن ڪري آئون سمجهان ٿو اسان جي ذهني تربيت لاء فلسفو،سائنس ۽ نفسيات جي علم تي وڌ ۾ ڪتاب هجڻ ضروري آهي .بحرحال تازو ڍاڪٽر عبدالغفور ميمڻ جو ڪتاب سنڌي“ سماج نفساتي اصطلاعن جي آئيني ۾“ چپيو آھي جيڪو تمام اھم آهي جنهن ۾ نفساتي اصطلاعن شعور .لاشعور،تعت الشعور،اڍ،ايگو سپر ايگو،مونجهارو، لبيڍو،احساس ڪمتري،احساس بررتري، ڪاوڙ .ڇڙ،حسد،ساڙ، محبت رومانس جهڙن موضوعن تي سولي سنڌي ۾ لکيو آهي انکانسوء انساني وجود،وجودي فڪر جو مطالعو ڪري فرائيڍ،سارتر ۽ مارڪس جي خيالن جي پس منظر ۾ پنهنجا خيال پيش ڪيا آهن ڊاڪٽر غفور صفعي 8 تي لکي ٿو.تہ علم نفسيات انساني سڀاء وهنوار،عادت ۽ رويي جو علم آهي جنهن سماج ۾ اسان رهون ٿا اهو.80 سيڪڙو ايبنارمل سماج آهي ڇو تہ نارمل سماج لاء ڪجھ اصول، پابنديون،قانون ۽ قدر هوندا آهن، ڇڙواڳ سماج،هجي گهر هجي يافرد هجي اهو هرگز نارمل نٿو ٿي سگهي . وڌيڪ لکي ٿوتہ علم.نفسيات ذهن جو علم آهي پر جسم کان ڪٽيل الڳ ٿلڳ ناهي جسم سان جڙيل آهي، بحرحال هي ڪتاب نفسات جي مختلف اصطلاحن ۽ نظرين جو مختصر جائزو پيش ڪري ٿو جن کي سمجھڻ لاء ڪتاب پڙهڻ جي ضرورت پوندي پر پاڻ هن ڪتاب ڪجه اهم موضوعن جو هتي مختصر جائزو وٺون ٿا
نفسيات ۾ فرد جي شخصيت جي حوالي سان ٽي نظريا تمام اهم آهن هڪڙو فرائيڊ جو جنس جو نظريو جنهن ۾ سگمنڊ فرائيڊ جو خيال آهي تہ انسان جي هر عمل جو مرڪز جنس آهي انسان جيڪو بہ عمل ڪري ٿو ان جو پويان ان جي جنسي تسڪين هوندي آهي، ان کانپوء فرائيڊ جي شاگر ايڊلر جو نظريو آهي جنهن جو خيال هو تہ انسان جي هر عمل جو مرڪز طاقت حاصل ڪرڻ آهي انسان پنهنجي پاڻ کي اڌورو محسوس.ڪري ٿو تنهن ڪري هن جي خواھش هوندي آهي تہ هو ٻئي تي حڪمراني ڪري ۽ هوُ سڄي عمر طاقت حاصل ڪرڻ جي ڊوڙ ۾ هوندو آهي، ان کانپوء ڪارل جنگ جو اجتمائي شعور جو نظريو آهي جنهن مطابق هڪ فرد پاڻ سان گڏ پنهنجي قوم يا گروه، طرفان ورثي ۾ مليل سو چون ۽ خيال کڻي هلندو آهي، تنهن ڪري ان فرد جي نفسيات اهو اجتمائي شعور ئي تھ ڪندو آهي . هن ڪتاب ۾ ڊاڪٽر غفور انهن ٽنهي نظرين مان سگمنڍ فرائيڍ ۽ ايڍلر جي نقطہ نظر تي بهتر ين لکيو آهي پر جنگ جي نظريئي کي نظرانداز ڪيو آهي آئون سمجهان ٿو جُنگ جي نظريئي جي پس منظر ۾ سنڌي سماج جو مطالعو ڪرڻ گهرجي ها .
وجودي فلسفو جيڪو هيگل جي فلاسافي جي مخالفت ۾ پيدا ٿيو جنهن جو خيال آهي ته فرد آزاد آهي، فرد اڪيلو وجود آهي، اڌورو آهي ان حوالي سان ڍاڪٽر صاحب وجودي فلسفي سارتر جو حوالو ڏيندي صفعي 120 تي لکي ٿو تہ انساني فطرت جهڙي ڪابہ شي ناهي هو چونڍ جي عمل ۾ آزاد آهي پر هن دنيا جي دائري مان ڪڏهن بہ ٻاهر ٻاهر ڀڄي نٿو سگهي سند س آزادي کي متاثر ڪرڻ وارو صرف ٻئي جو وجود آهي . ڍاڪٽر صاحب جو خيال آهي تہ هر انسان ۾ وجودي وارداتون خوف،بوريت .دهشت،مايوسي، ڪراهت،بيڪاريت، موت خوف پيدا ٿين ٿيون ۽ اهي پيدا ٿيڻ کانپوء فرد وري زندگي ڏانهن موٽي ايندو آهي ۽ انهن کي دور ڪرڻ لاء ڪا تخليق ڪندو آهي، اڳتي 159 ۽ 160 صفعي تي لکي ٿو تہ پاڪستان ۾ وجوديت جي حوالي هڪ تصور آهي تہ اهو نفسياتي مونجهارن مان پيدا ٿئي ٿو جنهن ۾ لاچارگي مايوسي بيوسي کان سواء ٻيو ڪجه بہ ناهي حقيقت ائين ڪونهي هن فلسفي ۾ وجود جي بنيادي ماهيت ۽ جوهر مطلق هڪ اهم بحث آهي وجوديت صرف جان پال سارتر ۽ ڪرڪيگارڍ تائين معدود ناهي وجوديت جو بنيادي بحث اسان کي ويدن ۾ ملي ٿو عيسائيت، ٻڌمت ۾ اسلام ۾ اسان کي وجوديت جو بحث ملي ٿو .
ان کانسواء هن ڪتاب ۾ فرائيڍ،سارتر ۽ مارڪس جي جدلياتي فلسفي ۾ هڪجڙائي جو پڻ ڇيد ڪيو ويو آهي .