شاهه لطيف جو پيغام
شاهه لطيف فقط شاعر نه هو، بلڪه هُو سنڌ جو هڪ عظيم مفڪر ۽ دانشور هو، جنهن جي دل ۾ هن ڌرتيءَ جو درد سمايل هو. کيس سنڌ جي ذري ذري سان محبت هئي، انهيءَ ئي ڪري هُن ڌرتيءَ واسين کي محبت ۽ ڀائيچاري جا سبق ڏنا. سندس شاعري سنڌ ۽ سنڌي قوم لاءِ نه، پر پوريءَ دنيا لاءِ جدوجهد، امن ۽ سجاڳيءَ جو سڏ آهي. فرمائي ٿو ته:
سائينم! سدائين ڪرين مٿي سنڌ سُڪار،
دوس! مٺا دِلدارَ عَالم سَڀِ آبادِ ڪرين.
(سارنگ. 4-12)
پوري عالم لاءِ دعاڳو هن عظيم انسان جو پيغام محبت آهي، هن ڄاڻايو آهي ته دوست جو ديرو دِل ۾ آهي ۽ هر ماڻهوءَ کي پنهنجي مَنَ مان ڪِٽِ ڪڍي ان کي ڌوئي صاف ۽ پاڪ ڪري پوءِ اڳيان وڌڻو آهي، محبت جي آفاقي جذبي سان ٽمٽار دل ئي انسانيت آهي، دل جي صفائيءَ لاءِ شاهه لطيف پنهنجي شاعريءَ ۾ ڪيترائي نصيحت ڀريا نڪتا ڏسيا آهن. پنهنجي پاڻ جي حساب ڪتاب تي زور ڏنو آهي، انساني اصلاح لاءِ سندس هي سٽون ئي ڪافي آهن.
جان پيهي ڏٺم پاڻ ۾، ڪري رُوحَ رهاڻ،
ته نڪو ڏونگر ڏيهه ۾، نڪا ڪيچين ڪاڻ،
پنهون ٿيس پاڻ سَسُئي تان سور هُئا.
(سسئي آبري 3-7)
انسان اشرف المخلوقات جي لازوال رتبي جو روادار تڏهن ٿي سگهي ٿو، جڏهن سندس خيال ۽ عمل ٻين انسانن لاءِ به فائديمند هجن. لطيف سائين فرمائي ٿو ته:
هو چونيئي تون ۾َ چئو، واتان ورائي.
شاهه لطيف صبر، سخاوت، سچ ۽ ماٺ کي پسند ڪندي، همٿ ۽ بهادريءَ جا سبق ڏنا آهن. اخوت ۽ پيار جا پيغام پيش ڪيا آهن.
هُو ابوبن آدهم جيان الله جي بندن کي پيار ڪرڻ جو قائل آهي، پوريءَ انسانيت جو ڀلو چاهيندڙ آهي، کين ٻڌيءَ ۽ محبت جو سبق ڏيندي چوي ٿو ته:
وَڳر ڪيو وَتَنِ پِرتِ، نه ڇِنَنِ پاڻ ۾،
پَسو پَکيئڙن ماڻهِنئان مِيٺ گهڻُو.
(ڏهر 4-5)
لطيف جي شاعري روايتي شاعري نه آهي، سندس سڃاڻپ ئي اها آهي ته هُو مختلف ۽ انفرادي سوچ جو شاعر آهي، هُن جو ڪائناتي مطالعو، مشاهدو، وسيع النظري، ڪشاده دِلي، اوچي سوچ، شاعريءَ جي گهرائي، ڪماليت جي وسعتن تي آهي. تنگ نظري، مفاد پرستي ۽ منافقت تي ڇوهه ڇَنڊيندي هو فقط ۽ فقط پيار جا پيغام ٿوسڻائي. انهيءَ پريت جي پرچار سبب ئي ته هو انسانيت جو علمبردار پيامبر سڏيو ويو آهي، لطيف جو فن ۽ فڪر “محبت پائي من ۾ رنڊن روڙڻ جو” آهي. “چائت پائي چتَ ۾، سنهي ڪتڻ” کي پسند نٿو ڪري، وٽس دل جو درجو اُتم آهي، کيس اها چڱيءَ پر پروڙ هئي ته سنڌ ڌرتيءَ کي امن، محبت ۽ رواداريءَ جي ضرورت آهي، جڏهن انتهاپسنديون ۽ دهشتگرديون ديرو ٿيون ڄمائين، تڏهن “سنڌ مٿي سُڪار” لاءِ سندس پُڪار سنڌ واسين کي سڏي ٿي. پر اهو علم هوندي به اسين عمل کان وانجهيل آهيون ۽ اڄ جيڪي غير يقيني حالتون اسان جي آس پاس موجود آهن، انهيءَ جو سبب اهو ئي آهي ته اڃا اسان لطيف جي پيغام کي صحيح پروڙيو نه آهي ۽ جي ٿورو گهڻو سمجهيو آهي ته عمل نه هئڻ برابر آهي ۽ بي عمل ۽ بي تحرڪ زندگي ته ظاهر آهي بيڪار ئي آهي. جڏهن اسان وٽ زندگي گذارڻ جو سولو ۽ آسان دستاويز شاهه جي رسالي جي صورت ۾ موجود آهي ته پوءِ ڇو نٿا ڌيان ڌريون؟ ۽ سندس ڏنل پيغام کي اندر ۾ اوتي عمل ڪيون؟ اهو وڏي فڪر جو مقام آهي شاهه جي فن ۽ فڪر جو اونهو اڀياس ئي آهي جو سنڌ واسين جي حياتيءَ کي سنئين دڳ تي لائي سگهي ٿو.
شاهه جو رسالو پڙهڻ، پروڙڻ ۽ ان کي عام ڪرڻ جي شروعات پنهنجي پنهنجي گهرن، اسڪولن، ڪاليجن، يونيورسٽين، مڪتبن، مدرسن، محفلن، سيمينارن، شادين غمين ۽ ٻين هر موقعن ۽ هنڌن تي ڪريون. هر محفل جي شروعات شاهه صاحب جي بيت ۽ سمجهاڻيءَ سان ڪريون، ميڊيا معرفت شاهه جو پيغام عام ڪريون. سندس مثبت سوچ کي جڏهن سنڌي سماج چڱيءَ پر سمجهي ويندو، تڏهن ئي سنڌي قوم ۾ هڪ وڏي تبديلي ايندي لطيف جو پيغام انسانيت آهي. سندس رسالو حقيقي رهبر ۽ سونهون آهي. ۽ ان جي سمجهڻ سان نئين نسل ۾ انسانيت جو واسو پيدا ٿيندو ته لطيف شناسي منجهن پيار ۽ محبت جا اڻ ملهه جذبا وکيريندي. هو هر دور جو ڪيميا گر شاعر آهي. سندس پيغام هر دور لاءِ محبت ۽ فقط محبت آهي.