سفرناما

مُسافتون (سفرناما)

ھي ڪتاب عبدﷲ مورائيءَ جي مختلف اخبارن ۾ ڇپيل سفري ڪالمن ۽ مضمونن تي مشتمل آهي. سندس ڪتاب ۾ اسپين، فرانس، اندورا، استنبول، آسٽريليا، ڪروشيا، بيلجيم، نانگا پربت، مونٽينيگرو، دبئي، يونان، آئيسلينڊ، ڃميل سمنڊ، آئرلينڊ، انٽارڪٽيڪا. پراگ، سئيڊن، مراڪش، اسڪاٽلينڊ سميت مختلف ملڪن، شھرن ۽ علائقن جا سفر شامل آھن. عبدﷲ مورائيءَ ستن سمنڊن جيڏو سفر ڪيو آهي ۽ زندگيءَ جا مڙئي عڪس ويجهو کان ڏٺا آهن. جن جو ڳر هنن سفرنامن ۾ بيان ڪيو اٿائين. ھن پنھنجي سفرنامن ۾ ھر ملڪ ۽ شھر جي تاريخ، جاگرافي جي ڄاڻ ڏيڻ سان گڏ خوبصورت منظرڪشي ڪري سفرنامي کي دلچسپ بڻايو آھي.

Title Cover of book مُسافتون (سفرناما)

ميلبورن آسٽريليا ۾ انٽارڪٽيڪا جي کنڊ کان ايندڙ تيز ۽ ٿڌين هوائن ۾ الطاف سان رولاڪيون

سگريٽ جو وڏو ڪش هڻندي چيائين تہ عبدﷲ مون کي تمام گهڻو ڏک ٿيو، جڏهن مون سيوهڻ ۾ ملنگن تي حملي جي خبر ٻڌي. جيڪو بہ ٿيو تمام گهڻو ڏکوئيندڙ ۽ خراب ٿيو. مون کي ياد آهي تہ رابرٽ مون وٽ موري اچڻ کان پھريان ڪراچي کان سيوهڻ گهمڻ ويو هو. رابرٽ سان منھنجي دوستي 2006ع کان هلندي اچي جڏهن اسان هڪ ئي جيپ ۾ گلگت کان شندور ميلو گهمڻ لاءِ ويا هئاسين ۽ پرويز مشرف کي اتي نچندي ڏٺو هئوسين. پوءِ آءُ واپس گلگت موٽي آيو هئس ۽ رابرٽ وري شندور کان چترال واري پاسي هليو ويو هيو, ۽ ڪجهہ سالن کان پوءِ مون وٽ موري گهمڻ آيو هيو.
ميلبورن ۾ انٽارڪٽيڪا جي کنڊ کان ايندڙ تيز ۽ ٿڌيون هوائون هيون، آءُ ۽ منھنجو سوٽ الطاف مظھر سڊني کان ميلبورن ريل گاڏي جي رستي تقريبن سڄي ڏينھن جي سفر کان پوءِ پھتا هئاسين ۽ رابرٽ اسان کي سندس جيپ ۾ ٽيشڻ تان کڻڻ آيو هيو، سندس آڌر ڀاءُ ۽ خلوص ڏسڻ وٽان هيو، اسان کي ڏسي سندس منھن مان خوشي صاف ظاهر هئي ۽ کيس لفظ نہ پئي مليا ۽ رڳو پئي چيائين تہ مان اوهان کي هتي ڏسي ڏاڍو خوش ٿيو آهيان. اسان کي پھريان سڌو هڪڙي ديسي کاڌي جي هوٽل تي وٺي هليو جتي ٽن چئن قسمن جي کاڌن جا آرڊر ڏنائين جن کاڌن کان هو پاڻ بہ واقف هئو. ھہڙي ٿڌ ۾ ديسي ماني صفا ٿڪ ئي لاهي ڇڏيا.
سندس گهر پھتاسين تہ وري ڪچھري ۽ چانھہ جو دور هليو ۽ پاڻ جڏهن چانھہ پي ٺاهيائين تہ مون پنھنجي ڪمپيوٽر تي نصرت فتح علي خان جو گانو فصل گل هي کلا هي مي خانہ هلايو تہ کلندي چيائين تہ ’ نصرت فتح علي خان‘. پوءِ نصرت فتح علي خان جي ڳالھہ تان ٿيندو سندس گهميل ملڪن بابت ٻڌائيندو هليو ۽ سيوهڻ واري واقعي جو ذڪر ڪري افسوس ڪرڻ لڳو. پوءِ اهو سلسلو ٽن ڏينھن تائين هلندو رهيو، صبح جو سوير اٿي اسان سڀني لاءِ نيرن تيار ڪندو هئو، گڏجي کائيندا هئاسين، پوءِ اسان کي اسٽيشن تي ڇڏي ايندو هئو ۽ پاڻ اتان وري سندس نوڪري تي ويندو هئو ۽ آءٌ ۽ الطاف پنھنجي بڪ ڪرايل مختلف سفرن ڏانھن نڪري ويندا هئاسين ۽ رابرٽ وري واپسي تي رات جو کڻڻ ايندو هئو، ميلو مچندو هئو، ڪچھريون ٿينديون هيون، چانھين جا هڪ ٻہ دور هلندا هئا.
