1969
1969- 2 – 29
محترم داداصاحب
مان توهان جي ڳوٺ ۾ هينئر آيو آهيان. مھرباني ڪري زيارت ڪرائيندا ۽ پاڻ سان وزيٽر بوڪ پرائمري جنرل اسڪول جا کنيون ايندا.
محمد بخش ” مجنون “
مختيارڪار
17
سکر
1969 – 3 – 18
مانوارا جناب دادا صاحب
ادبن ۽ نيازن بعد عرض تہ هڪ ئي ڪارڊ تي اوهان ۽ استاد جو احوال معلوم ٿيو. مھرباني.
توهان کان شايد نہ موڪلائڻ جو سبب ٿي سگهي ٿو ، بھرحال جيڪڏهن غلطي سمجهيو تہ معاف ڪر ي ڇڏيندا.
هتي 3 / 14 تي شام جو 6 بجي مھراڻ ڪلچرل سينٽر سکر ۾ سنڌ جي سپوت ليڊر سن جي سائين جناب جي ايم سيد اچڻ تي زير صدارت وڪيل آغا بدرالدين جي هڪ وڏو ميڙ ٿي گذريو. انھي ۾ شريڪ ٿيڻ جو مون مسڪين کي بہ شرف مليو. سنڌ جي آواز شيخ اياز سنڌ جو عوامي شاعر نياز همايوني، شاگرد ليڊر اقبال ترين ، يوسف لغاري، ڄام ساقي، لالا قادر ، يوسف ٽالپور ۽ ون يونٽ خلاف شير حفيظ قريشي حاضرين تي تقريرن ذريعي چڱو اثر وڌو. حفيظ قريشي جيڪا تقرير ڪئي ان جو ملھہ ئي ڪونھي، مان تہ ائين چوندس تہ هي حفيظ عظيم فلاسافر آهي. شيخ اياز پنھنجي مڌر آواز ۾ سنڌڙي تي شعر بہ چيا ۽ نياز همايوني بہ پنھنجي سريلي سر سان سنڌ کي ساراهيو. جلسو سوائين نائين بجي رات جو برخواست ٿيو.
دادا! مان انھي وقت اوهان کي ڪافي ياد ڪيو. مگر اوهان مون کان گهڻو پر ي هئا.
ويجهو اچڻ جو ڪو خيال ڪونھي، شايد اپريل جي 17 تاريخ ايڏانھن اچڻ ٿئي ، انھي ڪري شايد توهان کي نئين زندگي رسالو نہ ملي. وڌيڪ سک ورندو احوال لکندا رهندا ۽ جڏهن بہ اچڻ جو پروگرام هجي تہ احوال ڏيندا.
آداب
بسنت
18
1969- 4 – 7
برادرم محترم
اسلام عليڪم!
دعائن بعد عرض تہ گذريل هفتي کان وٺي اوهان جو ڪوبہ احوال ڪين مليو آهي. باباسائين جي طبيعت ٺيڪ نہ هئي، ان لاءِ انتظار رهي ٿو. مھرباني فرمائي حال ڏيندا.
ڀلا گُل بابا وارن جو ڇا ڪيئي، اُنھن کي ناناڻن ڏانھن روانو ڪيو يا نہ؟ اهو بہ احوال ڏيندا. مان انشاءَ ﷲ 14 يا 15 تاريخ تي ايندس. وڌيڪ ڪو احوال ڪين آهي. ڪاليج ۾ مختلف درجا شروع ٿي ويا آهن. تنھن ڪري مشغول آهيون. مينھن برسات وغيرہ جي خبرچار پڻ ڏيندا.
اوهان جو مضمون ” نادري حملو“ ماهوار اديون فيبروري مارچ جي پرچن ۾ قسطوار آيل آهي. نھايت پر مغز مقالو آهي. هاڻي سمجهان ٿو تہ اوهان جي قلم کي وڌيڪ مرمت جي ضرورت نہ آهي. ” ﷲ ڪري شوق اور قلم زيادہ“.
رهبر ڊائجسٽ جو جواهر ادب 350 صفحن تي نھايت بھترين پرچو مارڪيٽ ۾ آيل آهي. 4 روپيا رقم اٿس. ڇا ڪجي ڪجهہ کيسو اهڙي اجازت نہ ٿو ڏي، تنھنڪري مجبور آهيان. وڌيڪ مالڪ آهيو.
سلام ساري سنگت کي ڏيندا. غلام نبي، مائي انور ۽ مائي اشرف کي پيار ڪندا. وڏڙن کي آداب عرض ڪندا.
وسلام
اوهان جو پنھنجو
قادر بخش
19
حافظ محمد احسن چنہ
منظور منزل دادو
1969- 6 – 24
محترم و مڪرم دادا سنڌي صاحب
وعليڪم سلام! اوهان جو قربائتو ڪارڊ پھتو . ياد آوري لاءِ شڪريہ. پيري آهي ۽ گرميون آهن. ان ڪري لکڻ پڙهڻ نٿو ٿئي. تنھن هوندي بہ ڪڏهن ڪڏهن مضمون يا نظم لکيو ويندو آهي. آزاد ۾ مضمون پڙهيو هوندئو. اوهان جا مضمون اخبارن ۾ پڙهندو آهيان، ڏاڍي خوشي ٿيندي آهي، اوهان کي انھي ادبي ذوق جي مبارڪ هجي.
