ديهه ٻوچڙ

ديهه ٻوچڙ تي نالو قديم قوم ٻوچڙ هن ديهه آباد هئڻ ڪري پيو آهي، ٻوچڙن جي ڳوٺ جو حوالو تاريخ تحفت الڪرام ۾ ملي ٿو، ان ڪري چئبو ته قديم قوم ٻوچڙ آباد هئا ۽ اتائين ديهه جو نالو ٻوچڙ پيو ۽ ديهه ٻوچڙ به تپو کوکر جي هڪ ديهه آهي، هن وقت هڪ به ماڻهو ٻوچڙ قوم نالي نه آهي، هن ديهه جي اتر دنگ کان ۽ ديهه جي اوڀر دنگ کان پراڻو سرفراز واهه عرف بگهاڙ واهه جو واضح نشان موجود آهي، ان کان علاوه ڳوٺ کوکرن کان پراڻو رستو ٽنڊو غلام علي ڏانهن ويندو هو ان جا به ڪٿي ڪٿي واضح نشان آهن، ته ڪٿي وري زميندار رستي کي کائي آباد ڪري ويا آهن، ناجائز طرح سان جيڪو به زمين کي کائي ٿو ان کي الله تائين پهچي.
هن ديهه ۾ زنئور مائنر ۽ ديهه کي ٻه پڪا لنڪ روڊ به آهن، علاوه قديم ڳوٺن ۾ ڳوٺ داد خان جروار، ڳوٺ مير خان ٺوڙهو عرف ماڇين جو وڏو ڳوٺ جنهن ۾ معزز مستري سومار ڊرائيور، مامون حيات ماڇي، نظر علي ۽ امير علي جو پيءَ جيڪي ڪجهه وقت ٻني اسان جي هارپ تي ڪندا هئا، سندن ووٽ به ديهه بڪيراڻي ۾ اسان وٽ داخل هئا، مسٽر حاجي عبدالستار بچاڻي پ پ پهرين ٽڪيٽ وقت ورڪ ۾ ڊائون پئي لڳو، سندم والد حاجي محمد پريل خان جروار ٽريڪٽري ٽراليون ڪهرائي مامي حيات جي پوري فيملي کڻي رات پاڻ وٽ ٽڪائي صبح اسان جي ٻارن سان گڏ جيپ تي کڻي پولنگ اسٽيشن بڪيرا شريف سڀني ڀاتين جا ووٽ پ پ بچاڻي کي ڏياري ٻيو ڏينهن به ٻارن کي پاڻ وٽ رهائي اليڪشن رزلٽ ۾ ڪاميابي جو ٻڌي سندن شڪرا ادائي ڪري پوءِ بابا کين وري سندن ڳوٺ پهچايو، اها هئي عوام جي پ پ سان محبت جيڪڏهن بابا سان نه اچن ها ته سندن ووٽ ڪاسٽ ٿيڻ کان رهجي وڃن ها ۽ اسان جي پ پ جي اميدوار جا به ووٽ کُٽن ها، چاچو وڏيرو غلام محمد عرف وڏيرو غلام ڪير سڏائي مڙس وڏي همت ۽ پهچ وارو هو، پوين کي الله سائين توفيق ڏيندو ۽ نڀائيندا، ڳوٺ مير خان ٺوڙهو لڳ الهندي پاسي کان 300 کن فٽ جي فاصلي تي قبرون آهن، چون ٿا ته مرين جون قبرون آهن سڄي ديهه کي هڪ لنڪ روڊ ڳوٺ داد جروار کان مريد موري چمبڙ ٽنڊوالهيار کي ملائي ساڳيو روڊ داد جروار مير خان ٺوڙهو ڳوٺ ۽ ڳوٺ بچل پتافي ننگراڻين کان شيخ ڀرڪيو کي ملائي ٿو ۽ هڪ روڊ بڪيراڻي موري کان ڳوٺ بختاور خان پتافي ۽ داد جروار تائين آهي.
