مرحوم استاد خان محمد ولد محمد علي لغاري
استاد خان محمد ولد محمد علي لغاري مسڻ وڏي ۾ بتاريخ 14 ڊسمبر 1941ع ڌاري جنم ورتو. ابتدائي تعليم مسڻ وڏي مان حاصل ڪيائين. پاڻ تنهن وقت جي فائنل پاس هو. ان کان علاوه پاڻ گورنمينٽ هاءِ اسڪول ميرپورخاص، گورنمينٽ نيشنلائزڊ سنڌ ماڊل اسڪول ٽنڊو الهيار ۾ به پڙهيو. حضرت مولانا محمد اسماعيل لغاريؓ ۽ حضرت مولانا عبدالڪريم لغاريؓ سندس بهترين استاد ۽ مربي ٿي گذريا آهن. استاد خان محمد لغاري امام الهند مولانا ابوالڪلام آزادؓ، امام انقلاب علامه عبيدالله سنڌيؓ، شيخ العرب والعجم مولانا سيد حسين احمد مدنيؓ جي فڪر سان لاڳاپيل ۽ انهن جو بيحد شيدائي هو. پاڻ زندگي ۾ جن شخصيتن سان ملاقات ڪيائين انهن ۾ قائد عوام شهيد ذوالفقار علي ڀٽو، سنڌ جو برک سياستدان آغا غلام نبي پٺاڻ، شيخ عبدالمجيد سنڌي، جي ايم سيد، خان عبدالغفار خان، حيدر بخش جتوئي، گل محمد جکراڻي، مولوي نذير احمد جلالي جتوئي، رسول بخش پليجو، مير علي احمد خان ٽالپر، گورنر سنڌ مير رسول بخش خان ٽالپر، مولانا حافظ محمد اسماعيل کڏي ڪراچي وارو، علامه آءِ آءِ قاضي، پروفيسر ڊاڪٽر ابو سلمان شاهجهانپوري ڪراچي ۽ ٻيا اچي وڃن ٿا. استاد خان محمد لغاري آغا غلام نبي پٺاڻ جو پنجويهه سالن تائين سيڪريٽري به ٿي رهيو. استاد خان محمد لغاري نه صرف هڪ اعليٰ ظرف انسان هو پر هڪ بهترين مدبر ۽ ماهر تعليمدان به هو. پاڻ ڪيترائي ناياب ڪتاب ذاتي خرچ تي خريد ڪري مولانا محمد اسماعيل لغاريؓ ۽ مولانا عبدالڪريم لغاريؓ جي قائم ڪيل اشاعت العلوم لائبريري ۾ جمع ڪرايائين. ان کان علاوه پاڻ گورنمينٽ اسلاميه هاءِ اسڪول مسڻ جي موجوده عمارت جي تعمير ۾ به مالي تعاون ڪيائين. مولانا محمد اسماعيل لغاري جا جڏهن ولهاري خاندان سان تنازعا هلي رهيا هئا انهن ڏينهن استاد خان محمد مولانا محمد اسماعيل لغاري سان وفاداري ۽ حمايت ۾ رات ڏينهن هڪ ڪري ڇڏيو. هر موقعي ۽ مهل تي مولانا لغاري ۽ سندس فرزند ميان خليل الرحمان سان ڏکي سکي ۾ گڏ رهيو. مولانا محمد اسماعيل لغاري ۽ تر جي ظالم زميندارن جي وچ ۾ ڊگهي ويڙهاند جي ڪري مسڻ وڏي ۽ ڀرپاسي جو علائقو ميدان جنگ بڻيل هو. استاد خان محمد لغاري مولانا محمد اسماعيل لغاري ۽ سندس حريف جي وفات کان پوءِ ٻنهي ڌرين جي پونئيرن ۾ سرچاءُ ڪرائڻ ۾ بهرو ورتائين جنهن ڪري ٻنهي ڌرين ۾ ٺاهه ٿي ويو ۽ هميشه لاءِ سالن کان هلندڙ تڪرار جو خاتمو اچي ويو. استاد خان محمد لغاري آخر عمر تائين مدرسه دارالهديٰ ۽ جامع مسجد مسڻ وڏي جي مجلس شوريٰ جو ميمبر ٿي رهيو. پاڻ 1965ع ڌاري شادي ڪيائين جنهن مان پنج پٽن هر هڪ مرحوم مجيب الرحمان، عبدالغفار، امجد علي، اجمل خان، فيصل ۽ ست نياڻين جو اولاد آهي. استاد خان محمد لغاري 17 جولاءِ 2011ع ڌاري وفات ڪيائين. کيس مقامي قبرستان ”عبدالله فقير“ ۾ سپرد خاڪ ڪيو ويو.