منصور جي مَنَ جي ڳالهه
جبار آزاد منگي جي ڪتاب ”ٽمون شرارتي” جو مرڪزي ڪردار ٽمون جيڪو اکر ”ش“ (شرارت) کان اڻ واقف هوندي به اهڙيون شرارتون ڪري ٿو، جو پڙهندڙن کي ٽهڪ ڏياري ٿو. ٽمون جنهن معاشري ۾ رهي ٿو، ان جي آس پاس اهڙا ڪردار گذرن ٿا، جيڪي معاشري ۾ ناسور ۽ تباهي جا ڪارڻ آهن، انهن کي مزاح جي انداز ۾ چٽو ڪندي ڏيکاريو ويو آهي، ان سان گڏ سڄاڳيءَ وارو سڏ پڻ ڏئي ٿو. سرڪاري اسڪول ۾ گوسڙو استاد جي ڪردار کي وائکو ڪرڻ، ڪاپي ڪلچر سان تعليم جي تباهي تي ٽمون جي ٽوڪ ۽ ٺٺول ڪرڻ جو انداز حقيقت وارو آهي. ٽمون جون شرارتون ڄڻ نصيحتون آهن.
جبار آزاد منگي ٽمون شرارتي کي مختلف ڪردارن ۾ وڏيءَ مهارت سان ڏيکاريو آهي. اهڙن ٻارن جا ٻوت پاروٿي واڱڻ جهڙا ٿي ويندا آهن، جيڪي ڪاپي ڪرڻ جي آسري امتحان ڏيڻ ايندا آهن. اميرن جي ٻارن کي هڪ ڏينهن اڳواٽ پيپر ڏيڻ ڪُڌي ڪم جو ذڪر ۽ غريبن جي هوشيار ٻارن سان ٿيندڙ ويڌن ۽ نا انصافين جو نقشو به چٽيو آهي.
ٽمون شرارتي هڪ ”تنقيد نگار“ وارو ڪردار به ادا ڪري ٿو. هن کي تاريخ (History) جي لفظ تي ڪاوڙ آهي. ”ٽمون تاريخ لکڻ جي چڪر ۾” کريون ڳالهيون ڪيون آهن.“يار ڦودنا! اڄ ڏينهن تائين جيڪا تاريخ ٻارن کي پڙهائي وڃي ٿي، سا صحيح يعنٰي درست ڪونه آهي. مان اهڙي “تاريخ” لکندس، جنهن ۾ نج سچُ هوندو ۽ ها! ڪوڙي تاريخ لکندڙن جي مٿي ۾ ڌوڙ اُڏامندي ڏسندين ۽ انهن جي ٽِڪڻ تي واريءَ جا دڙا ٺهندين ڏسندين.“اڪثر ماڻهو پاڻ کي ”عرب نسل“ سان ملائين ۽ سڏائين ٿا، وري وڏو فخر ڪندا آهن، تون پهريون آهين جو عرب نسل جو نٿو سڏائين، پر موهن جي مٽي جو ٻڌائين ٿو.
جبار آزاد منگي ٽمونءَ جي ڪردار کي ڪتاب جي هر عنوان ۾ مختلف ڏيکاريو آهي. ٽمون شرارت سان گڏ ڪانه ڪا اهڙي ڳالهه ڪري ٿو، جا سچ پچ سورنهن آنا سچ آهي. ٽمون کي غريب ٻار سان پيار ۽ انهن جي حالت تي ڏک به ٿئي ٿو، هن کي گھڻو ڏکُ مهاڻي جي ٻارن جو ٿيو، جڏهن ڪينجهر جي ڪناري تي مهاڻن جي ٻارن کي ڏٺو هئائين.
ڇا مهاڻن جا ٻار چڱا ڪپڙا پائي نه ٿا سگهن؟
اُهي سٺي تعليم پرائي نه ٿا سگهن؟
ٽمون ٻيا به سوال معاشري ۾ رهندڙ سجاڳ ماڻهن کان پڇي ٿو، ٽمون جو، ذهن اليڪشن جي قانون ۽ ضابطن بابت به سوال ڪري ٿو ۽ ان جي تبديلي يعنٰي بدلائڻ جي حق ۾ آهي.
“اليڪشن جي قانون ۾ عام ماڻهو يعنٰي غريب ماڻهو کي بيهڻ جو حق نه آهي، اهو صرف مفت جو مال ميڙيندڙن کي مليل آهي، جيڪي مختلف هيلن، بهانن سان مسڪين عوام جو رت ڄؤر وانگر چوسين ٿا. ان قانون کي بدلائيندس.
جبار آزاد منگي ٽمون جي ڪردار کي سٺي نموني سان نڀايو آهي، کيس ”ٽمون شرارتي“ ڪتاب لکڻ تي واڌايون ڏجن ٿيون.
منصور ٿلهو
08 جنوري 2019ع