انجمن اشاعت العلوم مسڻ وڏي
جهالت جي خاتمي لاءِ حضرت مولانا محمد اسماعيل لغاري رحمت الله عليه ديني تعليم سان گڏ پنهنجي ماسات حضرت مولانا عبدالڪريم لغاري رحمت الله عليه جي ساٿ سان اسڪولي تعليم به شروع ڪئي. ان جي انتظام هلائڻ لاءِ سيپٽمبر 1953ع ۾ انجمن اشاعت العلوم رجسٽرڊ ڪرائي وئي. جنهن جو سرپرست چيئرمين مولانا محمد اسماعيل لغاري ته مولانا عبدالڪريم لغاريؓ جنرل سيڪريٽري ۽ حاجي موسيٰ خان لغاري خزاچي هئا. انجمن جا باقي ميمبر هي هئا.
1. رئيس محمد اسماعيل لغاري مسڻ وڏي
2. جناب پير محمد اسماعيل صادق قريشي ڪامارو شريف ٽنڊو الهيار
3. حڪيم محمد اسحاق لغاري
4. خان محمد ولد جمع خان لغاري
5. حاجي عبدالله لغاري مسڻ وڏي
6. فتح علي خان لغاري مسڻ وڏي
7. حڪيم عبدالرحمان لغاري مسڻ وڏي
8. حاجي محمد هاشم لغاري مسڻ وڏي
9. مولوي عبدالرحمان شورو مسڻ وڏي
مذڪوره انجمن 29 سالن تائن پرائمري اسڪول، 19 سالن تائين هاءِ اسڪول ۽ هاسٽل تمام خوش اسلوبي سان هلائي. آخر 1972ع ۾ گورنمينٽ جي تقاضا تي ٻئي اسڪول سرڪاري تحويل ۾ ورتا ويا ته هاسٽل کي به بند ڪيو ويو. انهي بعد اها انجمن اشاعت العلوم ڪالعدم ٿي وئي.
اشاعت العلوم جي نالي سان ٻنهي بزرگن (حضرت مولانا محمد اسماعيل لغاريؓ ۽ حضرت مولانا عبدالڪريم لغاريؓ) هڪ لائبريري به قائم ڪئي. جنهن ۾ علمي، ادبي، اخلاقي، سياسي، سماجي ۽ مذهبي ڪتاب موجود آهن. ڪتاب اڪثر ڪري سنڌي، عربي، اردو، فارسي ۽ ڪجهه انگريزي ٻولين ۾ آهن. جڏهن ته مذڪوره لائبريري ۾ هڪ الڳ شعبه نوادرات به آهي جنهن ۾ پاڪستان کان اڳ شايع ٿيل ڪتاب، چند قلمي نسخا (مخطوطا) جنهن ۾ قرآن شريف جو قلمي نسخو به شامل آهي. علاوه ازين شعبه نوادرات ۾ پاڪستان کان اڳ جون سنڌي ۽ اردو اخبارون جهڙوڪ الوحيد، ڪاروان، الحنيف، الفاروق، الجمعيت دهلي، مدينه بجنور، زمزم لاهور، امروز لاهور، ڪوثر لاهور جا فائل، ڪافي تعداد ۾ ماهوار رسالا ۽ هفتيوار جريدا ۽ آسپاس جي پراڻن کنڊرن، دڙن مان هٿ آيل قديم سڪا، برتن وغيره به رکيل آهن. پر افسوس ته انهن کي سينگاري سنواري رکڻ جي لاءِ گهربل شوڪيس ۽ فرنيچر وغيره جي دستياب نه هئڻ ڪري اهي تاريخي نوادرات صندوقن جي زينت بڻيل آهن.