سهيڙيندڙ پاران
مون کي ايم فل جي مقالي لاءِ جيترو مواد گهربل هئو سو مون گهڻي ڀاڱي گڏ ڪري ورتو هو، پر ان باوجود منهنجي جستجو گهٽ نه ٿي هئي ۽ ڪجهه ٿانيڪو ٿيس ته پياري ساٿي منور سراج جي مهربانيءَ سان ماڻڪ جي فرزند علي ميمڻ سان نوابشاهه ۾ سندس گهر وڃي ملاقاتي ٿيس، جتان پڻ گهڻو مواد مليو. ان مواد ۾ گهڻائي ماڻڪ جي هٿ سان لکيل ڪهاڻين جي هئي جيڪي گهڻي قدر رسالن ۽ ڪتابن ۾ شايع ٿيل هيون ۽ مون وٽ اڳ ئي موجود هيون. منور سراج ۽ علي ميمڻ ان ڏينهن جيڪو مانُ ڏنو، تنهن جو قرض لاهڻ منهنجي وس جي ڳالهه نه آهي. اهڙي طرح نوابشاهه مان موٽيس ته سائين اخلاق انصاري سان ملاقات ڪيم ، جتان پڻ ”ڪونج “ جو ”ماڻڪ نمبر“ ۽ عوامي آواز اخبار جو خاص ايڊيشن مليو، جيڪو سندس ورسيءَ جي مناسبت سان 2001ع ۾ شايع ڪيو ويو هو. ان مواد کي ترتيب ڏئي مان مقالو لکڻ ۾ مصروف ٿي ويس. مقالي جو پهريون باب ماڻڪ جي زندگيءَ جي حوالي سان هئو ، جنهن بابت ڪٿان به مواد ڪو نه پئي مليو. مون ماڻڪ جي سڀني ڪتابن ۽ سندس شخصيت تي لکيل مضمونن جو جائزو ورتو، ماڻڪ جي انتهائي ويجهي ساٿي مير ٿيٻي سان به رابطو ڪيم پر ماڻڪ جي شروعاتي زندگي ۽ ابتدائي تعليم جو ڪٿان به ڪو حوالو نه مليو. پريشانيءَ جي ان عالم ۾ محترم بشير هيسباڻي مون لاءِ اميد جو ڏيئو بڻجي سامهون آيو. هن محترم سان منهنجي هڪ به ملاقات ڪو نه هئي پر ان باوجود منهنجي ڪم کي پنهنجو ڪم سمجهي پروفيسر حامد خانائي جي لائبريريءَ ۾ موجود ماڻڪ بابت سمورو مواد مون ڏانهن فوٽو ڪاپي ڪري موڪليائين. نه صرف ايترو پر سائين پنهنجي مصروفيتن مان وقت ڪڍي مون کي ماڻڪ جا پرائمري، مڊل ۽ سيڪنڊري سرٽيفڪيٽ پڻ ڪڍرائي ڏنا. اهڙي طرح سان محترم مختيار ملاح پڻ ماڻڪ جو ڪافي مواد ڄاڻ سڃاڻ نه هوندي به موڪلي ڏنو ، جنهن جو پڻ مان دل جي گهرائين سان ٿورائتو آهيان.