ڳوٺ داد جروار قديم ڳوٺن مان هڪ آهي، ڳوٺ ۾ جروار، ماڇي، لوهار، ڪنڀار، مينگهواڙ ۽ سونارا رهن ٿا، جن مان ڪي نقل مقاني ڪري ٽنڊوالهيار ۾ رهن ٿا، اسان جروارن ۾ رئيسن جا وڏا گهر به هن ڳوٺ ۾ موجود آهن، مشهور معروف رئيس حاجي عبدالرحيم خان ۽ سندس اولاد، رئيس امام بخش خان ۽ علي محمد خان جروار جن جي هڪ وڏي تاريخ آهي.
سندن شجرو فوٽ نوٽ به ڪتاب جي هن پهرين ڀاڱي ۾ درج ڪندس، سندن پاڙو مراداڻي جروار بلوچ آهي، هن وقت رئيس نبي بخش خان عرف محمد اڪبر خان جروار اسان ٽنڊوالهيار جي جروارن جو وڏو آهي، علاوه ڳوٺ ۾ ٻيا به جروارن جا پاڙا آهن، ماهياڻي جروار خليفو محمد ابراهيم جروار ۽ سندن اولاد ياراڻي محمد عمر ۽ محمد بچل ۽ سندن اولاد پنجاڻي، بهرماڻي، موساڻي سانوڻ وارا موجود آهن.
پرائمري ٽيچر ايسوسي ايشن جو صدر محمد رفيق جروار به هن ڳوٺ جو آهي، سندن پٽ حاجي خادم حسين جروار منهنجو حج رفيق آهي، اسان حج جو سفر سال اسلامي 1425هجري ۾ پڙهيو، عيسوي سال 2005ع 18 جنوري عرفات مڪه شريف ۾ سفر ۾ منهنجو سامان وغيره کڻندو هو ۽ مونکي تڪليف ڪرڻ نه ڏيندو هو، منهنجي عزت پيءَ جيتري ٿي ڪيائين، محمد رفيق جو ڀاءُ استاد احمد علي به باهمت آهي، پاڻ سڄو وقت سرهندي پيرن ۽ سمهباڻي سيد تاج محمد شاهه سان گذاريو آهي، جن کي خان سڏجي انهن مان.
عمر ياراڻي به پنهنجو وقت سٺو گذاري ويو، اسان مينهاڻين مان پوئين شادي ڪيائين، جنهن مان عظيم خان سندس پٽ آهي.
حاجي شير محمد اسٽامپ وينڊر به هن ڳوٺ داد جروار جو آهي، پاڻ ديهه ٻوچڙ مان بي ڊي اليڪشن کٽي يونين ڪائونسل کوکر جو ميمبر به رهي چڪو آهي، تمام مانائتو ماڻهو آهي.
رئيس حاجي عبدالرحيم خان جروار جا ناناڻان ڳوٺ صاحب غان جروار وارا عطراڻي آهن ۽ پاڻ جڏهن حيدرآباد ضلعو هو ته ضلع جي زميندارن ۾ سندن وڏو نالو هو، برادر قوم کي هر خوشي غمي، آڌي اڌ رات سک توڙي ڏک ۾ شريڪ هوندو هو، وڏي ڏياءَ وارو قدآور سهڻو مڙس مٿان وري ڪلاهه جو پٽڪو ٻڌي گهوڙي تي يا جيپ ۾ سوار ٿيندو هو ته سندن رعب تاب ڏسڻ جهڙو وڻندڙ هوندو هو، ضلع ۽ تعلقي جي آفيسرن ۾ سندس وڏو مقام هو، برادري ۾ تمام وڏو مقام هو، پاڻ سندس ٻئي نمبر پٽ حاجي رسول بخش جي شادي سندن ناناڻن مان ڪرايائين، حاجي رسول بخش به قوم برادري توڙي راڄ داري منجهه هر جاءِ تي خوشي توڙي غمي ۾ حاضر رهندو هو، زمينداري ۽ گهرو ڪم آفيسن وغيره سنگت يارن جي مدد ۾ پاڻ اڳيان هوندو هو، اسان جي پاسي درسن وڏيري محمد عرس جو واٽر جي پيچ مٽائڻ جو ڪم هو، وڏو ڪم هو، نه ٿيڻ جوڳو، ڌڻي نااميد ٿي وٽس آيا، پاڻ حاجي رسول بخش خان جروار ساڻن گڏجي مدد ڪري کين پيچ پاڻي جي بدلي ڪرائي ڏني.
