ديهه سهڻا بڪيرا

بڪيرا قوم جو هڪ پاڙو سهڻا بڪيرا جي نالي سڏجي ٿو، سندن ڳوٺ موجوده ديهه بڪيرا ۾ سيد حاجي جلال شاهه جي مقام لڳ الهندي پاسي هو، 1780ع ۾ جڏهن ڪلهوڙن جي چرچ تي مدد پٺاڻ سنڌ ۾ ڏاڍ ڪيو ته هن آباد ۽ خوشحال ڳوٺ کي به ڦري ڀينگ ڪيائين، هن وقت سڄي ديهه ۾ ڪٿي به بڪيرا قوم آباد نه آهي، مدد پٺاڻ وڏي ڦر ڪئي، قديم ڳوٺن ۾ ڇٽن، ميربحرن ڳوٺ يار محمد ميربحر جي نالي سڏجي، شيخ ڀرڪيو ڏانهن ويندي مين روڊ کان ساڄي هٿ تي الهندي پاسي ۽ روڊ جي کاٻي هٿ تي اڀرندي پاسي کوکرن واري مشهور کيرول جو وڻ موجود آهي.
ڳوٺ سيد ڇٽن شاهه جو پڻ سائين دين محمد شاهه جي نالي آباد آهي، اڳي دين محمد شاهه مدرسو کوليو جنهن ۾ ٻارن کي قرآن شريف پڙهائيندو هو.
قديم ڳوٺن ۾ ڳوٺ اميد علي بوزدار عرف گنجڙا لغاري ۽ مير بحر پڻ ويٺل آهن، ڳوٺ صاحب خان جروار کان علاوه واڍا، سومرا به آباد آهن، اڳي ان ڳوٺ ۾ واڻيا، مينگهواڙ ۽ گرڙا به ويٺل هئا، جيڪي واڻيا 1947ع ۾ ويا، 60-1959ع ۾ گرڙا مشهور کڀو گرڙو جنهن جا پٽ اڄ به چمبڙن جي شهر ۾ رهندا آهن، ملندا آهن ته سندن دل ڀرجي ايندي آهي، جنهن ۾ سانوڻ، طوطو ۽ اجيت آهن، آئون کين سڃاڻان ۽ هو به مونکي سڃاڻن ٿا، ڳوٺ علي بخش جروار پڻ هن ديهه ۾ قديم آباد ۽ سرڪاري نقشي ۾ آهي، جروار هن سندن شجرا به ڪتاب ۾ آهن، هڪ پراڻو پڊ کوسن جي نالي آهي، ليڪن جروار ملان کڻت ڪري ويا، سندن کاتي آهي، جديد ڳوٺن ۾ ڳوٺ حاجي بختاور خان پتافي ۽ خميسو ماڇي توڙي مير رمضان خان جي اوطاق به اچي وڃن ٿا.
ڳوٺ صاحبخان جروار، جروارن کان پهرين واڻيا، مينگهواڙ، گرڙا، ڪنڀار، شايد هڪ گهر ڪو سونارن جو به ٻڌجي ٿو، سڀ لڏي ويا، جروار عطراڻي ۽ ملن جي آباد ٿيڻ کان پوءِ جيسين تائين فقير جروار هئا ته مٿين سڀني قومن کي سڪون ۽ امان هو، مٿيان ٻه پاڙا جروارن جا جڏهين اچي ڳوٺ صاحب خان جروار ۾ پير کوڙيا ته هڪ هڪ ٿي سڀئي قومون لڏي ويون، باقي واڍن جي نه سري، اهي ويٺا آهن، کين به تنگ ڪيو ويو، گهرن جو رستو به بند ڪيو ويو، پوءِ رئيس دوست علي خان ولد خان محمد خان کوکر جيڪي اصل صورتحال پڊ جي کيس مائٽن ۽ ٻين وڏن کان شاهديون وٺي ۽ واڍن کي اچ وڃ جو رستو بحال ڪرائي ڏنائين، نه ته اهي به مجبور ٿي لڏي وڃن ها، پڊ جن کي پيٽ ۾ سور آهي، انهن کي مفت ۾ ڦٻن ها، واڍا رئيس دوست علي خان کوکر کي دعا ڪن، هاڻي واڍن جو ننڍو پونير اولاد مختلف ڊيوٽين ۾ ۽ پرائيوٽ ڪم ڪارن سان آهن، هاڻي کين پرواهه نه آهي.
