37 - سوچ ۽ لوچ
غلط ڄاڻ جي آڌار تي جيو مردي مثل آهي. انسان کي جڏهن صحيح خبر نه هئي تڏهن سوچ مطابق زمين سڌي سنئين هئي. ذرا سوچو ته هن غلط ڄاڻ زندگي تي ڪيڏو ته اثر وڌو آهي ۽ ڪيترن نه کل جوڳن، عقل کان عاري، غير منتقي ۽ چمتڪاري ويساهن، وسوسن، روشن ۽ روين کي جنم ڏنو آهي. مزي جي ڳالهه ته اهڙا غلط ويچار رڳو هڪ شخص يا جماعت جا نه پر هر خاص و عام جا هئا ۽ آهن جنهن کي اجتماعي جهالت کان سواءِ ٻيو ڇا ٿو چئي سگهجي.
اڄ جنهن دور دنيا ۾ اسان رهون پيا ان ۾ به اسان جي ڄاڻ ڪافي غلط۽ اڌوري آهي. گهڻن ماڻهن کي ته پنهنجي باري ۾ ئي پوري ڄاڻ نه آهي. نه ئي وري پنهنجي منزل، مقصد زندگي ۽ خدا جي ڄاڻ آهي. ان اڻڄاڻائيءَ ڪارڻ ناقص خيالن جي بنياد تي نامڪمل زندگي گذارڻ تي مجبورآهن.
ان کان وڏي ستم ظريفي ٻئي ڇا ٿيندي ته اسان کي پنهنجي باري ۾ پوري ڄاڻ ڪونه آهي. پاڻ کي محض جسماني طور تي ڄاڻڻ کي ئي ڄاڻ نٿو چئي سگهجي. اها ڪيڏي نه وڏي غلطي آهي جو سڄي ڄماراسان پاڻ کي رڳو ان مادي ڄاڻ جي حوالي سان ئي پئي ڄاتو آهي. سڄاڳي لاءِ سوچ ۽ لوچ درڪار آهي.