پنهنجي پاران
آئون تاريخ جو شاگرد آهيان، مون پڙهيو آهي ته قومن تي ڏاڍا ڏُکيا ڏينهن ايندا آهن، انهن جي ڌرتين تي قبضا ڪيا ويندا آهن، انهن جي نسلن کي ڪُٺو ويندو آهي، انهن جي ٻولي، ثقافت ۽ تهذيب کي ختم ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ويندي آهي، انهن مٿان فوجي هلائون ڪيون وينديون آهن، مٿن ثقافتي يلغار ڪئي ويندي آهي، انهن تي ڪارا قانون مڙهيا ويندا آهن. پر باهمت، جري ۽ جيئريون قومون، انهن جو به مڙس ٿي مقابلو ڪنديون آهن، آڻ نه مڃينديون آهن، پنهنجو وجود برقرار رکنديون آهن، هڪ ڀيرو ٻيهر آزاد ۽ باوقار نموني، غلاميءَ جون زنجيرون ٽوڙي، جيئڻ شروع ڪنديون آهن، اهڙا ڪيترا ئي مثال موجود آهن، ويٽنام، اريٽيريا، مشرقي تيمور ۽ ڏکڻ سوڊان جا مثال اسانجي سامهون آهن ۽ جيڪي قومون رضا تي راضي رهي، جدوجهد تان هٿ کڻي، غلاميءَ کي پنهنجو تقدير جو لکيو سمجهي، پير پساري ويهي رهنديون آهن ته انهن کي تاريخ جي ڊسٽ بن ۾ ڦٽو ٿيڻ کان ڪير به روڪي نٿو سگهي. اهڙا به ڪيترائي مثال موجود آهن.
پنهنجي قومي بقا ۽ ڌرتيءَ جي حفاظت لاءِ جدوجهد اولين شرط آهي. سنڌ سان به ائين ئي ٿيو آهي، عربن جي ڪاهن کان وٺي اڄ ڏينهن تائين هن قوم ۽ سنڌ ڌرتيءَ ڇا ڇا نه سٺو آهي، انگريزن 1843ع ۾ سنڌ تي قبضو ڪيو ۽ سنڌ کي بمبئي پريذيڊنسي سان ڳنڍي ڇڏيو، پر ڊگهي جدوجهد کانپوءِ سنڌ هڪ ڀيرو ٻيهر صوبائي حيثيت ۾ بحال ٿي، پاڪستان ٺهڻ کانپوءِ 11 ڊسمبر 1954ع ۾ هڪ ڀيرو ٻيهر سنڌ کي ون يونٽ ۾ شامل ڪرڻ لاءِ ”سنڌ اسيمبليءَ“ فيصلو ڪيو ۽ سنڌ جو وجود مغربي پاڪستان ۾ ختم ڪيو ويو. اُهو اِهو دور هو جڏهن ”سنڌڙي تنهنجو نانءُ وتو، ڄڻ ڪاريهر تي پير پيو“، واري ڪار هئي، پر سنڌ ۽ سنڌي قوم وري سرخرو ٿي ۽ ان ڏکئي وقت مان اُڪري پار پيئي ۽ سنڌ هڪ ڀيرو ٻيهر صوبائي حيثيت ۾ بحال ٿي.
پهرين آڪٽوبر 2012ع به سنڌ جي تاريخ جو ڪارو ڏينهن آهي، جڏهن سنڌ جي نمائندگي ڪندڙ مرهيات پيپلز پارٽيءَ مفاهمت جي نالي ۾ سنڌ ۾ ٻٽو مڪاني نظام لاڳو ڪيو ۽ سنڌ اسيمبلي جي ميمبرن پنجن منٽن ۾ اهو ڪارو قانون منظور ڪري پنهنجي مُنهن تي دانگي ملي. اهو ڪارنامو ڪنهن ٻي نه، پر پنهنجن ئي ڪيو. ”مون پڪ سُڃاتا پنهنجا هئا، ڌارين سان گڏ ڌاڙي ۾“.
سنڌي ماڻهن ان ٻٽي نظام کي رد ڪرائڻ جي لاءِ جدوجهد جي شروعات ڪئي، جيڪا جاري آهي ۽ تيستائين جاري رهندي، جيستائين اهو نظام ختم نٿو ڪيو وڃي.
جيئن مون مٿي چيو ته آئون تاريخ جو شاگرد آهيان، تنهن ڪري مون ان جدوجهد جي تاريخ کي سهيڙڻ جو ڪم شروع ڪيو . زندهه قومون پنهنجي جدوجهد جو هر لمحو محفوظ ڪنديون آهن. مون به ان ٻٽي نظام جي خلاف ٿيندڙ جدوجهد جي ”ڪرانالاجي“ ترتيب ڏني آهي، جيئن اها جدوجهد تاريخ وار محفوظ ٿي وڃي ۽ ايندڙ وقت جي مورخ لاءِ ”سورس مٽيريل“ جو ڪم ڏي.
هن ”ڪرانالاجي“ جي سهيڙ ۾ منهنجي دوست نصير ميمڻ جي صلاحن، جلد ڪم اُڪلائڻ لاءِ ڏنل دوستاڻن دڙڪن ۽ اُتساهه ڏيارڻ، منهنجي لاءِ رهبريءَ جو ڪم ڪيو. ٿورا منهنجي مهربان دوست حاجي عبدالعزيز مينڌري (انچارج پبلڪ لائبريري سجاول) جا، جنهن اخبارون وڏي فراخدلي سان مهيا ڪري هن دستاويز کي سهيڙڻ ۾ مدد ڪئي ۽ ٿورا مور ساگر جا جنهن وقت نه هئڻ باوجود سڀ ڪم هڪ پاسي رکي ڪتاب مڪمل ڪيو.
يوسف سنڌي
پهرين جنوري 2013ع