ڳوٺ صاحب خان جروار واڍڪو ڪم ڪندڙ واڍا سڏجن ٿا، جديد دور ۾ معلومات ڪبي ته هو پاڻ کي سومرا واڍا سڏائين ٿا، مگر منهنجي پوري تحقيق مطابق پاڻ ابو پوٽا سمان آهن ۽ واڍا سڏجن ٿا، مائٽي لاڙ ۾ راڄو خاناڻي ۾ به آهي، سندن شجرو فوٽ نوٽ به راقم وٽ آهي، اميد ته هنن پنن ۾ ڪٿي درج ڪندس.
اسان جي وقت ۾ چاچي هاشم واڍي جو اولاد چاچو محرم ۽ چاچو علي، کين الله سائين اولاد سان نوازيو آهي، چاچو علي هڪ نياڻي محمد عطراڻي جروار کي پرڻائي ڏني، کيس اولاد به آهي، محمد عطراڻي جروار کي چاچو صادق جو هڪ پٽ مولابخش ۽ کيس هڪ پٽ جمع نالي اولادي آهي، چاچو عثمان واڍو پڙهيل هو، نماز، روزي جو پابند هوندو هو، جڏهن ته راقم جو نڪاح به چاچي عثمان پڙهايو هو، ان کان سواءِ ملن صاحب خان وارن جي مسجد جو امام به هو، راڄن ۾ نڪاح لاءِ کيس وٺي ويندا هئا، کيس حاميد ۽ محمد يوسف نالي ٻه پٽ آهن، انهن کي به اولاد آهي، ليڪن واڍڪو ڪم ڇڏي ڏنو اٿن، عثمان حڪيم ٿيو آهي، هنن جي وڏن ۾ به حاجي عبدالحڪيم نالي حڪيم هو، حڪمت دوائون ستيون ڏيندو هو، پاڻ جروارن کان پهرين آباد آهن ۽ سندن گهرن سان لڳ اتران اتر اولهه تي مسجد پڻ هئي، پوءِ جروار فقيرن جي آباد ٿيڻ کان پوءِ اها آباد ٿيندي ۽ وڌندي ويئي، واڍن واري مسجد غير آباد ٿي ويئي.
هيءَ ڳالهه 63-1962ع جي آهي، جڏهن سردار حاجي حسين کوکر يونين ڪائونسل کوکر جو چيئرمين هو ۽ حاجي محمد پريل خان جروار ديهه بڪيراڻي بي ڊي ميمبر ۽ حاجي خان محمد خان پتافي ديهه سهڻا بڪيرا ۾ بي ڊي ميمبر هو، کوکرن يونين ڪائونسل هيڊ ڪواٽر ۾ زندگي جي بنيادي ضرورتن جي سهولت موجود هئي، جنهن ۾ يونين ڪائونسل جو سڀ رڪارڊ هو، اسپتال عوام لاءِ 24 ڪلاڪ ڊاڪٽر جي سهولت ۽ گڏوگڏ جانورن جي اسپتال به ڊاڪٽر ۽ عملو هر وقت موجود رهندو هو.
سڄي يونين ڪائونسل ۾ ڪچن رستن جو هڪ ڄار وڇايو ويو، جنهن به هر ديهه ۾ ڪنهن پُل وغيره جي ضرورت هئي، ڳوٺن کي يونين ڪائونسل ۾ ملائڻ لاءِ ميمبر صاحبن چيئرمين صاحب کي آگاهه ڪيو ۽ چيئرمين صاحب ان تي مناسب ڪارروائي ڪري ۽ منظور ڪرائي ڊسٽرڪٽ مان ۽ ان کان پوءِ اها پُل جلد ٺهي ويندي هئي.
