ٽمون ۽ ٽِڪڻِ
ها ٻچا ٽڪڻ ڪندس ۽ پنج روپيا ٽڪڻ ڪرڻ جا وٺندس. حجم ٽمونءَ کي چيو.
پورا پنج روپيا!!؟ وڃ ڙي گهوڙا ڙي! اِهي وڏا پيسا آهن...... ٽمون دوڏا ڦوٽاريندي حجم کي چيو.“ ڀلا ڙي ڀاڳ ڪاڪا حجم تنهنجا ! مٿو به اسان جو ڪوڙين ۽ پنج روپيا به اسان کان وٺين!؟ هاءِ هاءِ ...... اي منهنجا مالڪ جي اهي وار مٿي تي ڏيڻ بجاءِ گوڏي تي ڏين ها ته پاڻ ڪوڙي پنج روپيا بچايون ها!
ٽمون! سياري جي مند ۾ ٽڪڻ!؟ سيءُ نه ٿيندءِ؟ مون ٽمون کان پڇيو.
“اها ڳجهارت اٿئي، ڀڃ ته خبر پوئي.” ائين چئي ٽمون ڪرسيءَ تي ويهي رهيو ۽ حجم ٽمون جي مٿي کي پاڻي ۽ صابڻ هڻي پنهنجي ڪارروائي شروع ڪري ڏني مان ٽمون جي ڏنل ڳجهارت(سياري جي مند ۾ ٽڪِڻ) کي ڳولڻ ۾ گم ٿي ويس. ٽڪڻ، سيارو ۽ ڳجهارت!؟ انهن ٽنهي لفظن هڻي منجهائي رکيو. اونهاري ۾ ٽڪڻ ته گرميءَ کان ڪرائبي آهي، پر سيارو۽ ٽڪڻ پاڻ ۾ ٺهن ئي ڪونه ٿا! واھ ٽمون واھ تو واري ڳجهارت! جنهن منهنجو مٿو ئي چڪرائي ڇڏيو آهي.
ڀڳئي ڳجهارت؟ ٽمون حجم واري ڪرسيءَ تان اٿندي ۽ پنهنجي ٽڪڻ ٿي هٿ گهمائيندي چيو“ حجم ته صفا ڪوچ سروس لڳو پيو آهي، ٽڪڻ کي پاڪيءَ جا رهڙا ئي ٻه ۽ روڊ صفا ئي صاف!
ٽمون تو واري ڳجهارت مونکان زور آهي. مون پنهنجي مجبوريءَ کان ٽمون کي واقف ڪيو.
مونکي خبر هئي ته اها ڳجهارت تون ڪو نه ڀڃندين! ٻُڌ هاڻ ٻوڙا!! هي ٽڪڻ وڏن ماڻهن جي نشاني اٿئي! ٽمون ٻيهر پنهنجي ٽڪڻ تي هٿ ڦيرائيندي مونکي چيو.
وڏن ماڻهن جي!!؟ حيرت ۾ وجهي ڇڏيئي ٽمون
ها ها! ٽڪڻ وڏن ماڻهن جي سڃاڻپ اٿئي، ڏسندو ناهين ته هر وڏي ماڻهوءَ جي ٽڪڻ جا وار ائين گم ٿي ويندا آهن جيئن گڏھ جي مٿي تان سنڱ!!.
پر ٽمون! سياري ۾ ٽڪڻ؟ اها ڳالھ سمجھ ۾ نه آئي!
منهنجي هن کوپڙيءَ جي سانچي ۾ موجود ميڄالو پٽِڙو يعني نرم ٿي ويو آهي، ان ڪري سياري ۾ ٽڪڻ ڪرائڻ لازم ٿي پئي.
ٽمون ڀلا نرم ميڄالي جو ٽڪڻ ڪرائڻ سان ڪهڙو واسطو؟
نرم ميڄالي کي قلفي وانگيان ڄمائڻ لاءِ ٽڪڻ جو هئڻ لازمي ۽ ضروري آهي.
اهڙو ڪو مثال ٻڌاءِ ٽمون؟
اي ڀوڪ بصر! وڏن ماڻهن جو ميڄالو پٽڙي ڀَتَ جهڙو نرم هوندو آهي، ان ڪري ئي قدرت انهن کي وار ئي ناهن ڏنا.
اهو ڇا لاءِ ٽمون؟ ڪجھ ته سمجهاءِ!
