سفرناما

مُسافتون (سفرناما)

ھي ڪتاب عبدﷲ مورائيءَ جي مختلف اخبارن ۾ ڇپيل سفري ڪالمن ۽ مضمونن تي مشتمل آهي. سندس ڪتاب ۾ اسپين، فرانس، اندورا، استنبول، آسٽريليا، ڪروشيا، بيلجيم، نانگا پربت، مونٽينيگرو، دبئي، يونان، آئيسلينڊ، ڃميل سمنڊ، آئرلينڊ، انٽارڪٽيڪا. پراگ، سئيڊن، مراڪش، اسڪاٽلينڊ سميت مختلف ملڪن، شھرن ۽ علائقن جا سفر شامل آھن. عبدﷲ مورائيءَ ستن سمنڊن جيڏو سفر ڪيو آهي ۽ زندگيءَ جا مڙئي عڪس ويجهو کان ڏٺا آهن. جن جو ڳر هنن سفرنامن ۾ بيان ڪيو اٿائين. ھن پنھنجي سفرنامن ۾ ھر ملڪ ۽ شھر جي تاريخ، جاگرافي جي ڄاڻ ڏيڻ سان گڏ خوبصورت منظرڪشي ڪري سفرنامي کي دلچسپ بڻايو آھي.

Title Cover of book مُسافتون (سفرناما)

