سينڊروم: نفسياتي ڪهاڻين جو ڪتاب
هي دور جنهن ۾ ماڻهن جي اڪثريت مختلف نفسياتي مونجهارن جو شڪار آهي، هر ڪنهن ماڻهو سان ڪي نہ ڪي مسئلا آهن تنهن ڪري هن دور ۾ نفسيات جي علم جي اهمت وڌي وئي آهي ڇوتہ نفسيات جو علم ئي جيڪو هڪ ماڻهو جي مونجهارن، مسئلن ۽ ان جي سوچن، خيالن ۽ جذبن کي سمجھڻ ۾ مدد ڪري ٿو ۽ انهن جو حل ڏسي ٿو ۽ ان حوالي سان گهڻن ڏاهن جو تہ اهو خيال آهي ته ادب بہ ماڻهن تي اثرانداز ٿي ماڻهن جي سوچن ۽ خيالن کي تبديل ڪري انهن جو نفسياتي۽ روحاني علاج ڪري ٿو ۽ تخليقي ادب کي تہ روح جي غذا چيو وڃي ٿو . ۽ ڪجھ ڏاهن جو خيال آهي تہ ابنارمل ماڻهو ئي ڪي وڏا ڪارناما سرانجام ڏئي سگهي ٿو ۽ اهي نفسياتي بيماريون ئي انهن جي ڪاميابي جو سبب بنجن ٿيون جئين ڪي وڏا شاعر، اديب، يا ڪي وڏا ليڊر يا سائنسدان ۽ فلسفي نفسيات مطابق ايبنارمل هوندا آهن . ان ڪري ئي دنيا جا مختلف ليکڪ پنهنجن توڙي ۽ ٻين ماڻهن جي نفسياتي مونجهارن تي شاهڪار ناول ۽ لاجواب ڪهاڻيون تخليق ڪندا رهيا آهن، ان حوالي سان سنڌي ادب ۾ بہ نفسياتي مونجهارن تي بہ لکيو ويو آهي .
ان تسلسل ۾ ئي رسول ميمڻ جي نفسياتي ڪهاڻين جو ڪتاب “ سينڊروم “ آهي جنهن ۾ پنڌرنهن مختلف نفسياتي بيمارين تي ڪهاڻيون آهن جنهن جي مهاڳ ۾ رسول ميمڻ چئي ٿو تہ “ انسان جو نفسياتي بيمار هجڻ ھڪ عام رواجي رويو آهي . جڏهن انسان دٻيل نفسياتي پيچيدگين کي قابو رکڻ ۾ ناڪام ٿئي ٿو تہ چريائپ جي حدن کي ڇُھي ٿو. “ ان کانسواء اڳتي هلي رسول ميمڻ مهاڳ ۾ لکي ٿوتہ ” نفسيات موجب ماڻھن کي ترتيب ڏجي ته اهڙي ترتيب هئين بيهندي .
(1) چريا جيڪي چريا آھن
(2) چريا جيڪي سياڻا آهن .
(3) سياڻا جيڪي چريا آهن
.(4) سياڻا جيڪي سياڻا آهن
. رسول ميمڻ مطابق پهرئين ڪيٽيگري وارا اديب، شاعر، فلسفي ۽ ولي هوندا آهن، ٻئي ڪيٽيگري وارا انسان مذهبي بنياد پرست ۽ توهم پرست ۽ خيال پرست هلندا آهن ۽ ٽئين ڪيٽيگري وارا سياستدان ۽ بد عنوان حڪمران ۽ بادشاه هوندا آهن ۽ چوٿين ڪيٽيگري ورا گڏھ ،اُٺ ۽ گهوڙا آهن .
ائين هن ڪتاب جي ڪهاڻين جو موضوع بہ چرين انسانن جون نفسياتي پيچيدگيون آهن ۽ ڪهاڻين جو هر ڪردار ڪنهن نہ ڪنهن نفسياتي بيماري ۾ مبتلا هوندو آهي، ۽ انهن ڪهاڻين جي وڏي خاصيحت اها آهي تہ اُهي علامتي ۽ مبهم آهن ۽ انهن ڪهاڻين جو آخر ۾ ڪوبہ نتيجو نہ ڪڊيوويوآهي بلڪه پڙهندڙ تي ڇڏيو آهي تہ جئين پڙهندڙ انهن ڪهاڻين جو نتيجو پاڻ ڪڊي سگهي ۽ انهن تي سوچڻ تي مجبور ٿئي .تنهن ڪري پاڻ هن ڪتاب جي پنڌرنهن ڪهاڻين مان ڪجھ ڪهاڻين جو جائزو وٺنداسين تہ جئين هن ڪتاب جو مختصر تعارف ٿي سگهي باقي پڙهندڙ ئي هي ڪتاب پاڻ پڙهي ان مان لطف اندوز ٿي سگهي ٿو .