شميشيرالحيدري سان منھنجي خط و ڪتابت هئي. مون کان رايا گهرايا هئائين، مون جيڪي رايا موڪليس انھن مان ٿورا ئي نئين زندگي ۾ شايع ڪيائين. جن تي مون کي اديبن آفرين ڏني، پوءِ خط رستي پنھنجو پاسو واضع ڪرڻ گهريائين ۽ اسلامي نظريہ وارن جا نالا لکيائين تہ انھن جا مضامين ۽ نظم شايع ڪيان پيو ٿو. جڏهن کان وٺي مون نڪتہ چيني شروع ڪئي پر مان سخت طرح کيس لکندو رهيس. منھنجن نصيحتن جي ڪري گهڻيون ڳالھيون سڌاريائين. آخر مان اهڙو سخت گرفت ڪيس جو تنگ ٿي پيو، ان کان پوءِ امداد حسيني جو خط شايع ڪيائين. پر مان جيڪي هن جون حرفتون ۽ حرڪتون هيون سي واضع ڪندو رهيس. جنھن ڪري هاڻي ڪجهہ خيال رکي ٿو. هڪ مھيني جو رسالو ٻئي مھيني جي آخر ۾ شايع ڪندو هو. ان تي منھنجي تنبيھہ هيس منھنجي سخت گرفت ڪري اسلامي نظريي جا نظم ۽ مضامين شايع ڪندو رهي ٿو، ورنہ هو پنھنجي پارٽي ڏاهر پرستي ۽ ملحدن جا مضامين ۽ نظم گهڻا شايع ڪندو هو. سو هاڻي نئين زندگي ڏي مضامين موڪلڻ کان بس ڪئي آهي. مون کيس لکيو هو تہ مون وٽ آهي پر نئين زندگي ۾ اهو بحث ڪين ڇيڙڻ گهران ٿو. باقي روزانہ اخبارن ۾ تنقيدون لکندو رهندس. ان کان پوءِ گهڻو خيال رکي ٿو. اوهان جو مضمون سيرت نمبر ۾ سڄو پڙهيم، ڏاڍو بھترين لکيو اٿئو. اهڙي طرح ساهي ساهي پئي موڪليوس، متان شرم پويس ۽ شايع ڪري.
مرحوم بلبل پڙهڻ گهرو ٿا. ان لاءِ نئين زندگي آڪٽوبر 1965ع جي ڪاپي پڙهندا تہ سڀ ڪجهہ احوال ان ۾ بلبل بابت آهي.مون هن سال شاھہ جو پيغام ڪتاب هزار ڪاپيون ٽيون ايڊيشن ڇاپايون پر ٻن مھينن ۾ هر هڪ ڪاپي منھنجي لاءِ بچي آهي. هينئر رباعيات اچن پيون پنجون ايڊيشن ڇپجي رهيو آهي.
ڏونگر سي ڏورينديون ڪتاب نثر ۾ لکيل تبصرن لاءِ اديبن ڏانھن موڪليل آهي، تبصرا لکڻ بعد جلد ڇاپائبو انشاءَ ﷲ . قلمي ڪتاب گهڻا لکيا رکيا آهن پر ڇاپائڻ جو وارو ڪونہ مليو آهي. انشاءَ ﷲ تعالى مھراڻ رسالي ۾ هر ماھہ ۾ منھنجي نظم شايع ٿين ٿا ۽ شاعر نمبر ۾ موڪليل آهن.
والسلام حافظ محمد احسن چنہ
20
ڊسٽرڪٽ ڪائونسل آفيس
سکر
1969- 8 – 22
زندگي کو نئي تمنا بخش
دل کو اخلاص قلب مولابخش
(رئيس امروهوي)
عزيزي و محترمي دادا صاحب
سلام محبت :- اوهان جو گرامي نامو بتاريخ 69 - 8 – 6 عرصي دوران کان پاڻ کي پھتل هو ، ليڪن مشاغل هجوم ۾ ڪثير مصروفيات سبب احوال عرض رکڻ ۾معمولي تاخير ضرور ٿي آهي. جنھن لاءِ معافي جو درخواستگار آهيان. اميد تہ منھنجن مٿين مجبورين کي ڏسي، مون کي معاف فرمايو ويندو.
احوال اوهان جو نوازشنامو جيڪو ڏسڻ ۾ خط جي صورت رکي ٿو، پر هڪ جامع مقالہ آهي، جنھن کي باربار پڙهڻ سان وڌيڪ لطف اندوز بڻجي ٿو. آءُ انھي خيال جو هيس، تہ ڪو وقت فرصت جو بچائي. دل کولي ” دادا صاحب “ سان رسيلي روح رهاڻ ڪجي، مگر وقت مانع رهي ٿو. هن وقت تائين اهو وقت ملي ڪونہ سگهيو، جنھن ۾ هڪ هڪ ڳالھہ تي ٽُٻڪا ٽپڻي ڪري سگهجي. ليڪن جيتري قدر شيخ اياز صاحب جي شاعريءَ جو تعلق آهي تہ اها سندس بھترين شاعري آهي، پر اهو هر مسلمان لاءِ باعث شرم جي ڳالھہ آهي ، جڏهن هو مذهب جو مذاق اڏائي ٿو ۽ صحيح مسلمان کي اهڙي شاعري جي تعريف ڪرڻ وقت ڪجهہ سوچڻ گهرجي.
مرحوم مجروح لاءِ جيڪي اوهان تحرير ڪيو آهي، سو سئو في صد صحيح آهي، هن ناچيز سان بيحد دوستي هئي، تنھن ڪري مرحوم کي مان بلڪل قريب ئي ڏٺو آهي.
باقي ڳڙهي ياسين جي آشيانہ ادب لئبريري ۾ مرحوم امروٽي صاحب جي خانقاھہ کي ڏسڻ سان اوهان کي وڌيڪ معلومات ملي سگهندي. سو ڪنھن وقت اطلاع ڪجو تہ فرصت ۾ اوهان کي ڏيکاريون.
يار سلامت ، محبت باقي
اوهان جو پنھنجو
مولابخش سومر ” قاصر“