جنهن ۾ پير ڪاٺي ديهه ڍنڍ شاهه سرفراز واهه تي پل جنهن جو ذڪر اچي چڪو آهي، چاڪر واهه تي ڳوٺ الهه بخش جروار وٽ مضبوط پڪي پُل ٺهرائي وئي، ڳوٺ بختاور خان پتافي وٽ زنئور شاخ تي پُل به ٺهي، رستو به ٺهيو، اڄ تائين عوام ان مان فائدو وٺي رهيو آهي.
انهي سان گڏ ڳوٺ اميد علي بوزدار لڳ زنئور شاخ تي ديهه سهڻا بڪيرا تي به هڪ پل پبلڪ جي سهولت لاءِ ٺهرائي وئي، جيڪا ناڪام وئي، سبب جروار ڳوٺ صاحب خان جروار ۽ ڳوٺ الهه بخش جروار سميت پسگردائي عوام جو رستو کوکر تائين اسپتال ماڻهن توڙي جانورن جي اسپتال ۽ آمدني روانگي هئي، جن به جروارن جون زمينون آيون ٿي، ڪڏهن به رستو نه رکيائون، پُل ناڪاره رهي، جيڪا 2015ع ۾ جڏهن زنئور شاخ کي پڪو سيمينٽ سان پئي ڪيو ويو ته ان پُل کي ٺاهيو ويو، 53 سال پراڻي پُل هئي، پر رستو نه مليو سو نه مليو.
ڳوٺ اميد علي بوزدار لاءِ هڪ نئين پُل تعمير ٿي، جيڪا هلي پئي، رستو جروار زميندار نه ڏنو، ڪهڙا آهن؟ اهيو فيصلو لوڪل تر جي عوام کي خبر آهي، ڪچهرين ۾ ويهندا ته پاڻ کي ساراهيندا ته اسان رستو ٺهرايو، اسان اسڪول ٺهرايو، ليڪن ڪو کائن پڇي ته ڪٿان رستو ٺهرايو؟ ڪٿي اسڪول جو پلاٽ ڏنو ته اڇا ڪارا صاف ٿي ويندا.
فوٽ نوٽ شجرو مطابق عبدالحڪيم جو ڪم حڪمت ڪندو هو، هو حڪيم هو عثمان واڍڪو ۽ ملون هو، کوکرن چوري ۾ پڪڙيو هو، محمد يوسف جا اسحاق، صديق، رزاق، عبدالحڪيم ۽ زاهد آهن، محرم پهرين حرم مان حسن عرف هادي بخش ملون آهي، امامت ۽ غسل ڪفن جو ڪم ڪري ٿو، ٻيو عبدالرحيم حيدرآباد ڌوٻي جو ڪاروبار ڪري ٿو، محرم ٻي حرم مان، هاشم، هارون، خدابخش ۽ شوڪت سڀ ئي پنهنجي معززين ۽ دوڪانن وارا ڊرائيور خدا بخش هوميوپيٿڪ ڊاڪٽر، حاميد جو پٽ عثمان به هو جيڪو هوميوپيٿڪ ڊاڪٽر ٽنڊوالهيار ۾ آهي.
چاچو حاجي خان محمد خان ولد حاجي بختاور خان پتافي پهرين پريان سندن وڏو ڳوٺ هو، اتي رهندا هئا، بعد ۾ چاچي حاجي خان محمد پنهنجي زمين ديهه سهڻا بڪيرا ۾ ڳوٺ ڪري اولاد سميت اچي ويٺو، ساڻن گڏ مامون ڦوٽو ڊرائيوري ڪندو هو، اهو رئيس چاچو قبول خان ۽ چاچو احمد خان به ڳوٺ ۾ اچي ويٺا، سڀئي پنهنجي سمر وارا خوش حال آهن.