سندن مهربانيون مونتي تمام وڏيون آهن، اميد ته ٻئي ڀاڱي ۾ تفصيل سان روشني وجهندس، هينئر جڏهن آئون تاريخ 11 آڪٽومبر 2016ع تي اسپتال داخل ٿيس ته حاجي رسول بخش خان جو پٽ نبي بخش محمد اڪبر خان ۽ سندس پٽ مزمل بروقت ٻڌي مون وٽ پهتا، وڏي دلداري ڏنائون، بعد ۾ رئيس غلام محمد خان به شهزاد سان گڏجي اسپتال آيو ۽ تيماداري ڪري وڏي آٿت ڏيئي ويو.
يارن دوستن ۽ ڀائرن جي دعائن سان ٺيڪ ٿي گهر پهتس حياتي الاجي ڪيتري آهي، تپو کوکر جي مختصر تاريخ ڀاڱو پهريون جلدي ۾ ڇپائڻ جو پروگرام ٿيو، صحت کي ڏسندي تاريخ کي ٻن ڀاڱن ۾ ڇاپڻ جو خيال ڪري ۽ ڪجهه مواد هن پهرين ڀاڱي ۾ ۽ الاهي مواد گڏ ٿيل ٻئي ڀاڱي لاءِ ڇڏيو اٿم، اميد آهي ته اهو رهيل به مواد ڇپائيندس.
اڃان رئيس امام بخش خان جروار، رئيس علي محمد خان جروار ۽ ننڍن جا احوال آهن، علاوه حاجي شير محمد خان ۽ سندن به احوال رهيا پيا آهن، اميد تي دنيا قائم آهي، رهي نالو الله جو باقي سڀ فاني.
جروار قبيلي ۾ مراداڻي پاڙي جي به پنهنجي هڪ تاريخ آهي، شهداد ڪوٽ ۾ مشهور معروف صوبدار خان جروار ۽ بعد ۾ پوءِ ڳوٺ داد خان جروار ۾ به سندن هڪ مشهور ۽ معزز پاڙو آهي، خصوصن، رئيس امام بخش خان، رئيس علي محمد خان ۽ رئيس حاجي عبدالرحيم خان جروار تمام هڪ وڏي تاريخ رکن ٿا ۽ زمينداري اٿن، هر هڪ جي پنهنجي تاريخ آهي، جنهن کي اميد ته مرحلي وار درج ڪبو، مختصرن بايوگرافڪ آف ويسٽ پاڪستان ۾ سندن فوٽو ۽ تعارف ڏنل آهي، جنهن کي ڪمشنر صاحب بهادر جي لائبريري ۾ مطالعو ڪري سگهجي ٿو، اميد ته اسان به پنهنجي ڪتاب ۾ درج ڪنداسين.
