ماڻڪ ڇرڪائيندڙ ليکڪ : تھمينه سڪندر
ماڻڪ، منير احمد جي نالي سان به لکيو آھي، سندس ناولٽ ۽ ڪھاڻيون ڇرڪائيندڙ انداز ۾ آھن. ھن جلد ئي ”ماڻڪ“ جي نالي سان لکڻ شروع ڪيو. سندس جوان موت به ادبي حلقن کي گهڻو سوچڻ تي مجبور ڪيو. ”پاتال ۾ بغاوت” ”لڙھندڙ نسل“ ناولٽ / ناول کان سواءِ ھن ڪھاڻين ۾ به پنھنجي رنگ کي قائم رکيو.
سماج جي اڻ برابرين تي کُلي لکيائين، عورت جي بيوسي ۽ حق تلفي جو ذڪر ھن ظاھر ظھور ڪيو. سماج ۾ ھن جي ظاھر ظھور ڳالھه کي واسطيدار حلقن ننديو به، گاريون به کاڌائين ٻه مجموعا ”حويلي جا راز” (1982ع ) ۾ ۽ ”ڇھه انام ڪھاڻيون” (1981ع). ماڻڪ جي فن جي ته ساک ڀرين ٿا، پر اھا به خبر پوي ٿي ته ھن جي پنھنجي سماج جي بي حسيءَ جي ڪري بي آرامي به نمايان آھي. ڪھاڻي ”حويلي جا راز” تي ماڻڪ ھڪڙن جي اکين ۾ ڪنڊي وانگر چڀڻ لڳو ۽ جاگيردارانه نظام جي ڏنگيل بيوس خلق ۽ ادبي حلقن کيس داد ڏنو. ھن ڪھاڻيءَ جو موضوع فرسوده رسم ھئي جنھن جي نتيجي ۾ ڌيءَ کي بخشائبو ھو. ھوءَ سڄي عمر چڙي چڙي مرندي ھئي. ٻي صورت ۾ پنھنجو رستو ڳولي ڪڍندي ھئي. ھن افساني ۾ اھا ٻي صورت حال پيدا ٿئي ٿي. ليکڪ ھمت سان ۽ صاف لفظن ۾ اھو داستان بيان ڪيو ان ڪري مفاد پرست طبقن کيس ننديو.
انام ڪھاڻين مان به ڪي عنوان سان ”حويلي جا راز” ۾ وري آيل آھن، انھن ۾ ”ٻاھر ٻاڦ نه نڪري” وڌيڪ مقبول ٿي. ھن ۾ ھڪ نوجوان رن جي ڏکن واري زندگي جو بيان آھي. ھوءَ ٻار جي ماءُ به آھي. پنھنجي اڪيلائيءَ واري زندگي ڪري ماءُ کي به ڄڻڪه دشمن ٿي ڄاڻي. ماءُ پيءُ کي خوش زندگي گذاريندي ڏسي رشڪ ٿي ڪري. ليکڪ ھن ڪھاڻي ۾ جنسياتيءَ پھلو جو اپٽار تمام نمايان انداز ۾ اختيار ڪيو آھي. ڪير ڪيترو به ناراض ٿئي ۽ ليکڪ کي دستوري اخلاقي دائري ۾ ٻاھر ٻاڦ نه نڪري جي ابتڙ پلاند ڪھاڻي آھي. جنھن ۾ ليکڪ ماءُ جي ان اطمينان کي ظاھر ڪري ٿو، جيڪو ھن کي پٽ جي شادي تي حاصل ٿئي ٿو. ڪھاڻي جي سٽاءَ مناسب نه آھي. اھو ھيئن ته ھر ڳالھه چوڻ جي نه ھوندي آھي. ماڻڪ تي مجموعي طور الزام به اھوئي آھي ته ھو نه ڪرڻ جھڙيون ڳالھيون به ڪري ٿو.
ماڻڪ جي تحرير ۾ جنسيات جو پھلو وڌيڪ نمايان آھي. ھن جا ڪردار انھي دائري ۾ چرپر ڪن ٿا. ادبي تبصرن ۾ ھن کي ان جو داد به ڏنو ويو آھي. جي مجموعي طور ڏسجي ته ان داد ۽ يڪطرفو فيصلو نظر ايندو. جنسيات تي لکڻ وارن ۾ غلام نبي مغل، مشتاق شورو ۽ ماڻڪ وڌيڪ نمايان آھن. اھو به سچ آھي ته جنس انساني زندگيءَ جو بنيادي حصو ۽ گهرج آھي. سماج ۾ اٿل پٿل جو ھڪ سبب جنس به آھي. ماڻڪ جي اڪثر ڪردارن ۾ جنس کي اھميت نه ڏيڻ جو سبب دولت به آھي ۽ ڪوڙي ناموس به. ”حويلي جا راز” ان جو ھڪ نمونو آھي.
ماڻڪ سنڌي سماج جي انھيءَ پھلو تي کُلي لکيو. ان جو اعتراف به ٿيو. ھن ٿوري عمر ماڻي. پر سنڌي افساني ۾ سندس نالو ڳڻجي ٿو.
(ڪونج، لاڙڪاڻو، نومبر ڊسمبر 1994ع)