ڊاڪٽر بخش علي خان پڙهي ايم بي بي ايس ڪري گورمينٽ سروس ڪيائين، ميرحسن خان سوئي گيس ۾ آفيسر آهي، هن وقت خوش آهن، شروعاتي پ پ پ ۾ هئا، جڏهن غلام مصطفيٰ جتوئي پ پ ڇڏي ته ان گروپ ۾ پتافي به پ پ ڇڏي ويا ۽ بعد ۾ جڏهن جتوئي صاحب موڪلي ڏني ته پ پ ۾ آيا، ان ۾ عبدالستار بچاڻي ۽ عبدالطيف مڱريو جي اليڪشن ۽ ٻيو خرچ حاجي خير محمد خان کوکر ۽ رئيس منظور علي خان عرف ٻڍو پتافي ڀريندا هئا، رئيس جو لڪ لڳو محترمه بينظير ڀٽو صاحبه رئيس جي ڀائيٽي امداد علي پتافي کي اليڪشن 2002ع ۾ پي ايس تڪ جي ٽڪيٽ ڏني، هزار هيلن جي به بچاڻي ۽ مڱريو صاحب پتافي کي سيٽ ٽڪيٽ پ پ هارائي ڏني، ڪير ڪير پتافين صاحب سان ورڪ ۾ خير خواه گڏ هو، مختصر چاچو حسين بخش جلباڻي، مون محمد ياسين جروار، دربار علي شاهه، جان محمد شاهه بخاري بڪيرا شريف ۽ ٻيا ڪيترائي پ پ جا جيالا هئا.
پهرين ٽڪيٽ جي بنياد شهيد راڻي محترمه بينظير ڀٽو صاحب اليڪشن 2007ع ۾ ٽڪيٽ امداد خان پتافي کي ٻيو دفعو ڏيئي پاڻ ورڪ ڪيائين، حاجي عبدالستار بچاڻي صاحب محترمه بينظير ڀٽو سخت دٻ پٽي، پاڻ ويچاري شهيد ٿي ويئي، اليڪشن امداد پتافي کٽيو، هاڻي پ پ جا ڪارڪن جيڪي پهرين ساڻس گڏ هئا ۽ آهن جيڪي پ پ جو سرمايو آهن، انهن سان ڪيترو ٿا انصاف ڪن، اهيو وقت ٻڌائيندو.
سال 2005ع ۾ مان حج تي هئس، سڄو احوال منهنجي حج سفر ۾ آهي، اسلامي سال جو چنڊ پهرين تاريخ مغرب چنڊ ڏٺو ۽ شهيد راڻي محترمه بينظير ڀٽو صاحبه سڀني ٻارن ۽ آصف زرداري سميت عمرو شريف تي پهتا، خانه ڪعبه جو طواف مون انهن سان گڏ ڪيو، مغرب ۽ عشاءَ نماز جي وچ ۾ صبح ٽنڊوالهيار ۾ پ پ جا نوان عهديدار چونڊيا ۽ منهنجي لاءِ صدر پ پ رئيسن مٿين تجويز ڪيو، جن مخالفت ڪئي، نالا لکندي مونکي شرم ٿو ٿئي ۽ سينيئر نائب صدر پ پ تعلقو ٽنڊوالهيار جو عهدو مليو ۽ بعد ضلع صدر پ پ سيد ضياءَ عباس شاهه رضوي سائين ۽ علي نواز شاهه رضوي، قائم علي شاهه کان مونکي صدر پ پ تعلقه ٽنڊوالهيار ڪرايو.
ڳوٺ صاحب خان جروار وارا ملان ميان جي حاجي پيروز جو پاڙو اصل ڪاڙا جروار سڏبا هئا، هاڻ ملان سڏجن ٿا، ميان جي حاجي پيروز مسجد ڳوٺ صاحب خان جروار ۾ سندس قبر آهي، حاجي بهادر الدين سڄي عمر مدينو شريف رهيو، وفات به اتي ڪئي، جنت البقيا ۾ قبر مليس، ڊاڪٽر غلام رسول صاف دل هو، جيڪي چوڻو هوندو هئس، روبرو چوندو هو، حاجي عثمان جي تاريخ سٺي نه آهي، جهڳڙالو قسم جو هو، هر ماڻهو سان بي سبب ڦڏو ڪندو هو، حاجي عمر اوطاق سنڀالي ۽ پنهنجي رزق سارو حاجي مدني پيءَ کان بعد مديني شريف رهي ٿو، سيف الله ايڊيوڪيشن مان رٽائرڊ ٿيو آهي، سندس پٽ سعد الله به لائق ماڻهو آهي، حاجي محمد عمر جو پٽ عبدالله ۽ ٻيا سڀ ايڊيوڪيشن ۾ نوڪري ڪن ڪو به رهيل نه آهي.
