مونٽينيگرو ۾ هڪ ڏينھن
آءُ جيئن تہ اڳيان ويٺو هيس تہ اسٽافن ڪمينٽري سان گڏ وگڏ مون سان ڪچھري بہ ڪندو پئي هليو. هن ڪچھري دوران ٻڌايو تہ آءُ پڙهيو تہ وڪالت آهيان پرهتي بہ سفارش کان سواءِ ماڻھو ڪنھن سٺي جاءِ تي لڳي نہ ٿو سگهي، منھنجي انگريزي سٺي هئي ۽ ڊرائيونگ لائسنس بہ هيو ان ڪري هن سياحتي اداري ۾ ڊرائيور ۽ سياحتي گائيڊ جي نوڪري جي آڇ ٿي تہ اها قبول ڪيم. هاڻي ڏاڍو خوش آهيان جو هن نوڪري ۾ آزادي وڏي آهي. چيائين تہ منھنجو پاسپورٽ تہ بوسنيا اينڊ هرزيگووينا جو آهي پر نوڪري هن ڪروشيا جي سياحتي اداري ۾ ڪندو آهيان. اهو بہ ٻڌايائين تہ منھنجي ڏاڏي مونٽينيگرو جي هئي ۽ ڏاڏو بوسنيا اينڊ هرزيگووينا جو. اسٽافن وڌيڪ ٻڌايو تہ هن سڄي بالڪن ۾ مونٽينگرو جا ماڻھو خاص ڪري اتان جون عورتون تمام گهڻيون سھڻيون آهن. پوءِ مون کلندي چيومانس تہ شايد تنھنجي ڏاڏي بہ ان ڪري اتان شادي ڪئي هئي؟ ان ڳالھہ تي سندس ٽھڪ نڪري ويو.
ڪروشيا ۽ مونٽينيگرو جي وچ تي نومين لينڊ بہ هئي جتي اسان وين مان لھي آس پاس جو ديدار ڪيو، هڪ طرف سھڻا پھاڙ تہ ٻئي پاسي سمنڊ جو نيرو پاڻي. بارڊر تي پاسپورٽ چڪاسڻ وارو ڪم بہ ڏهن منٽن ۾ لھي ويو. اسٽافن وڌيڪ ٻڌايو تہ هتي مونٽينيگرو ۾ تمام گهڻي ڪرپشن آهي، ماڻھو قانون کي گهٽ ٿا ليکن، اسان جڏهن اڃا اڳتي هلنداسين تہ ڏسجان تہ ماڻھو ڪيئن ٿا پيا روڊن تي هلن، ۽ قانون جي لتاڙ ڪن. هتي ٻين ملڪن جا ماڻھو بہ ڪرپشن جا پيسا سولائيءَ سان آڻي هتي اچي سيڙپ ڪن ٿا. مون اتي سوچيو تہ شايد پاڪستان جي ڪرپٽ ماڻھن کي اڃا هن ملڪ جو ڏس پتو ڪنھن ناهي ٻڌايو نہ تہ هتي بہ پھتل هجن هان، پر سائين ڪھڙي خبر، متان اڳ ۾ ئي پھتل هجن.
مونٽينيگرو ۾ اندر اڳتي اچڻ کان پوءِ اسٽافن وين هڪ سمنڊ جي ڪناري تي ٺھيل ريسٽورنٽ تي اچي بيھاري. مونٽينيگرو ۾ هر پاسي پھاڙ يا خاص ڪري هن حصي ۾ رڳو پھاڙ ئي پھاڙ هئا. پھاڙن جي وچ ۾ هتي سمنڊ جو نظارو هيو، هرپاسي ننڍيون وڏيون ٻيڙيون نظر پئي آيون. اتي جڏهن هڪ ٻئي سان ٿورو ڳالھايوسين تہ خبر پئي تہ هي جيڪو جوڙو هيو اهي پاڻ ۾ گرل فرينڊ ۽ بواءِ فرينڊ هيا، ڇوڪري ميڪسيڪو شھر جي هئي ۽ ڇوڪرو وري اصل فرانس جي شھر نينٽ جو هيو پر هاڻي لي آن ۾ ٻئي گڏ پئي رهيا. ڇوڪري جو نالو رونن هيو باقي ڇوڪريءَ جو نالو خبر خدا کي. رونن ۽ ميڪسيڪو واري ڇوڪري ڏاڍا گھلي ملي وڃڻ وارا يا انگريزي ۾ جنھن کي چئجي فرينڊلي هيا. ٿوري دير ۾ اسان ڄڻ سفر ۾ هڪ ٻئي جا ساٿي ٿي وياسين. باقي ٻيا جيڪي چار فرينچ ڇوڪرا هيا اهي پنھنجو پاڻ ۾ هڪ ٻئي سان مشغول هيا، شايد سندن انگريزي ڪچي هئي. رونن ۽ سندس گرل فرينڊ ٻڌايو تہ اهي سال ۾ هڪ ٻہ دفعو دنيا جي ڪنھن نہ ڪنھن ٻئي ملڪ ۾ گهمڻ لاءِ ويندا آهن.