سائين هاڻي هلو تہ ميلبورن گهمون. پھرئين ڏينھن اسان کي گريٽ اوشين روڊ جي ٽوئر تي وڃڻو هئو، اسان کي مقرر وقت تي ڪوسٽر ميلبورن جي مک ٽيشڻ فلينڊ رتان کنيو، ڪوسٽر ۾ اسان کان پھريان بہ ڪجهہ گهوماڪڙ ( سياح) ويٺا هئا، ڪجهہ اسان سان ڪوسٽر ۾ چڙهيا ۽ ڪجهہ وري اسان کان بعد ۾. گهمڻ ڦرڻ جي عاشقن جو قافلو روانو ٿيو. گريٽ اوشين روڊ آسٽريليا جي ڏکڻ اوڀر سامونڊي پٽي تي 243 ڪلو ميٽر روڊ آهي، جيڪو ٽورڪي ۽ النسفورڊ شھرن جي وچ ۾ آهي. هي روڊ 1919ع ۽ 1932ع جي وچ ڌاري پھرين وڏي جنگ مان بچي آيل فوجين هٿان، جنگ ۾ مارجي ويل پنھنجن ساٿي فوجين جي ياد ۾ ٺاهيو ويو. گريٽ اوشين روڊ اڄ ڪلھہ سياحن جي ڪشش جو مرڪز آهي. روڊ سمنڊ ڪناري انتھائي دلڪش نظارو پيش ڪري ٿو، مٿان وري پورٽ ڪيمپبيل نيشنل پارڪ ۾ 12 ايپوسٽليس ڪم کي صفا کنيو بيٺا آهن. اهي 12 ايپوسٽليس سمنڊ جي ڪناري پاڻي ۾ چن جي پٿر جا قدرتي اڀا قبا نما ٺھيل آهن. هاڻي ٽي ڪري پيا آهن، باقي 9 بچيل آهن، سمنڊ جي مستي ڏسي محسوس ٿيو تہ اهي بہ ٿوري وقت ۾ آ ڪندا. جنھن کي ڏسڻا آهن ڏسي وٺي. ڪنھن سچ چيو آهي تہ پيار ۽ پيار جو اظهار ڪري وٺو سڀاڻي جي ڪا خبر ناهي، آءُ سمجهان ٿو دنيا ۾ شيون بہ ائين آهن، ڏسي وٺو، سڀاڻي جي ڪا خبر ناهي.
ميلبورن کان نڪرڻ کان پوءِ تقريبن اڌ مني ڪلاڪ کان پوءِ ڪوسٽر چانھہ بسڪيٽ جي وقفي لاءِ هڪ سامونڊي پٽي تي اچي بيٺو، سمنڊ جو اهو پاسو سمنڊ ۾ سرفنگ ڪرڻ وارن لاءِ مشھور آهي، پر اسان کي اتي ڪوبہ سمنڊ ۾ سرفنگ ڪندي نظر نہ آيو. ڪوسٽر ۾ سنگاپور، آمريڪا، جاپان، ملائيشيا ۽ انگلينڊ جا گهوماڪڙ هيا، اسان رڳو ٻہ پاڪستاني سنڌي جن چانھہ مان بسڪوٽ ٻوڙي پئي کاڌا. ٿورو اڳتي هلڻ کان پوءِ باقائدي هن جڳ مشھور روڊ جي شروعات هڪ ارچ يا گيٽ کان ٿي جتي ڪوسٽر پڻ پنڌرنھن منٽن کنن لاءِ بيٺو جتي سڀني فوٽو ڪڍرايا. پوءِ مانجهاندي تائين گاڏي هلندي رهي ۽ گاڏي ۾ ويٺي نظارا پئي ڪياسين، ڪجهہ سياح تہ ڍڪرن ۾ هيا پر الطاف ۽ آءُ چرچا ڀوڳ ڪندا پئي هلياسين ۽ ماحول جو مزو پئي ورتوسين، مٿان وري جو مينھن وسڻ شروع ٿيو تہ اصل صفا ڪم مچي ويو ۽ مزو اچي ويو. هڪ سياح اسان کان پڇيو تہ اوهان ڪھڙي ٻولي ۾ ٿا ڳالھايو، اسان وراڻيس تہ سنڌي ۾، ڪانہ سمڌي ۽ وري پڇيائين هندي ۾، اسان وري چيس نہ سنڌي ۾. روڊ تي خاص ڪري چينين لاءِ سندن ٻولي ۾ بورڊ لڳل هيا جن تي گاڏي هلائڻ جي رفتار کان وٺي ٻيون هدايتون پڻ لکيل هيون. رابرٽ اسان کي ٻڌايو هئو تہ هتي گهڻا چيني اهڙا بہ اچن ٿا جيڪي انگريزي ٺپ ڪونہ ٿا سمجهن ۽ پوءِ جتي آيو اتي گاڏي بيھاري ٿا ڇڏين ان ڪري انھن لاءِ اهي خاص بورڊ سندن ٻولي ۾ لڳرايل آهن.