جدت پڄاڻان جي هن دور ۾ هر شخص پنهنجي پاڻ سان سوين ڪردار ۽ ڪوڙا ماسڪ پايو هليو تنهن ڪري ان شخص کي جنهن سوچ يا جنهن خيال جو ماڻهو ملي ٿو تہ اُهو شخص ان ماڻهو جي پسند جو ماسڪ پائي ان ماڻهو جهڙو ٿي ان کي خوش ڪري ٿو ۽ ان ڊوڙ ۾ اهوُ شخص پنهنجو اصل ڪردار ۽ اصل شخصيت وساري ۽ وڃائي ويهي ٿو، هن ڪتاب جي هڪ ڪهاڻي “چهرا“ جو موضوع بہ اهو ئي آهي جنهن ۾ ڪهاڻي جي مرڪزي ڪردار جيڪو بيمار هوندو آهي ان کي هر ماڻهو ۾ پنهنجو چهرو نظر ايندوآهي هوُ پنهنجي زال، پُٽ،نوڪراني توڙي دوست ۾ پنهنجو چهروڏسندوآهي هن کي محسوس ٿيندو آهي منهنجو چهرو چوري ٿي ويو آهي.هن ڪتاب ۾ “ اگهاڙو “ ڪهاڻي هڪ اهڙي شخص جي ڪهاڻي آهي جنهن سان سندس محبوبا بيوفائي ڪري ويندي آهي تنهن کان هُو سڄو دنيا کان ڪٽجي پنهنجي پاڻ کي هڪ ڪمري ۾ محدود ڪري ڇڏيندو آهي ۽ نفسياتي مريض ٿي ويندو آهي ۽ خيالن ئي خيالن ۾ ان سان ملاقات ڪندو آهي ۽ خيالن ئي خيالن ۾ ان مان جنسي مزو حاصل ڪندو آهي .
هي دور جنهن ۾ ڪمرشلائيزيشن کي اهميت آهي هي دور جنهن ۾ عورت کي اشتهار جي سونهن بنايو ويو آهي عورت کي پنهنجي خوبصورتي، پنهنجي جنسي نمائش جو عادي بنايو ويو ڪابہ سادي ۽ ڪمرشلائزيشن کان دور عورت کي هن دور ۾ ڪابہ اهميت ناهي ملندي .
. “ پر ڪٽيل شاهين “ ڪهاڻي بہ هڪ اھڙي موضوع تي آھي جنهن جي مرڪزي ڪردار شاهين جيڪا هڪ پڙهيل لکيل شرميلي ڇوڪري هوندي آهي جنهن جو صرف هڪ شادي شده ڀاءُ هوندو آهي تنهن ڪري شاهين کي پنهنجون معاشي ضرورتون پوريون ڪرڻ لاء نوڪري جي ضرورت هوندي آهي پر هن کي پنهنجي شرميلي پن ۽ سادگي جي ڪري ڪابہ نوڪري نہ ملي سگهندي آهي . جئين هن ڪهاڻي ۾ هڪ هنڌ لکيڪ شاهين جي ان وارتا جي بيان ڪندي چوي ٿو تہ”
شاهين پڙهي پنهنجي پيرن تي بيٺي، پر هن جا پير زمين تي نہ هيا، پيرن کي زمين جو سهارو ڏيڻ لاء زمين خريد ڪرڻي پوي ٿي، زمين اناج ناهي جو بازار ۾ ملي وڃي انڪري زمين لاء اناج کائي محنت ڪرڻي پوي ٿي اناج خريد ڻ لاء پاڻ وڪڻڻو پوي ٿو، پاڻ وڪڻڻ لاء پنهنجا خريدار ڳولڻا پون ٿا، جڏهن ڪو خريد ڪري ٿو تہ انسان پنهنجو نٿو رهي پيرن هيٺان زمين پنهنجي ۽ پير پرايا ٿي وڃن ٿا .“ . ۽ اهڙيون ڇوڪريون نوڪري لاء اهڙيون تڪليلفون ڏسڻ کان پوء احساس ڪمتري ۾ مبتلا ٿي وينديون آهن ۽ انهن کي جڏهن ڪوبہ مرد ٿوري همدردي ڪندو آهي ۽ اهميت ڏيندو آهي تہ اهُي اندر اندر ۾ ئي اُن مرد سان محبت ڪرڻ لڳنديون آهن ۽ چالاڪ مردن جي ڌوڪي ۾ اچي وينديون آهن . جئين هن ڪهاڻي جي ڪردار شاهين سان ٿئي ٿو . ان کانسواء ڪتاب ۾ شامل ڪهاڻي “خوشي جي ڳالھ “ هڪ اهڙي مرد جي ڪهاڻي جيڪو هڪ نفسياتي بيماري جنهن ۾ هن کي ڪڏهن کل جا دورا پوندا آهن ڪڏهن روئڻ جا، جنهن ڪري ڪلاڪن جا ڪلاڪ پيو کلندو آهي يا وري روئندو آهي ۽ ان کِل کي روڪڻ لاء ان شخص کي غمگين ڳالهيو ن ياد ڪرڻيون پونديون آهن ۽ روئڻ کي بند ڪرڻ لاء خوشي جون ڳالهيون ياد ڪرڻيون پونديون پر ان شخص پوري زندگي هڪڙي خوشي بہ نہ ڏٺي هوندي آهي جئين هڪ هنڌ ليکڪ بيان ڪندي لکي ٿو تہ”هن سوچيو کِل جي دوري مان ڪئين جان ڇڏائجي اُهو سوچي هن زندگيءَ جا ڏُک ياد ڪرڻ شروع ڪيا ڀوڳنائون،ذلتون، ملامتون،جيڪي کيس زندگي ءَ ۾ نصيب ٿيا . درد جو سبب رڳو مديحا ئي تہ نہ هئي،مديحا درد جو ننڊو مثال هُئي مديحا سان مشابھ ڪيتريون بيوفائون زندگي ءَ جي راهن تي وار کولي بيٺل هيون هن ياد ڪيو سندس زندگي ڏکن سان ائين ڀريل هئي جئين پاڻي ءَ جي دلي ۾ وڌيڪ جاءِ نہ هجي. “ ائين هن ڪتاب ۾ ٻيون مختلف ماڻهن جي نفسياتي مسئلن مونجهارن تي بهترين ڪهاڻيون آهن ۽ هر ڪهاڻي ۾ پرسرار ۽ تجسس سان ڀريل جملا آهن جن جو مبهم مقصد آهي جيڪي پڙهندڙ کي سوچڻ تي مجبور ڪن ٿا .
.