ايترو سارو مواد گڏ ٿين کان پوءِ ته بس منهنجي لکڻ جي دير هئي ۽ سال جي اندر اندر مقالو لکي پورو ڪيم. مقالو لکڻ دوران منهنجي گائيڊ ڊاڪٽر مهر خادم پڻ تمام گهڻي رهنمائي ڪئي. ٿيسز لکڻ کان پوءِ سيمينار ڏنم ۽ واءِ واءِ جو مرحلو آيو. ان مرحلي کان پار ٿيس ته دل ۾ خيال آيو ته ڇو نه ماڻڪ بابت گڏ ڪيل مواد کي ترتيب ڏئي ڪتابي صورت ۾ ڇپرايان .ان خيال کي عملي جامو پارائيندي مون ٻه ڪتاب سهيڙي ورتا. پهريون ڪتاب ماڻڪ جي ڇپيل ڪهاڻين تي مشتمل هئو، جنهن ۾ ”بگهڙن جي راڄ ۾“ ،”قربت“ ،”هڪ رات جو ائبنارمل“ سوڌو 22 اهڙيون ڪهاڻيون شامل هيون، جيڪي هن وقت ماڻڪ جي ڪنهن ڪتاب ۾ شامل نه آهن ۽ جن رسالن ۾ اهي ڇپيون سي گهڻي ڀاڱي اڻلڀ ٿي ويا آهن. ٻيو ڪتاب ماڻڪ تي لکيل مضمونن تي ٻڌل هئو جنهن ۾ سنڌ جي ناليوارن ليکڪن ماڻڪ کي ڀيٽا پيش ڪئي هئي، اهي مضمون ”سارس“ ،”پرک“ ،”ڪونج“ ۽ ٻين ڪن رسالن ۽ مخزنن ۾ ڇپيا هئا.
ٻنهي ڪتابن کي ترتيب ڏيڻ کان پوءِ اهڙي ڪنهن پبلشر جي ڳولها ۾ لڳي ويس جيڪو انهن ڪتابن کي ڇپائي سگهي. ان ڏس ۾ منهنجي پهرين ملاقات سکر جي هڪ ساٿي سان ٿي جنهن ڪهاڻين وارو ڪتاب ڇپرائڻ جي حامي ڀري ۽ مون کان اهو مواد به ورتائين پر لڳ ڀڳ سال کان پوءِ ڪتاب ڇاپڻ کان نابري واري مواد موٽائي موڪليائين. اهڙي نموني مون ٻنهي ڪتابن جو ذڪر پنهنجي مهربان مدد علي سنڌي سان به ڪيو جنهن ثقافت کاتي جي سيڪريٽري سان ان بابت ڳالهه ٻولهه به ڪئي پر اُتان به جواب مليو. اهڙي نموني روشني پبليڪيشن واري علي نواز گهانگهري، سڪندر ملاح ۽ ڪن ٻين دوستن سان به ڪتاب بابت لهه وچڙ ۾ آيس پر ڪٿان به ڪا مناسب موٽ نه ملي. اهڙي حالت ۾ مان مايوس ٿي ڪتاب ڇپرائڻ جو آسرو پلي ويهي رهيس ته ڪجهه ئي ڏينهن ۾ سنڌ سلامت گهر جي سٿ ڪتاب کي اي بوڪ واري صورت ۾ آڻڻ جي حامي ڀري، جنهن کي مون فوري طور قبول ڪيو. ڇو ته اهڙو سونهري موقعو مون پنهنجي هٿان وڃائڻ نه پئي چاهيو. ان کان پوءِ مون ماڻڪ تي لکيل مضمونن وارو ڪتاب سنڌ سلامت جي سرواڻ محمد سليمان وساڻ ڏانهن موڪلي ڏنو، جنهن پنهنجي ٽيم سان گڏجي مواد کي ڪمپوز ڪري ڪتابي صورت ۾ آندو، جنهن تي مان کين جس ڏيان ٿو. هن ڪتاب جي منظر عام تي اچڻ کان پوءِ منهنجي خواهش آهي ته جلد ماڻڪ جي ناياب ڪهاڻين جو ڪتاب ۽ منهنجو ايم فل جو مقالو به سنڌ سلامت ڪتاب گهر جي تعاون سان پڙهندڙن تائين پهچي ۽ انشاءَ الله اهي ٻئي ڪتاب به جلد اي بوڪ جي صورت ۾ توهان جي آڏو هوندا.
ڪتاب بابت پنهنجي راءِ کان ضرور آگاهه ڪجو.
مصور حسين
موبائل نمبر 03337269869