اسٽافن واقعي صحيح ٻڌايو، مون ٿورو غور سان ڏٺو تہ ماڻھو واقعي بہ مک روڊن تي بي فڪرائي ۽ لاغرزائي سان چڙهي پئي آيا، پاڻ وٽ تہ اهو معمول آهي پر هتي يورپ ۾ مون اهو پھريون دفعو ڏٺو. جيئن جيئن اسان اڳتي وڌندا پئي وياسين تيئن تيئن علائقو تمام خوبصورت ٿيندو پئي ويو، پھاڙن جي وچ ۾ سمنڊ، سمنڊ ڪناري انتھائي لگزري گهر، گهرن جي آڏو ٻيڙيون بيٺل، مرد، عورتون توڙي ٻار سڀ گرمي جي ڪري پاڻي جي ويجهو هيا ۽ پاڻي سان لاڳاپيل رانديون بہ پئي ڪين. ان ۾ مون کي لڳو تہ هتي ماڻھو هتان جا مقامي بہ آهن تہ ٻين ملڪن جي امير ماڻھن جا جيڪي گهر ورتل آهن اهي بہ شايد گرمين جي موڪلن ۾ اتي آيل هيا.
اڳتي هلي اسان جبلن جي وچ ۽ بي آف ڪوتور جي ڪناري آباد انتھائي خوبصورت ننڍڙي شھر پراسٽ ۾ پھتاسين. ڇا تہ سھڻو شھر هيو، سبحان ﷲ. هتي بہ وڏو رنگ هيو، سمنڊ جي ڪناري سان ريسٽورنٽ، ڪيفيٽيريا، سووينيئر جا دڪان، آئسڪريم جا اسٽال، ماڻھن جون خانگي ٻيڙيون توڙي عام مسافرن ۽ سياحن لاءِ پڻ هيون. هتي اسان وٽ ڪلاڪ ڏيڍ جو وقت هيو. اسان سڀ اتان عام مسافرن واري ٻيڙي ۾ چڙهي بي آف ڪوتور جي پاڻي ۾ موجود تمام پراڻي دور ۾ هٿراڌو ٺاهيل ٻيٽ آور ليڊي آف راڪس تي پھتاسين، ٻيڙي ۾ ويھڻ کان پوءِ بہ نظارو اڃا وڌيڪ نکري نروار ٿيو. هن هٿ راڌو ٺاهيل ٻيٽ تي وڏي ۾ وڏي عمارت هڪ چرچ هيو ۽ سندس لڳو لڳ وري هڪ عجائب گهر، سووينيئر جو دڪان ۽ لائيٽ هائوس هيو. ان جي ڀرسان وري اتي هڪ ٻيو قدرتي ٻيٽ سينٽ جارج جي نالي سان پڻ هيو جتي وري عيسائين جي ڪا ٻارهين صدي کان مونسٽري يا خانقاھہ ۽ قبرستان هئو، اتي اسان وڃي نہ سگهياسين. اتي ٻيٽ تي رونن کي مون پنھنجي ڪئميرا ڏئي چيو تہ منھنجا ڪجهہ يادگار ڦوٽو ڪڍ ۽ ڪچھري دوران مون کانئن اهو بہ پڇيو تہ ميڪسيڪو ڪيئن آهي؟ اتي ٻڌو آهي تہ ڪرائم تمام گهڻو آهي. ان تي رونن ٻڌايو تہ آءُ اتي ڏھہ سال رهي آيو آهيان، مون سان انھن ڏهن سالن ۾ ڪو بہ اڻ وڻندڙ واقعو پيش نہ آيو. سندس گرل فرينڊ بہ چيو تہ آءُ بہ اتي ئي پيدا ٿي آهيان ۽ وڏي ٿي آهيان پر مون سان بہ ڪو اهڙو واقعو نہ ٿيو آهي. مون کي وڌيڪ چيائون تہ جيڪڏهن اتي ويندين تہ توکي تمام گهڻو وڻندو ۽ تمام گهڻو مزو ايندئي، بس ماڻھو ڪوشش ڪري تہ اويلي وقت تي هرو ڀرو اهڙين جائين تي نہ وڃي جتي ڪو خطرو محسوس ٿيندو هجي يا جنھن علائقي کان منع ٿيل هجي.