ڄميل سمنڊ تي ٻہ سنڌي ۽ رگا ڏانھن روانگي

۽ جڏهن اوچتو ئي اوچتو اسان جي ڪمري ۾ وڏا وڏا آواز اچڻ شروع ٿيا تہ مون پريشاني وچان ارشد ميمڻ کان پڇيو تہ يار هي آواز ڇا جا پيا اچن؟ ٿورو غور ڪرڻ کان پوءِ احساس ٿيو تہ پاڻي وارو ڪروز جھاز هاڻي ڄميل سمنڊ جي برف کي چيريندو ليٽويا جي گادي واري شھر رگا ڏانھن تيزي سان وڌي رهيو هو. اسان کي پوءِ احساس ٿيو تہ اسان وارو ڪمرو جنھن کي ڪيبن چئبو آهي سا بلڪل هيٺين سطح تي هئي، جنھن جي ڪري اسان کي اهي آواز وڌيڪ ويجها ۽ ڳرا پي محسوس ٿيا. بھرحال آواز کان بچڻ لاءِ اسان لفٽ ۾ چڙهي وڃي جھاز جي اٺين فلور تي پھتاسين، جتي ڪباب ۽ شباب جو ميلو متل هئو ۽ ماڻھو هيڏي هوڏي گهمي ڦري رهيا هئا ۽ ڊيوٽي فري جي دڪانن تان اگهہ پڇي رهيا هئا.
اهو منھنجو پھريون اتفاق هئو جو آءُ پاڻي واري جھاز تي هجان ۽ سمنڊ ڄميل هجي. جھاز جي ڊيڪ واري حصي ۾ ويس تہ ٻن منٽن کان وڌيڪ اتي بيھي نہ سگهيس، گرمي جو درجو ڪاٽو سورنھن هو ۽ تيز هوا پڻ لڳي رهي هئي. هن کان پھريان آءُ پنھنجي دوست عالم صديقي سان گڏ اونھاري جي مند ۾ فنلينڊ جي گادي واري شھر هيلسنڪي ويو هوس، تڏهن جھاز تي تمام گهڻا سياح موجود هئا. پر هاڻي سخت سيءَ جي ڪري سياحن جو تعداد گهٽ هئو.
هيءُ پاڻي وارا جھاز وڏا شاندار آهن، هيئن کڻي چئجي تہ ٻارنھن ماڙ عمارت آهي، جيڪا پنھنجي اندر هڪ ننڍي شھر جو ڏيک ڏئي ٿي ۽ هي هڪ ننڍو شھر وتي ٿو پاڻي تي ترندو ۽ ملڪ لتاڙيندو. هنن جھازن تي وڏا شاپنگ سينٽر، مختلف قسم جا ريسٽورنٽس، بارز، راند ذريعي جوا کيڏڻ جون مشينون، ناچ گاني جا ڪلب، مساج سينٽر ۽ ڪيفيٽيريا وغيرہ سياحن لاءِ هر وقت کليل رهن ٿا. هر سياح پنھنجي پسند جي مشغلي ڏانھن رخ ڪري ٿو. جھاز تي وائي فائي بہ سياحن لاءِ هر وقت موجود رهي ٿي.
ماڻھو اهڙي قسم جي جھازن تي روز مرھہ جي زندگي کان ٿورو پاسيرو ٿيڻ لاءِ خاص ڪري هفتي جي موڪل وارن ڏينھن ٿي گهمڻ لاءِ نڪريو وڃن. هڪ ننڍي ڪمري ۾ چار ماڻھو مزي سان رهي سگهن ٿا ۽ ڪمرا هوندا تہ ننڍا آهن پر اهڙي طريقي سان ڊزائن ٿيل آهن جو سوڙھہ گهٽ محسوس ٿيندي، ڪمرن ۾ فون، ٽي وي، ننڍي فرج، اٽيچ باٿ روم وغيرہ جي سھولت پڻ هجي ٿي. اسان رات جي ماني کان پوءِ پنھنجي ڪمري ڏانھن واپس ورياسين، آواز بہ ڪافي گهٽجي ويو هئو ۽ جھاز هاڻي بالٽڪ سمنڊ جي وچ ۾ هئو ۽ برف جا ننڍا وڏا ٽڪرا ٿورو پرڀريو نظر اچي رهيا هئا.
صبح جو اک کلي تہ ڪمري جي فون ۾ لڳل اسپيڪر تي اعلان ٿي رهيو هئو تہ اسان هڪ ڪلاڪ تائين رگا پھچي وينداسين. جھاز جيستائين بندرگاھہ تي پھچي ان وچ ۾ اسان تيار ٿي ناشتو وغيرہ ڪري واندا ٿي چڪا هئاسين. بندر گاھہ تان اسان ٽيڪسي ڪرائي سڌو اچي رگا جي مشھور لائما چونڪ تي لٿاسين. شھر ۾ هر هنڌ برف ڄميل هئي، گهٽيون صاف ۽ ماڻھن جي اچ وڃ جاري هئي. گهرن جي مٿان چمنين مان نڪرندڙ دونھون ان ڳالھہ جي ثابتي ڏئي رهيو هئو تہ هتي ماڻھو ڪاٺ ٻاري گهرن کي گرم رکن ٿا.