مانجهاندي لاءِ ڪوسٽر سمنڊ ڪناري انتھائي دلفريب ۽ سھڻي شھر اپولو بي جي هڪ کاڌي واري هوٽل تي اچي بيٺو، هلڪو هلڪو مينھن بہ وسي رهيو هئو، سڄو شھر مينھن ۽ سامونڊي گهم جي ڪري پسيل هيو، آءُ ٿورو سمنڊ جي ڪناري هليو ويس تہ جيئن هن سھڻي نظاري کي اندر ۾ سانڍي سگهان. مينھن ٿورو تيز ٿيو تہ واپس آيس جتي الطاف ٻين سياحن سان ڪچھري ۾ مشغول هئو. اسان واري ٽيبل تي سنگاپور جي ڇوڪري ۽ اٽلي جو نوجوان ڇوڪرو اليساندرو ويٺل هيا. اليساندرو ٻڌايو تہ هو ائڊليڊ ۾ پڙهائي پوري ڪري اٽلي ڳوٺ وڃڻ کان پھريان آسٽريليا جا ڪجهہ شھر پيو گهمي. سنگاپور واري ڇوڪري رڳو سنگاپور کان سيڙجي ميلبورن ۽ آس پاس گهمڻ آيل هئي.
وري سفر شروع ٿيو، اڳتي هلي هڪ جڳھہ تي گاڏي بيھاريائون، هاڻي وارو هئو وڻن ۾ ٽنگيل ڪئالا ڏسڻ جو، هڪ ٻہ نظر آيا باقي ڪل خير، باقي اتي رنگ برنگي طوطا ڏاڍا هئا جيڪي مٿي تي، ڪلھن ۽ هٿن تي اچو ٿي ويٺا. اتان وري هل هلان شروع ٿي، اوشين روڊ کان ٿورو مٿئين پاسي اوٽوي جي رين فاريسٽ ۾ وٺي هليا، اهو منھنجي زندگي جو پھريون تجربو هئو جو ڪنھن رين فاريسٽ ۾ اڌ ڪلاڪ کن جو پنڌ ڪيو هجي، وڻ سوين سال پراڻا هيا ۽ تمام وڏا، ڪي تہ پاڙان پٽجي اتي ئي ڪري اتان جي ماحول جو حصو ٿي چڪا آهن. مينھن اسان جو پيڇو ڪندو پئي هليو، الطاف ۽ آءُ خوش بہ انھيءَ ۾ هئاسين پر ٻيا سياح شايد بيزار پئي ٿيا. پاڻ ڄاڻن.