اسان آور ليڊي آف راڪس ٻيٽ تان واپس اچي چار سئو کان بہ گهٽ آبادي واري پراسٽ شھر کي گهمڻ شروع ڪيو، اسان وٽ اڃا اڌ ڪلاڪ کن هيو، شھر ننڍو هئڻ ڪري ان کي گهمڻ ۾ مسئلو نہ ٿيو. ڪنھن دور ۾ هي شھر ملاحن جي شھر طور پنھنجي سڃاڻپ رکندو هيو. شھر ۾ پراڻي وقت جون ٺھيل سوڙهيون گهٽيون ۽ ڳاڙهي رنگ جي ڇتين ۽ پٿر جا گهر اڃا بہ نظر ايندا. رونن ۽ سندس گرل فرينڊ کان مون پڇيو تہ اوهان پاڻ ۾ ڪٿي مليا هيا؟ رونن ٻڌايو تہ هي پاڻ ميڪسيڪو ۾ نوڪري جي سلسلي ۾ ويو هيو ۽ اتي ڏھہ سال گذارڻ کان پوءِ واپس آيو آهي ۽ پاڻ سان گڏ سندس ميڪسيڪن گرل فرينڊ کي بہ فرانس وٺي آيو آهي. مون ان مان اندازو لڳايو تہ رونن ۽ سندس گرل فرينڊ ان ڪري فرينڊلي آهن جو هي ماڻھو دنيا ڏسيو ويٺا آهن ۽ هنن کي ٻئي ڪنھن نئين ماڻھو سان ڳالھائڻ يا ڪمپني ڪرڻ ۾ ڪنھن بہ قسم جي ڪا گهٻراهٽ محسوس نہ ٿي ٿئي. اها حقيقت بہ آهي تہ جيئن جيئن انسان جو دنيا ۾ ايڪسپوير وڌي ٿو تہ ان ۾ حد درجي جو اعتماد وڌي ٿو جيڪو زندگي ۾ ڏاڍو ڪم اچي ٿو ۽ زندگي آسان ۽ سولي بہ ڪري ٿو.
منھنجو ۽ پياري دوست ممتاز چاچڙ جو اهو خيال آهي تہ ڪتاب پڙهڻ ۽ سفر ڪرڻ سان انسان جو اعتماد وڌي ٿو، سفر ڪرڻ جا موقعا جيڪڏهن ناهن تہ ماڻھو ڪتاب پڙهي پنھنجي اعتماد ۾ واڌارو ڪري سگهي ٿو. انھن کان علاوھہ ٻيا بہ ڪي طريقا ٿي سگهن ٿا. منھنجي خيال ۾ والدين کي گهرجي تہ پنھنجن ٻارن نياڻين توڙي پٽن جو هن دنيا ۾ اعتماد وڌائڻ جي ڀرپور ڪوشش ڪن ۽ انھن کي وس آهر اهي موقعا پيدا ڪري ڏين جن سان انھن جي اعتماد ۾ واڌارو اچي.
اسان هاڻي پنھنجي سفر جي آخري منزل يعني رومنس جي هٿان ڏهين صدي ۾ آباد ٿيندڙ شھر ڪوتور جو رخ ڪيو. ڪوتور شھر ايڊرياٽڪ سمنڊ جي بي آف ڪوتور يا گلف آف ڪوتور جي هڪ ڪناري سان آباد آهي. لونلي پلانيٽ هن شھر کي ڪجهہ سال پھريان گهمڻ لاءِ دنيا جو پھريون نمبر شھر قرار ڏنو هئو. مون جڏهن نقشي تي غور سان ڏٺو تہ خبر پئي تہ اصل ۾ اسان بي آف ڪوتور يا گلف آف ڪوتور جي چوڌاري پئي ڦِرياسين. جڏهن ڪوتور ۾ داخل ٿياسين تہ تمام گهڻا سياح منھن ۾ پيا. شھر کي ساڍا چار ڪلو ميٽرن جي ڀت پڻ آهي، جيڪا پراڻي زماني ۾ شھر جي بچاءِ لاءِ اڏي وئي هئي. اسٽافن اسان کي هتي ٽن ڪلاڪن جو وقت ڏنو، جنھن ۾ شھر کي بہ گهمڻو هيو ۽ منجهند جي ماني بہ کائڻي هئي. آءُ اڪليو ئي اڪيلو اڳتي وڌندو ويس. پراڻي شھر ۾ داخل ٿيس تہ ٻاهرين ملڪن جا سياح ڪولين وانگر نظر آيا جيڪي هيڏي هوڏي گهمي رهيا هئا. هتي بہ ريسٽورنٽ، ڪيفيٽيريا، سووينيئر جا دڪان، مون کي دبرونوڪ، مالٽا ۽ هتي ڪوتور جو پراڻو شھر سڀ تقريبن هڪ جھڙا لڳا.
