مهاڳ
شايد ٿي سگهي ٿو ته جيئن هيءَ ڳٽڪو "هڪ سوّ" نثري ويچارن تي مشتمل آهي تيئن "ڀرٿري هري" جي شاعري به پنهنجي دوِّر -- ۽ زندگي جي ٽن جدا جدا روپن، رنگن ۽ مقصدن جي نه صرف ڄاڻ ڏئي ٿي بلڪه ويدن، اُپنيشدن ---گيتا جي گيان جيان " ميل ميلاپ" (Synthesis) جي فڪري ڌارا کي اپنائڻ تي زور به ڏئي ٿي.
برصغير جي طبقاتي سماج اندر ان ميل ميلاپ جي اُتم فڪر کي،بعد ۾صوفي ۽ سنت شاعرن جهڙوڪ چيتنيه، ڪبير، ميرا، گرونانڪ، فريد، شاهه لطيف، بلهي شاهه وغيرهه مزيد هم آهنگي (Harmony) پيدا ڪرڻ، نااتفاقي جي وڌنڌڙ زهريلي ٻجن جي بيخ ڪـُـنيءَ لاءِ پنهنجي نظمي ويچار ڌارائن کي ملڪ گير، بلڪه عالمگير تحريڪ جو روپ بخشيو جنهن جا مثبت اثر اڃان سوڌو قائم آهن.
مستند تحقيق مطابق ڀرٿري هري عيسوي سن جي پهرين ۽ ڇهين صدين ۾، ڪنهن مهل جنم ورتو. سندس شاعري سوِّ سوِّ نظمن جي ٽن ڳٽڪن ۾ ورهايل آهي جيڪي جيون جي ٽن زاوين يا پهلوئن تي روشني وجهن ٿا:
1. ڀرپور پريم جو مزو چکڻ (Shringara Shatakam)
2. جيون کي پويترتا ۽ اخلاق جو جامو پهرائڻ(Niti Shatakam)
3. نرموهه ۽ وئراڳ جو رستو اپنائڻ (Vairaga Shatakam)
سندس شاعري جو هڪ حصو” گارفيلڊڪنگ “ جي ويچارن وانگر حياتيءَ کي اُتم انساني قدرن جو ويس پهرائڻ ڏانهن اشارا ڏيندو رهي ٿو، جنهن ذريعي انسان ذات جي شخصيت اُتمتا حاصل ڪري ڪامل بڻجي سگهي ٿي. ڀرٿري هري جي ياد جو اهوئي ڪارڻ ٿي سگهي ٿو.
هيءَ ” ويچارن مـُـٺ“ اڄوڪي مشيني دوِّر جي گڙگڙاهٽ ۽ من مٿان ڪام، ڪروڌ، لوڀ، موهه ۽ اهنڪار جي چڙهيل ڪـ،ـٽُ جي انيڪ تهن هيٺ رهندڙ انسان کي، گهڻي ڀاڱي، شانتي ۽ سڪون ميسر ڪرڻ جو سبب بڻجي سگهي ٿي.
هيءُ زهريلو ۽ موتمار ”مايا ڄار“ جيڪو جديد دوِّر جي انسان تشدد، مذهبي جنون، عدم رواداري، رياڪاري، نسل پرستي، طبقاتي ڀيدڀاءُ، صنفي فرق، نفرت جهڙن بدبودار ۽ گهاتڪ جّزن مان جوڙيو آهي اڄ پاڻ ان جو شڪار ٿيندو پيو وڃي.
قدرت کان تحفي طور مليل هن سونهن ڀرئي سنسار ۽ پنهنجي ذات کي ان ”مايا ڄار“ مان ڇوٽڪارو ڏيارڻ لاءِ، ظاهري طور، اڻ ٿڪ جتن ڪندو ڏيکاري ڏئي ٿو، پر، انيڪ واٽن جي باوجود اڃا تائين سندس قدم ڪٿي ڄمي ڪون سگهيا آهن، ساگر ۾ ٻـڏل جهاز مان هٿ آيل ترهي تي ترڳندو نظر اچي ٿو پر، ساحل اڃان نظرن کان گهڻو گهڻو ڏور آهي!
ان گورک ”مايا ڄار“ کان پاڻ آجو ڪرائڻ لاءِ جيون جي جسماني ڍانچي اندر موجود ”باطني دڳ“ اختيار ڪرڻ جي به تلقين ٿيندي رهي آهي. هيءَ ”ويچارن مـُـق“ به هڪ نئين ۽ انوکي انداز ۾ ان راهه کي روشن ڪرڻ جي پياري جستجو آهي. صرف مادي ۽ جسماني .
ترپتي"ڄار" ۾ وڌيڪ جڪڙيندي ويندي. آجڪائي لاءِ ، ڌرتي جي سوڀيا برقرار رکڻ خاطر، انسان ۽ سرشٽي اندر شانتي جو واتاورڻ (ماحول) قائم ڪرڻ واسطي مٿي ڄاڻايل ”باطني دڳ“ ۽ صرف ۽ صرف ماده پرستي جي درميان، ديرپا ۽ جٽادار توازن قائم رکڻ جي، اڄُ جي عهد ۾ سڀ کان وڌيڪ ضرورت آهي.
”ويچارن مـُـٺ“ برهما ڪماري ورلڊ آتمڪ يونيورسٽي (راج يوگا مرڪز، باربدوس، ويسٽ انڊيز) جي ذهين، انسان دوست گياني پرش ” گارفيلڊ ڪنگ “ جي سوِّ ريڊيائي تقريرن جو سنڌي ترجمو آهي. ان سنڌي روپ بخشڻ جي جـس، جو ڀاڳي ڊاڪٽر آنند ڪمار پنجواڻي آهي جنهن نهايت سرل، سادي ٻهڪڻي ٻولي ۾ اهي خيال اوهان آڏو رکيا آهن.
برهما ڪماري آشرم ۽ بعد ۾ مٿي ڄاڻايل يونيورسٽي سن 1937ع ۾ هندستان اندر قائم ڪئي وئي، ۽ هن وقت اهي غير سياسي ۽ غير مذهبي آشرم دنيا جي تقريبن 125 ملڪن ۾ ڪم ڪن ٿا ۽ سندن مرڪزن جو تعداد 1200 جي لڳ ڀڳ آهي. سندن بنيادي مقـصد سماج اندر اقداري تبديلي آڻڻ آهي. ان خاطر انسان ذات کي روحاني ۽ اخلاقي سکيا ڏيڻ جي وسيع پروگرام تي عمل پيرا آهن. ان پروگرام ذريعي هر فرد کي پنهنجي باطني تعميري صلاحيتن کي ڀرپور انداز ۾ اجاگر ڪرڻ جي ڪوشش ڏانهن مائل ڪيو وڃي ٿو ته جيئن موٽ ۾ هو سماج اندر مثبت سوچ ۽ عمل کي لاڳو ڪري ”مها ڄار“ جي خاتمي ۾ پنهنجو پورو پورو ڪردار ادا ڪري سگهي.
شيام ڪمار ڪوئٽه