هئڻ، نه هئڻ جي وڇوٽي
منهنجو دوست عباس سارنگ به هڪ عام قصه گو آهي، سندس ڪهاڻيون به عام ماڻهوءَ جون ڪهاڻيون آهن. عام يعني ڪت خلقت. ڪت خلقت، يعني مان ۽ تون. تون جيڪو هن وقت عباس سارنگ جون ڪهاڻيون پڙهي رهيوآهين. تون، منهنجي مون آهين، يا مان تنهنجو عڪس آهيان، اهو تنهنجو منهنجو مامرو آهي، عباس سارنگ جو موضوع ڪونهي، عباس سارنگ جو موضوع آهي، پاڻ ٻنهي جي ڀوڳنا، پاڻ ٻئي ڪهڙي به رنگ، نسل يا قوميت سان وابسطه هجون، پر پاڻ ٻنهي جون پيڙائون ۽ ڳوڙها ته هڪ جهڙا ئي آهن نه! انهن پيڙائن ۽ ڳوڙهن جي اظهار کي ئي ته اسين عباس سارنگ جون ڪهاڻيون چوندا آهيون. ڇا، منهنجي ۽ تنهنجي سرگزشت ۾ ڪا نئين ڳالھ آهي، مطلب ڪا خاص ڳالھ!، نه بنھ نه، پاڻ ته عام ماڻهو آهيون، سو عباس سارنگ جون ڪهاڻيون به ته عام ليکبيون نه! عباس سارنگ جي ڪهاڻين جي به مون ۽ تو جيان ڪا ابتدا ڪا انتها ناهي هوندي، فقط وجود هجي ٿو، هئڻ ۽ نه هئڻ جي وڇوٽي، تصور، تخيل ۽ خواب......بس ٻيو ڪجھ به نه، ڪهاڻيءَ جي فن تي کڻي سوچجي به، پر ڇا سوچجي! ابتدا......امان جو ڪنجھڻ، بابا جو مونجھارو ۽ دائيءَ جي سامرجيت......!
پلاٽ.......! گھر ۽ ٻارن لاءِ تيل ٿيڻ، پوءِ قيمت وڌڻ گھرجي پر نه، جئين جئين تيل جي قيمت ۾ اضافو پيو ٿئي، تيئن تيئن منهنجي ۽ تنهنجي قيمت ڪرندي ٿي وڃي، قيمت سان گڏ، اسين به ڪرندا ٿا وڃون هيٺاهينءَ ڏانهن. هئڻ ۽ نه هئڻ جي وڇوٽي سسي ننڍڙي ٿي رهي آهي؛ ۽ ان سان گڏ عباس سارنگ جون ڪهاڻيون به ننڍڙيون ٿي رهيون آهن، پر سندس تخيل ۽ خواب اتاهينءَ تي بيٺات آهن، ۽ سندس آڱريون ڊگھيون ٿي رهيون آهن، منهنجي گھر جي اڱڻ تي بيٺل ٽالهيءَ جي لامن جيان. ٽالهيءَ جون لامونبه رڳو اڀ ڏانهن سفر ناهن ڪنديون، اهي ته زمين ڏانهن به اينديون آهن. عباس سارنگ جي آڱرين جيان، سو عباس سارنگ جون آڱريون، اسان جي روز بروز هيٺاهينءَ ڏانهن ڪرڻ جي وارتا کي قلمبند ڪن ٿيون ۽ بس! ان کانسواءِ عباس سارنگ جي ڪهاڻين ۾ ٻيو ڪجھ به نه آهي، ڇا جو ڪلائمڪس! ڇا جي پڄاڻي! هو ته فقط اسان کي ياد رکڻ چاهي ٿو، تنهنڪري سندس ڪهاڻي ”ختم ٿيو“ جي بجاءِ ”جاري آهي“ تي پهچي وري نئين عنوان سان ظاهر ٿئي ٿي. هاڻ تون ئي چئو، ته عباس سارنگ کي اهڙين ڪهاڻين تي ايوارڊ ملڻ گھرجي! نه بنھ نه، ڀلا ڪت خلقت جي ڪهاڻي به ڪا ڪهاڻي آهي! نه يقينن ڪهاڻي ناهي، احتجاج آهي، فرياد آهي، رڙ آهي، سڏڪو آهي، سڏ آهي، ۽ سڏ جو پڙاڏو آهي. مونکي ياد نٿو اچي ته مون کي پشتو جي هن لوڪ گيت جي معنيٰ ڪنهن ٻڌائي هئي، پر ٻول اڃان به منهنجي ذهن ۾ پڙاڏو بڻجي گونجي رهيا آهن:
”جڏهن ڪوئي شخص ڪنهن جي فرياد نه ٿو ٻڌي، تڏهن دل ۾ اچي ٿو ته ان جا ڪن ڪٽي ڇڏيان.“
جعفر جاني
28-10-2010