علاه ڳوٺ مبارڪ جروار ۾ به مراداڻي قبيلي جو پنهنجو هڪ وڏو پاڙو آهي، سندن به هڪ تاريخ آهي، ڪجهه نوڪرين وارا به منجهن آهن ۽ چاچا حاجي بچل سندن پير مرد آهي، رئيس علي بخش خان به سندن چشم وچراغ موجود آهي، اميد ته سندن احوال موقع سر سندن احوال لکبو ۽ حاجي عبدالرحيم خان جروار به پنهنجي واري جو امير آهي، جنهن تي جروار قوم جيترو به ناز ڪري بجاءِ مسافر خانو سندن سڃاڻپ آهي، ملڪان ملڪ ڏيهون ڏيهه مشهور معروف هر دل عزيز شخصيت جو مالڪ پنهنجو مٽ پاڻ هو، سندن معزز دوستن جو به هڪ وسيع حلقو هو، سرفهرست مير محمد علي خان صاحب سابق سيڪريٽري ايريگيشن، عبدالغفار چنا صاحب ۽ سندن لائق فرزندن وٽ اهوئي مسافر خانو ۽ اخلاق هلندڙ آهي، الله سائين کين تندرستي ۽ سلامتي بخشي، اميد ته موقعي تي سندن احوال درج ڪبو.
حاجي عبدالرحيم خان پهرين بنيادي جمهوريت ۾ يونين ڪائونسل چمبڙ ۾ چيئرمين پڻ رهيو.
احمد علي ولد نصير خان جروار پرائمري استاد آهي ۽ ان سان گڏ راڄ برادري ۾ تمام عزت جو مڪان رکي ٿو، برادر سنگت جو کيس آڌرڀاءُ ڪرڻ جو ڪو کائنس سکي، پاڻ سرهندي پيرن جو خاص مريدن مان آهي، پيرن صاحبن جا وڏا توڙي ننڍا ڪاڄ اڳواڻ هوندو آهي، پير صاحب پڻ سندس وڏي عزت ڪندا آهن، پاڻ استاد ٿيا، نوڪري مليس ته سروس جو وڏو حصو پير صاحبن جي اسڪول ميرپورخاص ۾ نوڪري ڪيائين، بعد ۾ بدلي ٿي ڳوٺ داد خان جروار آيو، نوڪري سان گڏوگڏ سيد تاج محمد شاهه سماباڻي جو پڻ زمينداري سنڀالڻ ۾ مددگار آهي، تاج محمد شاهه وٽ وڏو مقام رکي ٿو.
محمد رفيق ولد نصير خان جروار به پرائمري استاد آهي، “ڏک سکن جي سونهن، گهوريا سک ڏکن ريءَ” پاڻ دنيا جا ڪافي ڏک ڏٺا اٿس، پاڻ استادن جي حقن لاءِ زندگي وقف ڪري ڇڏي اٿس، ڪيترائي ڀيرا کيس استادن جي حقن گهرڻ جي ڏوهه ۾ کيس جيل ۾ بند به ڪيو ويو، ليڪن استادن جي حقن کان ڪڏهن به دست بردار نه ٿيو آهي، مجبور ٿي وقت جي سرڪار سندن مطالبا مڃي ۽ کيس جيل کان آزاد ڪيو آهي، پاڻ هن وقت پرائمري ٽيچر ايسوسي ايشن صوبي سنڌ جا صوبائي صدر چونڊيل آهن.
قربان علي ولد چاچو محمد صديق خان جروار پنهنجي تعليم پوري ڪري ۽ آبائي زمين سنڀالي ٿو، راڄ برادري توڙي سنگت هر ڏک سک ۾ سڏ ڏيڻ وارو آهي.
خادم حسين ولد محمد رفيق جروار، راقم جي اولاد برابر آهي، سال 2005ع ۾ جڏهن راقم محمد ياسين جروار ولد حاجي پريل خان جروار حج جي سعادت لاءِ ويو ته محمد رفيق جروار سندس پٽ خادم حسين مونکي حج جو رفيق ڪري گڏي ڏنو، اهيو حج 1425هه جو هو ۽ ٻئي حج جا رفيق پڻ آهيون، مان عمر جو موٽيل هوس سفر ۾ منهنجي تمام گهڻي خدمت ڪيائين.

تاريخ، فلسفو ۽ سياست

مختصر تاريخ ”تپو کوکر“ [ڀاڱو پهريون]