سگهڙ / شاعر: علي محمد “علڻ” جروار سهيڙيندڙ: محمد ياسين جروار

قِصو ڪُوڙي ڍڳي ۽ جمعي جروار جو

بيت بابت وضاحت: جمع جروار ميهاڻي پنهنجي وقت جو تمام وڏو دلير، ڏاڍو مڙس ۽ ڳوٺ الهبخش جروار جو هو، اهيا پراڻي واهن جي ڳالهه آهي، جڏهن 6 مهينا واهن ۾ پاڻي ايندو هو ۽ 6 مهينا بند هوندو هو، جڏهن درياءَ چاڙهه ۾ نه ايندو هو ته کوهن تي گذاريو ڪبو هو، سو مال جانور ويچارا به پاڻي لاءِ ڪنهن وسندل کوهه جي اوڙي تان پاڻي پيئندا هئا، جيڪي خيرات طور استعمال ٿيندا هئا، پوءِ رول وهٽ به پاڻي جي آسري اچي کوهه تي گڏ ٿيندا هئا، اتفاق سان خدا داد جروار ملون ڳوٺ صاحب خان جروار واري جو هڪ ڪوڙو ڍڳو به وِهڪ جي آسري ۾ بيهي رهيو ته جمع جروار به سندس اٺ ڪاهي آيو ته پاڻي پياري اچان، اتفاق سان پاڻي ته اوڙي ۾ به نه هو ۽ جمع جروار ڀانيو ته هي خدا داد ميلن جو جيڪو ڍڳو بيٺو آهي، اهيو کوهه ۾ ٻڌي ۽ اٺن کي پاڻي پياريان، جيڪي همراهه کوهه تي ويٺا هئا، انهن سڀني جمع کي چيو ته اهيو ڍڳو ڪوڙو آهي، ڪونه وهندو، ليڪن جمع پنهنجي مغروري سبب ضد ڪري بيٺو ته اهيو ڪوڙو ڍڳو ضرور وهائيندس، پوءِ ته جهل جهلان جي باوجود به جمع ضد نه ڇڏيو ۽ لنڊي ڍڳي کي ڪاهي کڻي کوهه جي پڙ تي چاڙهيو، ٻڌائين ڪاهي هلين وسيلن جي به ڍڳو نه هليو آخر جمع ڏاڍا ڏنڊا هنيس نيٺ ڪوڙو ڍڳو کوهه جي پڙي ۾ ڪري پيو، سڀئي همراهه جمع جي بي پرواهي تي کليا ۽ جمع ضد ڇڏيو ۽ خدا داد جروار جو ڪوڙو ڍڳو کولي ڇڏيائين، اتفاق خدا داد وارا غريب هوندا هئا ۽ سندن باغ وغيره نه هئا، ليڪن علي محمد “علڻ” جروار جي بيت کان بعد اهي باغ ۽ ٻنيون سڀ ٿيون؟ خدا داد وارن وٽ هاڻي باقي کجين جا ڪجهه وڻ بچيا، رهي نالو الله جو.