هن شھر ۾ سياحن جي اچڻ ۾ سن 2000ع کان واڌ شروع ٿي آهي جيڪا لڳاتار وڌندي ئي رهي ٿي. سياحن کي هڪ تہ اتي موجود قدرتي نظارا ۽ ٻيو شھر جو پراڻو حصو پاڻ ڏانھن ڇڪي ٿو. شھر جو اهو پراڻو حصو لڳ ڀڳ ٻہ هزار سال پراڻو آهي ۽ هڪ اهم بندرگاھہ جي حيثيت پڻ هن ئي شھر کي ملندي رهي آهي. هن وقت هن شھر ۾ روڊ جي رستي تہ سياح اچن ئي ٿا پر گهڻا وري وڏن وڏن پاڻي جي سياحتي جھازن ۾ اچي لنگر انداز ٿين ٿا. شھر ۾ هتي بہ سياحن توڙي مقامي ماڻھن جو ساڳيو مشغلو هيو يعني پاڻي سان لاڳاپيل رانديون، سمنڊ ۾ ترڻ ۽ پوءِ اس ۾ اچي بت سيڪڻ. تمام گهڻيون خانگي ماڊرن ٻيڙيون ڪنارن سان لڳل هيون. آءُ شھر گهمندو گهمندو تمام گهڻو اڳتي نڪري ويس، پر هر پاسي کان نظارو الڳ ۽ نرالو هيو. اڄ مون سوچيو تہ ماني ڪنھن اهڙي جاءِ تي کائڻي آهي جتي سياح گهٽ هجن. پوءِ اتي هڪ ننڍو ريسٽورنٽ هٿ ڪري اندر اچي ويٺس. ماني تمام سستي هئي ۽ وري تمام لذيذ پڻ. مک همراھہ جيڪو اتي ماني ٺاهي پيو شايد مالڪ هيو پر اتي ٻيا بہ ڪافي ملازم هيس جيڪي پڻ ڪم ڪار ۾ رڌل هيا. مالڪ تمام گهڻو خوش مزاج هيو. اتي ڪجهہ فلپائين جا سياح اندر آيا، پوءِ انھن سان ڏاڍي مشڪري پئي ڪيائين. آءُ اڃا اتي ماني کاڌي ئي پئي تہ ڏٺم تہ رونن ۽ سندس گرل فرينڊ بہ ساڳئي ريسٽورنٽ مان ماني کائي ٻاهر پئي نڪتا.
پراڻي شھر مان مٿي پھاڙي تي وڃڻ جو ٽريڪ بہ هيو جتان هن ڪوتور شھر جو فضائي نظارو ٿي پئي سگهيو، پر وقت جي گهٽتائي جي ڪري آءُ ان ٽريڪ تي نہ وڃي سگهيس. مون کي هتي بہ محسوس ٿيو تہ هتي بہ رڳو ڪجهہ ڪلاڪن لاءِ اچڻ هن خوبصورت علائقي سان بي واجبي آهي. دل چيو تہ ايترو وقت هجي جو بي آف ڪوتور جي چوڌاري سڀ شھر سانھہ ستيءَ سان گهمي ڏسجن. واپسي تي رونن چيو تہ جيڪڏهن تنھنجو فرانس ۾ لي آن اچڻ ٿئي تہ مون سان ضرور رابطو ڪجان ۽ مون بہ کيس ائين ئي اسٽاڪھولم جي لاءِ چيو. بارڊر تي واپسي ۾ ڪجهہ رش هئڻ ڪري اسان کي اتي اڌ منو ڪلاڪ کن لڳي ويو.