اڳوڻي روسي رياست ليٽويا يورپين يونين ۾ شامل ٿيڻ کان پوءِ تمام گهڻي ڪوشش ڪري رهي آهي تہ يورپ جي ٻين ملڪن وانگر مقرر ڪيل قانونن ۽ اصولن تي پورو لھجي ۽ ٻين دنيا جي صف مان نڪري پھرين دنيا جي صفن ۾ جلد کان جلد شامل ٿجي، پر جيئن تہ پھرين، ٻين ۽ ٽين دنيا جو تصور ٻين شين سان گڏوگڏ اتان جي رهاڪن جي مختلف شين مسئلن اخلاقيات ۽ روين مان پڻ اخذ ڪيو ويندو آهي پر هي ڪوشش ضرور ڪري رهيا آهن. سوچيان پيو پاڻ کي الائي اڃا گهڻو وقت لڳندو، منھنجي خيال ۾ جنھن ڏينھن اسان قطار ۾ بيھي پنھنجي واريءَ جو انتظار ڪرڻ ۾ ڪو عار محسوس نہ ڪيو تہ اهو ڏينھن اسان جي پھرين دنيا ۾ شامل ٿيڻ لاءِ پھرين وک هوندي، پر لڳي ٿو ڪم گهڻو آ، ماڻھو کپن.
رگا جيڪو بالٽڪ ملڪن جي شھرن ۾ سڀني کان وڏو آهي. ۾ اڃا تائين پراڻي سوويت يونين جي دور جون ڪافي شيون نظر اينديون، خاص طور تي پراڻيون عمارتون، شھر ۾ اڃا تائين ذري گهٽ اڌ آبادي روسي ٻولي ڳالھائڻ وارن جي آهي، جن کان هتان جا ماڻھو اندر ئي اندر ۾ ڏاڍي خار کائيندا آهن. يورپ جي ٻين شھرن وانگر، رگا ۾ بہ پراڻي ۽ نئين شھر جو فرق واضع آهي، جيڪو سياحن کي پاڻ ڏانھن ڇڪي ٿو. پراڻي شھر ۾ گهمڻ جو هڪ پنھنجو مزو آهي، سوڙهيون پٿريليون گهٽيون، جن اندر هوٽل، ريسٽورنٽس، سياحن لاءِ سوکڙيون خريد ڪرڻ جا انيڪ ننڍا وڏا دڪان، شراب خانا ۽ ڪلبن جي ڀرمار آهي. سخت سي جي ڪري شھر ۾ سياحن جو تعداد گهٽ هئڻ ڪري هر دڪان جي سيلز گرل جي اها ئي ڪوشش هئي تہ اسان ڪا نہ ڪا سوکڙي ضرور وٺون، مون انھن کان رڳو ٻہ چاٻين وجهڻ جا ڇلا ورتا جن تي رگا جو نقشو ٺھيل هئو.
توڙي جو هتان جا ماڻھو تمام گهڻا امير نہ آهن پر تنھن هوندي بہ انھن جي رهڻي ڪھڻي ۽ ڪپڙي لٽي مان اهو محسوس ٿئي ٿو تہ اهي ڪي غريب بہ ناهن ۽ ڪو بہ صفا غربت واري زندگي هتي نہ ٿو گذاري مطلب تہ هتي ۽ يورپ جي ٻين ملڪن ۾ هڪڙا غربت جا معيار ۽ حدون مقرر ٿيل آهن ۽ ماڻھو جو ايترو خيال ڪيو وڃي ٿو تہ جيئن اهي ان مقرر ڪيل حد کان هيٺ هرگز نہ وڃن.
هتي بہ هر شئي ميسر هئڻ جي باوجود هتان جا ماڻھو بہ ٻين ملڪن ڏانھن وڃن ٿا ۽ بھتر کان بھتر جي ڳولا ۾ رهن ٿا. رگا مون کي صفائيءَ جي لحاظ کان اسٽاڪھولم جي ٽڪر جو لڳو، بلڪ رگا 2007ع ۾ يورپ جي صاف ترين شھرن جو اعزاز پڻ ماڻي چڪو آهي ۽ 2014ع ۾ وري يورپ جي ثقافت جي گاديءَ وارو شھر پڻ ٿيو، جيڪو اتان جي ماڻھن لاءِ هڪ اعزاز آهي.
هتي بہ نوجوان 18 سالن جا ٿيڻ کان پوءِ الڳ رهڻ کي پسند ڪن ٿا، پر هر ڪو ائين ڪري نہ ٿو سگهي، سو گهڻي قدر خاندان ۾ ئي رهن ٿا ۽ جڏهن بہ کين موقعو يا وٿي ملي ٿي تہ مائٽن کي ڇڏي الڳ رهڻ لڳن ٿا. هتي بہ هر ڪو آزاد آهي تہ پنھنجي مرضي سان پنھنجي زندگي جو ساٿي چونڊي. يورپين يونين ۾ شامل ٿيڻ کان پوءِ يورپ جا ملڪ پنھنجن ميمبر ملڪن کي ڏاڍي هٿي وٺرائن ٿا. رگا ۾ مون کي ساڳيا اسٽاڪھولم وارا وڏا دڪان ۽ بئنڪون نظر آيون، مطلب تہ اوسي پاسي جا ملڪ انھن جي ڀرپور مدد ڪن ٿا تہ جيئن اهي ترقي جا ڏاڪا تيزيءَ سان پار ڪري پنھنجن پيرن تي بيھي سگهن.