سارهايان سچو ڌڻي سائين رب ستار
اڳي اسان تي احسان ڪيا ڏيهه ڌڻي ڏاتار
ته ٺاهي ڪوڙ جو سو قصو تاريخي ڪيوسين تيار
ته لنڊو ڍڳو هن لوڪ ۾ جنهن جي حاق سڄي ٿي هيڪار
پر مڙد وڏي مغر سان هو جمع سو جروار
هي اچي اٽڪيا پاڻ ۾ ۽ نر ٿيا نروار
خانن اچي ڪيو هو کوهه تي ڪو کيٽو کلل دار
هو ڀي سونٽو کڻي سمبري آيو جمع سو جروار
پوءِ ٿيو هو لنڊي سان لاچار جو حد ڏٺائين هن جي
حد ڏسي هن جي مڳ کاڌو موڙو
سائو سمڀري بيٺو ۽ پڇ ڪري ڏوڙو
جانچي تنهن جروار کي اچي پيو سورهيه کي سوڙهو
چيئين ير جمع توسان جوڙوائون موٽي ڪندس ميدان تي
جمع چيس جي ادا موٽي ڪندين ميندا تي ته
ڇڏيندوسئين سورهيه سمجهائي ساوا
تو جهڙا گانڊو گس ۾ مون ڇڏيا رندن ۾ رلائي
آئون سونٽو هڻندوسين سڱن ۾ ٻيو بانٺو بنائي
چم ته تنهنجي چيلهه جو آئون ڇڏيا ها لٺين سان لاهي
پر مونکي آهي خيال خليفي خدا داد جو جو مڙد موچارو آهي
لنڊا توکي لڄ نه آهي مون توکي هٿ وڌو هو هجت ڪري
چيئين ادا هٿ وڌو هوئي هجت ڪري اهي ٻٿ اٿئي ٻيا
پر دڙڪن ۽ دهمانن تي اٿئي ڀاڙي ڀڄايا
گابا وٺي گس مان اٿئي وير به وهايا
اڄ منهن پيو آهين مڙد جي هاڻي سورهيه ٿي سڌا
پوءِ جمع توسان جدا آئون ڪندس مقابلو ميدان تي
چيئين ادا ڪندين مقابلو ميدان تي آئون به جمن آهيان جوان
مرد اڳيئي وڏي مگر سان آهيان سورهيه جوان سڄاڻ
پر تو جهڙا گسن ۾ مون ڪٽي ڪيا قتلام
پر مونتي آهي مهرباني مالڪ جي ٻيو مونکي الله ڏنو آهي ايمان
هاڻي بگا ٿئين بي ايمان جو مان نه ڏنئي مڙد کي
چيئين ادا مان ڏجن مڙدن کي جي آهي سورهيه سوڀارا
سي تي مڙد ميدان ۾ اچيو اڏين اوتارا
مانيون ٿا کارائين مڙدن کي هو نرهنيو نارا
تون ٻٿ لڪو وتين ٻوڙن ۾ ۽ وٺيو ڪپون ڪنارا
وڙهين پيو واٽوهڙن سان تون جمع جانگيارا
مونکي به وٺي آئين وقوف سان ڪري منتون موچارا
ته تون نر هلي وهه هن نار ۾ آهن منهنجا اٺ به اُڃارا
اکيون ٻڌي اٽڪل سان پوءِ ڪياهوئي ويساهن جا وارا
هاڻي پري ٿي پيارا ته اسان کُپي ويهون ٿا کوهه تي
جي کُپي ويهيدين کوهه تي ته آئون ساوا لهندوسين سار
آئون هڪل ڪندس همراهن کي تنهن مهل هليا ايندا هزار
هو ڏيندئي باهه بانٺن جي پوءِ لنڊا ٿيندئي لاچار
ماڻهو کلندئي ملڪ جا پوءِ ٿيندين خلق ۾ خوار
هاڻي پاڻي اٿي پيار تون اشراف منهنجي اٺن کي
چيئين ادا آئون اشراف اڳيئي آهيان مونکي ڪميڻو چوي ڪير
تون اچيو بيهين ٿو اسان تي گرا ٻڌيو گير
توکي ناهي خيال خدا داد جو جو ملان آهي مٿير