اهو انهيءَ ڪري ته جيئن اهي وڏا ماڻهو يعني گنجا ماڻهو، سياري جي ٿڌ ۾ پنهنجي ميڄالي کي ڄمائي ، اسان جهڙن بي سمجھ ۽ اٻوجھ ماڻهن مٿان پنهنجا حڪم هلائين، جيئن وڻين گهاڻي ۾ هلائين ۽ گهمائين.
ٽمون! چئبو ته هي جيڪو اسين ڏينهون ڏينهن وڃون ٿا پوئتي ڌڪبا، پنهنجي ڌرتيءَ تي اوپرا ۽ ويڳاڻا ٿيندا ۽ بک ۽ بيروزگاريءَ جي راڪاس جي وات جي خوراڪ ٿيندا، اهو انهيءَ ڄميل ميڄالي وارن جا ڪرتب آهن؟
بلڪل ! ائين ئي آهي، مس ڪا ڳالھ سمجھ ۾ آئي اٿئي. ٻڌ اي ڀوڪ بصر! جهڙا ڀينڊا ..... انهن ڄميل ميڄالي وارن ماڻهن هميشه ابتا فيصلا ڪيا آهن، تڌهن ته اسين اهڙن حالن ۾ پهتا آهيون. جو پنهنجي گهر جا وٽا به لوٽا بڻجي ڌارين جي حمايت جا هوڪا پيا ڏين.
ٽمون! ان جو مطلب ته نرم، يعني پٽڙي ڀت جهڙو نرم ميڄالو وڏي ڪم جو آهي؟
نه نه! اهو ڀَتَ جهڙو نرم ميڄالو اسان جي ڪم جو ناهي، توکي اها خبر هجي ته پٽڙي ڀت جهڙا نرم ميڄالا آهن جن جو ڪمال آهي، جو اسان مٿان ڄميل برف وانگي قابض آهن.
اهو ڪيئن ٽمون!؟ اڄ صفا منجهائي رکيو اٿئي.
ٻڌ اي پٽڙي ڀت جهڙا ڀائو! نرم ميڄالو رکڻ وارن وٽ دوست ۽ دشمن جي سڃاڻپ ئي ڪونهي. هڪ مثال ڏئي توکي سمجهائڻ جي ڪوشش ڪريان ٿو، سو هي ته جيئن پٽڙو ڀت پيٽ ڀري کاءُ پر پيٽ کي ٻه لوڏا آيا ته پٽڙو ڀت هضم ۽ پيٽ خالي، بلڪل اهڙي طرح پٽڙي ڀت جهڙو نرم ميڄالو رکندڙ ماڻهو، ڪم جي ڳالھ هڪ ڪن کان ٻڌي، ٻئي ڪن کان ڪڍي ڇڏين ٿا. پنهنجي اکين سان پنهنجي مٿان ظلم ٿيندو ڏسي به ولوءَ جي وات وانگيان وات پٽيو پيا گهمين پر ڪڇن پُڇن ۽ لڇن ڪين ٿا. ڀلي ڪو اسان جا ڳوٺن جا ڳوٺ ڊاهي پٽُ ڪرائي، پنهنجا محل ماڙيون ۽ ڪالونيون ٺهرائي، پر مجال آ جو پٽڙي ڀت جهڙي دماغ وارن کي ڪا اوٻاسي اچي!!! ابتو هڪٻئي مان ويٺا وڏون ۽ عيب ڪڍندا، چٿرون ڪندا ۽ الزام هڻندا.
ها ٽمون! اڄ تون ته تمام وڏيون ڪارائتيون ڳالهيون پيو ڪرين.
اڃا ٻڌ اي اُتاولا انسان! پٽڙي ڀت جهڙو ميڄالو رکندڙ وڏا ماڻهو لٺ ڪهاڙي ۽ بندوق هڻندا ته پنهنجن کي، اغوا ڪري روپيا ڪمائبا ته پنهنجن مان، اهو اٿئي نرم ميڄالي جو ڪرشمو!
ٽمون! لڳي ٿو ته مون کي به ٽڪڻ ڪرائڻ گهرجي ته جيئن مون وارو نرم ميڄالو به ڄمي وڃي.
اصل دير ئي نه ڪر! ڄميل ميڄالي وارن سان مقابلو ڪبو، اُٿ جلدي ڪر ويھ حجم جي ڪرسيءَ تي ،ڪوڙاءِ پنهنجا وار ۽ ڄماءِ پنهنجي پٽڙي ڀَتَ جهڙي نرم ميڄالي کي ائين نه ٿئي جو تون اتي ئي حجم جي دوڪان ۾ رهجين وڃين.