چاچا خدا داد جو پٽ ماستر خان محمد پوري سروس ڳوٺ الهه بخش جروار ۾ ڪئي، سندس پٽ خير محمد ۽ خدا داد استاد آهن، نوڪري پيا ڪن، محمد صالح جا ڇوڪرا ٻني ڪن ٿا، اسان سڀني جروارن جون هڪ ٻئي سان سڱ سڱاوتيون ۽ مائٽيون آهن.
عطراڻين جروارن جو به پاڙو به هن ڳوٺ ۾ آهي، بخشاڻي ۽ مينهاڻي به ڳوٺ صاحب خان جروار ۾ ويٺل پاڙا آهن، شروع ۾ هن ڳوٺ ۾ واڻيا، مينگهواڙ، گرڙا، ڪنڀار ۽ واڍا ويٺل هئا، پوءِ ڪلهوڙا دور حڪومت ۾ جروار فقير آباد ٿيا، لڌو فقير، ٿڌو فقير ۽ وڌو فقير ان زماني ۾ سندن سرهو پوءِ جڏهن عطراڻي پاڙو ۽ ملان پاڙو هن ڳوٺ ۾ اچي آباد ٿيا ته غريب اشراف جو رهڻ عذاب بنجي ويو، عطراڻين تي ال به خراب پيل آهي، انشاءَ الله ٻئي ڀاڱي ۾ تفصيل وار شجرن سميت داخل ڪندس.
راڄ آزار طبيعت رکن ۽ پوءِ سندن روش ڪري هڪ هڪ ٿي لڏ پلاڻ ٿيندي ويئي، واڻيا ويا ملڪ سڄو سندن ٿي ويو، پنهنجي زمينن هوندي پرايا پڊ آباد ڪريو ويهن.
فقيرن جروارن مان ڪئي ۽ نرينو اولاد به نه رهيو، بس ڳوٺ جا وارث پاڻ آهن، اڇي ڪاري جا ڌڻي اڳين جي اڳيان پٺين جي پٺيان پرائي ۾ رک وڌيڪ اٿن، منجهن هڪ اڌ سٺو به آهي، اڪثريت ڏنگا پرايو کپن سٺي تاريخ نه آهي، راڄ آزار سندن سڃاڻپ آهي.
منهنجي تحقيق مطابق وڌو فقير جو اولاد آهي، وڌو فقير جو پوٽو فقير ڪريم بخش، ان جو پٽ حاجي محمد حسين ۽ ان جا ٻه پٽ، هڪ خادم حسين (جيڪو هن ڪتاب جو ڪمپوز ڪندڙ آهي.) ٻيو عاشق حسين، وڌيڪ تحقيق جي ضرورت آهي.

عبدالرحيم کي هارٽ اٽيڪ ٿيو، چاچا مبارڪ پيري ۾ ٻيو نڪاح ڪري وري طلاق ڏني، ٻيڙو خان کي نڪاح ۾ ميان جي حاجي پروز جي ڀيڻ ڌڃاڻي نالي هئي، ٻِيڙو خان جو سڀ اولاد انهي مائي جي پيٽان آهي، ميان جي سالن جي حج سفر بعد ڳوٺ آيو، ڪنهن به نه سڃاتو انهي سندس ڀيڻ مائي ڌڃاڻي سڃاتو، ٻيڙو خان جي هڪ نياڻي نالي سياڻي حاجي احمد ميهاڻي جي نڪاح ۾ هئي، حاجي احمد کي اولاد آهي، سندس ميهاڻي فوٽ نوٽ شجرو ڏسو، ٻيڙو جي پوٽي جيوڻ جي ڌي نالي سومري گلڻ ميهاڻي کي نڪاح ۾ هئي.

تاريخ، فلسفو ۽ سياست

مختصر تاريخ ”تپو کوکر“ [ڀاڱو پهريون]