موڳا تون مڙدن سان پيو واريو وجهين وير
آئون سڱ هڻندوسين سيني ۾ پوءِ پويان پوندئي پير
آئون لنڊ ڪڍندوسين لتن سان ۽ دم نه ڪندوسين دير
پر مونکي آهي ويچار تنهن جي وڏن جو نه ته ڪاوڙ لاهيم ڪير
هاڻي عاشق ڇڏ اوير کڻي ڏورڻو ڪڍ هن ڏاند جو
جمع چيس جي ادا ڏورڻو ڪڍان ڏاند جو تون پيو ڪرين ويڻ وري
آئون به سونٽا آڻيندس سيگهه مان هڪ ڀاڪر ٻيو ڀري
آئون هڪل ڪندس همراهن کي تنهن مهل ويندئي وير وري
ٻاري باهه بانٺن جي هتي ڏيندئي ڄٽ ڄري
چٽا ڪندئي چيلهه تي ته ويندئي مند مري
ته هرامي ڪانگ هتي جا سي ولر ڪندئي وري
ٺونگا هڻي ٺاهه منجهان ڪندئي دنمب منجهان دري
جوان تنهنجي جتين کان اهيا ويندئي کل کري
اهيا توکي “علڻ” چئي ٿيندئي ڳالهه ڳري
پر پوءِ منهنجي ساوا ڪونه سري
جو منهنجا اٺ مرن پيا اُڃ سان
عاشق پنهنجي اٺن کي تون پاڻي ٻي هنڌ پيار
تن کي مهارون وجهي محبت جون تون هينئر سان هوڪار
کڏ ڀري پئي آهي کوکرن ۾ جتي ٿا حيوان پين هزار
جتي ڌوٻي ڌوئن ڪپڙا ٻيا هاري چاڙهين نار
انهي هوندي اسان سان تون توڏ ڪرين تڪرار
لڙين ٿو لنڊي سان تون ڌيان پنهنجو ڌار
هاڻي جوڙي بيهه جروار تون هٿ ٻئي حيوان اڳيان
چئين هٿ ٻئي حيوان اڳيان جروار بيٺو جوڙي
لنڊا توکي لوڪ جي ير ميار نٿي موڙي
هاڻي ساوا بيهه سمنڀري ته توکي ڇڏيان آئون ڇوڙي
منهنجي قسمت مونسان ۽ لکيو سڀڪو لوڙي
اهيا تو اسان تي ڇڏي آهي خواري پي کوڙي
پر ماڻهو کلندا ملڪ جا ۽ جٺ ڪندا جوڙي
عاشق منهنجي اُٺن کي وڌو آهي اُڃ به اُکوڙي
آئون وٺي اچان ها وقوف سان ڪو وهڙو وڪوڙي
ته نر ٻڌي هن نار ۾ آئون اٺ پياريان ها اوڙي
هاڻي جمع سان جوڙي اهيا جٺ ڪئي آهي جڳ ۾
لنڊي چيس ير جڳ جي جٺين کان تنهنجو مولا رکندو مان
پر تون وڙهين ٿو واٽوهڙن سان ٻيو مارين ٿو مزمان
آئون به وڙڪي آيو هوس ووهڙين پٺيان هو اتي جو انجام
نه ته مونکي پرواهه نه آهي اوهان جي پاڻي جي اسان جا پنهنجا نار آهن نشان
اتي اٺ وهن ٿا ادب سان هو موڳا سي مستان
پر خان اسان جي کوهه تي آهن باغ وڏا بستان
انب، انجير ڪيترا ٻيا توت آهن تمام
هلي ڏس ڦر ڦاروئن ۾ ٻيا ليمان لڏن ٿا لام
ڏاريون ڏس ڏاڙهون ئن جو جنهن ۾ گلن جا گمسان
ڏسي زور زيتونن جو تون هيڪر ٿيندين حيران
هُتي ڪاٺ گدرا ڪيوڙا ۽ نمون آهن نيشان
پر سچي ڪجي سنگت ۾ ۽ بغد رکن بيمان
انهي نار ۾ “علڻ” چئي آئون ڦيرو ڪين ڦران
هاڻي جيڪڏهن جمع هوندي جوان ته لڙندين ڪين لنڊي ڏي.

***

تاريخ، فلسفو ۽ سياست

مختصر تاريخ ”تپو کوکر“ [ڀاڱو پهريون]