رين فاريسٽ کان پوءِ اسان مٿي ذڪر ڪيل 12 ايپوسٽليس ۽ آس پاس پھتاسين، اهو قدرتي نظارو ڏسڻ وٽان هئو، اتي مينھن جو پوڻ عجيب هئو، ٻہ منٽ تيز تہ وري ٻہ منٽ هلڪو يا صفا بند، سمنڊ ڪافي مڇريل هئو، زور زور سان سامھون پھاڙ کي پئي اچي ٽڪرايو ۽ چن جا ايپوسٽليس تہ سمنڊ اڳيان ڪجهہ بہ نہ هيا پر رڳو نظارو سھڻو ڪيو بيٺا هيا. اتان کان پوءِ وري اسان ٻن مختلف جائين تي سمنڊ جي ڪناري تي وياسين، هڪ هنڌ ٻن پھاڙين جي وچ ۾ هڪ قسم جو آرچ يا سوڙهو سامونڊي رستو هيو، جيڪو وچ سمنڊ ۾ پئي کليو، اتي سمنڊ جو پاڻي تيزيءَ سان اندر اچي رهيو هئو، اتي هڪ غار بہ هيو پر اندر وڃڻ تي شايد پابندي هئي. آخري سمنڊ جي ڪناري تي وياسين تہ هڪ هنڌ لکيل هيو تہ هتي زهريلا نانگ آهن ۽ هن مخصوص جڳھہ واري پاسي نہ وڃجو، بس پوءِ اسان بہ اتي تڪڙ تڪڙ ۾ ايپوسٽليس ۽ پھاڙي جي وچ ۾ فوٽو ڪڍرائي اتان نڪرڻ جي ڪئي سين. ميلبورن واپس پھچڻ تي اٽلي جي اليساندرو چيو تہ مون سان فوٽو ڪڍرايو ۽ پڇيائين تہ جيڪڏهن اوهان سڀاڻي ميلبورن ۾ هجو تہ گڏجي شھر گهمون، اسان کيس چيو تہ نہ سڀاڻي اسان جو فلپ آءِ لينڊ (ٻيٽ) جو ٽوئر بڪ آهي باقي پرهين ملنداسين. ٻئي ڏينھن فلپ آءِ لينڊ تي وڃڻ ٿيو، اصل ۾ مقصد هئو مني فوٽ جا پين گئين ڏسڻ جو، پھريان هڪ زو ۾ وٺي هليا، جتي اسان ڪئالا ۽ ڪينگروئن سان فوٽو ڪڍرايا، هن ٽوئر ۾ بہ دنيا جي مختلف ملڪن جا سياح هيا ۽ آسٽريليا جي ٻين ڏورانھن علائقن جا سياح بہ هيا. پين گئين ڏسڻ کان وڌيڪ جيڪا ڳالھہ مون کي وڻي سا هئي ڪاٺ جي تختن تي واڪ ڪرڻ ۽ سمنڊ جي موجن جو مزو وٺڻ، پري سمنڊ ۾ ٽي پاڻي جا جھاز بہ نظر آيا جيڪي تسمانيا پئي ويا.
ٽئين ڏينھن اسان جو پروگرام هيو تہ ميلبورن کي اٽالين اليساندرو سان گهمجي، ۽ شام جو دلبر سائين سعيد ٽالپر سان ملڻ جو پروگرام هيو. اسان جيئن ئي فلينڊر اسٽيشن کان ٻاهر نڪتاسين تہ اليساندرو اسان جو انتظار پئي ڪيو. اسان سڀ گڏجي پھريان ٿورو هتي هتي چڪر ڏنوسين، پوءِ ميلبورن جي مشھور نيرن ڪرڻ جي گهٽي ڊيگريوز اسٽريٽ تي آياسين، جتي گڏجي ناشتو ڪيوسين. اليساندرو جي اڄ ڳوٺ واپسي هئي ۽ اسان جي وري سڊني، وري ڪٿي ۽ ڪنھن هنڌ ملڻ جو هڪ ٻئي کي چئي موڪلايوسين. پوءِ الطاف، آءُ ۽ ميلبورن هئاسين، يارا درياھہ جي آس پاس چڪر ڏنوسين، يونيورسٽي ۽ لائبريري ڏٺيسين. هرو ڀرو هڪ جڳھہ کان ٻي ۽ ٻي کان ٽين جڳھہ تائين گهمندا رهياسين. اصل ۾ گهمڻ جو مزو ئي ائين آهي، پيرين پنڌ. ساڳيا ماڻھون هر هنڌ.
شام جو سعيد ٽالپر صاحب سان ملاقات ٿي، اها اسان جي ٻين ملاقات هئي، پھرين ملاقات ٽنڊو ڄام ۾ ٿي هئي. جڏهن پاڻ ناروي پڙهائي لاءِ پئي ويو. هڪ افغان جي کاڌي واري هوٽل تي رات جي ماني تي ۽ هڪ ديسي جي فالودي واري جي دڪان تي ڪچھري ڪندا رهياسين، سندس ناروي جا تجربا ۽ ان کان پوءِ سندس ملائيشيا ۽ آسٽريليا ۾ رهڻ جا تجربا ۽ الطاف جي آسٽريليا ۾ رهڻ ۽ منھنجي سئيڊن ۾ رهڻ جا تجربا هڪ ٻئي سان ونڊ ڪندا رهياسين. اتي ئي ويٺا هئاسين تہ رابرٽ جي فون آئي ۽ پڇيائين تہ جيڪڏهن ويجها هجو تہ مان اچان، اسان چيس نہ بس فون تي ئي موڪلايون ٿا ۽ اسان سندس ٿورا مڃيا. سعيد ٽالپر صاحب جي مھرباني جنھن تمام گهڻو قيمتي وقت ڏنو، آخر ۾ اسان کي ميلبورن جي هوائي اڏي تي ڇڏيائين.جيٽ اسٽار جو جھاز هو ۽ الطاف ۽ آءُ هوائن ۾.