“پر ٽمون منهنجي عقل موجب توکي ٻڌايان ٿو، ميڄالو نَه نرم ڀلو، نه ڄميل ڀلو، پر وچٿرو هجي. جنهن ۾ سوچَ، لوچَ به هجي ۽ فن ۽ فڪر به هجي”. ٽمون جي اسان پنهنجا ميڄالا ڄمائڻ شروع ڪياسين، ته پوءَ غاصبن ۽ اسان ۾ فرق ڪهڙو رهيو؟ جي صفا پٽڙو ٿا ميڄالو رکون ته نا سمجھ ماڻهن ۾ شمار ٿا ٿيون ان ڪري ميڄالو وچٿرو هجڻ گهرجي.
ها ته پوءَ وارو ڪر ۽ ڏيار وارن کي وچ تان پٽو! اڌ گرمي ۽ اڌ سردي ٻنهي موسمن ۾ ميڄالو نه نرم نه ڄميل رهندو.
ٽمون! اڃا هڪ ٻي ڳالھ سمجھ ۾ اچي ٿي ته مٿي جا وار ننڍا هجن ته دماغ درست ڪم ڪندو، تو ڏٺو ناهي ته پاڻ وٽ ننڍن وارن وار ماڻهو هميشه حڪومت ڪندا آيا آهن، ڪي اهڙا گنجا حاڪم هئا، جن جي مٿي ۾ ميڄالو صفا ڪونه هيو اهڙن حاڪمن ملڪ جا ترا ۽ لاھَ ڪڍي ڇڏيا.
اهو وري ٻيو فلسفو ۽ فڪر آهي! انهيءَ تي ڪنهن ٻئي ڀيري گفتگو ڪبي، هونئن به اهي ننڍن وارن وارا ماڻهو بڪواس ميڄالو رکن ئي ڪونه! اُهي اهڙي ميڄالي کان محروم ڪيا ويا آهن. تون پنهنجي ٽڪڻ جي ڳالھ ڪر. ٽمون اکيون ٽمڪائيندي چيو.
ٽمون! مون پڪو پھ ڪيو آهي ته مٿي جا وار ننڍا ڪرائبا، جوڳين ۽ فقيرن وانگر وار وڏا ڪونه رکبا.
ها يار! تنهنجي عقل واري ڳالھ کي مون هاڻي پڪڙي ورتو آهي، اها ڳالھ اڳ ڇو ڪو نه ٻڌايئي، ته مان به ننڍا وار ڪرايان ها! خير او ڪاڪا “ح” حجم آهي، ٻڌو اٿم ته تو وٽ وڏو فن آهي اِهو ڪوڙيل وار ننڍا ڪري وري مٿي تي پوکي ڇڏيندين.
”ٽ“ ٽنڊڻ جهڙا ٽمون! هاڻي ائين ٿيندو ئي ڪونه. حجم ٽمون کي چيو.
يار هي حجم ۽ پوليس وارا به ساڳي ڳالھ اٿئي! بس فرق ايترو آهي جو حجم پاڻي ۽ صابڻ هڻي تکي بليڊ سان مٿو ۽ ڏاڙهي ڪوڙين ٿا ۽ پوليس وار بنا صابڻ ۽ پاڻيءَ هڻڻ جي مُڏي ڪاتيءَ سان مٿو ڪوڙي، کيسي کي به آپريشن ڪلين اپ ۾ شامل ڪندا آهن.
ٽمون اها ڳالھ ڪندي صفا نه وڻين. هي پورهيت ماڻهو سڄو ڏينهن محنت ۽ مزدوري ڪري پنهنجي ٻچن کي حق ۽ حلال جي روزي سان پالين ٿا ۽ پوليس وارا، سوين مسڪين ۽ بي گناھ ماڻهن مٿان ظلم ڪري انهن جا کيسا ڪُتر ڪري، حرام جي ڪمائيءَ مان، پنهنجن ٻچن جو پيٽ ڀرين ٿا.
ها! تنهنجو دليل وزنائتو آهي، ان ڪري مان پنهنجا لفظ واپس وٺان ٿو۽ ائين چوان ٿو ته سوين حرام خور سپاهي هڪ پاسي هجن پر هڪ پورهيت جي برابر به ناهن. اهي ڪاڪا حجم، اوهان کي منهنجي لفظن تي ڪو ڏک ٿيو هجي ته مونکي معاف ڪريو.
ٽمون! مان توکي ڇا سمجهايان؟ تون ڄاڻين ٿو ته هي دنيا قائم ۽ دائم پورهيتن جي هٿن جي محنتن جي ڪري آهي، نه ڪي پوليس وارن جي وارداتن جي ڪري.
ها يار! پوليس تي هڪ ڳالھ ياد آئي.
ڪھڙي ڳالھ ٽمون؟
اڄ صبح سوير مونکي شيطان مليو هيو، ڏاڍو برو حال هيس.
شيطان جو برو حال!!؟ اي ٽمون توکي شيطان ڪٿي مليو؟
شهر جي مڇي مارڪيٽ جي وڏي در وَٽِ، هو ڀِتِ کي ٽيڪ ڏيون مئل ماڻهو جهڙو منهنُ ڪيون بيٺو هو.
سَچي ٽمون؟
ها ! مون چيو مانس، مسٽر شيطان صاحب تون هت ڪيئن؟ جهيڙي فساد ڪرائڻ، ٻن ڀائرن کي ويڙهائڻ وارا ڪم بند ڪري ڇڏيا اٿئي ڇا؟
خبر ٿي شيطان پاروٿي واڱڻ جهڙو منهن ڪري ڇا چيو؟
“هاڻي مان جهيڙا فساد ڪٿي به نٿو ڪرايان، بس پاڻ کي زندھ رکڻ خاطر روزانو هن مڇي مارڪيٽ مان، مڇيءَ جا ڇلر ۽ بيڪار ٽڪرا ميڙي کائي آرام ڪري رهيو آهيان، هاڻي مان ڊگهي موڪل تي آهيان. مون وارو ڪم گهٽ عقل وارا ماڻهو، ٿوري ٿوري ڳالھ تي ماڻهن کي مارين ٿا، مُڏي سوچ وارا ماڻهو پنهنجي جا ويري هوندا آهن، ڀاءُ ۽ ڀيڻ کي مڏي عقل واري ڪاتيءَ سان ڪُهندا آهن اهي مون کان به وڏا شيطان آهن ان جي ڪري مان ڊگھي موڪل تي آهيان مون کي ميار ڏيڻ اجائي آهي.
پوءَ هي جهيڙا، مارا ماري، نفرتون، ڌماڪا ۽ اغوائون ڪير پيو ڪرائي؟ اهي سڀ ڪم ته تنهنجي ڊپارٽمينٽ جا آهن.
نه نه ! اهي ڌنڌا مون گهڻو وقت اڳ ڇڏي ڏنا آهن، مون کان وڌيڪ انسان پاڻ هڪٻئي جا دشمن ٿي پيا آهن، ائين سمجھ ته منهنجا به ابا ۽ ڏاڏا پيدا ٿي چڪا آهن، هاڻي اُهي مون واري ڪم سان لڳا پيا آهن.
اُهي ڪير آهن شيطان صاحب؟ شيطان کان پڇيم. خبر اٿئي شيطان ڪهڙو جواب ڏنو؟
نه ڪابه خبر ناهي، جواب توکي مليو، تون ئي ٻڌاءَ ٽمون.
شيطان چيو ته “ مون واري جاءِ ڄميل ميڄالي وارن ، پوليس وارن ۽ پُتلي وانگر ڏورِ تي نچندڙ حاڪمن سنڀالي ورتي آهي. هاڻ مان تمام ڊگهي موڪل تي آرام ڪري رهيو آهيان”
ائين چئي شيطان صاحب وڃڻ لڳو، ويندي چيائين ته “ جي مونسان ملڻو هجئي ته هتي يعني هن مڇي مارڪيٽ ۾ اچجان، مان هرروز صبح جو توکي هتي ئي ملي ويندس.”
ٽمون شيطان جي سمجهائڻ کان پوءِ به، تون ٽڪڻ ڪرائي پيو.
مڙئي مزو وٺي ڏسان ٿو ته ٽڪڻ وارا ڪيئن ٿا ملڪ جهان کي هلائين!
نه ٽمون نه! مونکي لڳي ٿو ته تون صبحاڻي مڇي مارڪيٽ وڃي ڪا شرارت ڪندين.
خبردار ڀائو! هي ٽمون شرارت جي “ ش ” کان به واقف ناهي، الزام نه هڻندو ڪر، مان وڃان ٿو، هاڻي هتي ويهڻ مناسب ڪونهي نه ئي توسان بحث مباحثو ڪرڻو آهي.
ائين چئي ٽمون حجم جي دوڪان مان طوفان وانگيان نڪري هليو ويو.
هلال پاڪستان 26 نومبر 1991ع