پنھنجي پاران
مون، 2004ع کان لکڻ جي شروعات ڪئي جڏھن مان انٽر ڪلاس پاس ڪيو ھو. لکڻ لاء دل ته ان کان اڳ به چوندي ھئي، جڏھن پنهنجي ننڍپڻ ۾ ٻاراڻا رسالا "ارچڪ مرچڪ" ۽ "ٻارن جي دنيا" پڙھندو ھئس. پر خبر ناھي ڇو؟ چاھيندي به مان انھن رسالن ۾ نه لکي سگھيس.
سو 2004 ۾ ھڪ ڏينهن منهنجي سئوٽ خالد، مون کي چيو ته ڪاوش اخبار جي ھائيڊ پارڪ واري صفحي ۾ مختلف مسئلن تي مواد لکي موڪل. اھو به چيائين ته مان مواد پوسٽ ڪرڻ لاء لفافو به وٺي آيو آھيان، تون رڳو لکڻ شروع ڪر. مون به وڌندڙ آدمشماري واري اشو تي مواد لکي ان وقت کيس ڏنو، جيڪو ھن ڪاوش وارن کي پوسٽ ڪري ڇڏيو. ان ڳالهه کي چار پنج ڏينهن گذري ويا ۽ مون کي به ڳالهه ذھن تان لھي وئي ھئي، ان وقت خالد ئي مون کي ٻڌايو ته مواد ڇپجي ويو آھي ۽ اخبار کڻي منهنجي سامھون رکيئين. مان اخبار ۾ پنهنجو لکيل مواد ڏسي ڏاڍو خوش ٿيس ۽ ان کان پوء مون ۾ وڌيڪ لکڻ جو جذبو پيدا ٿيو.
ان کان پوء جيئن ئي 2005ع ۾ يونيورسٽي ۾ داخلا ملي ته ان وقت مون مختلف سماجي اشوز تي مختلف اخبارن ۽ رسالن ۾ تيزي سان لکڻ شروع ڪيو. ان وقت عبرت مئگزين جو ايڊيٽر مرتضيٰ سيال صاحب ھو، جنهن سان منهنجي ڪا به سڃاڻپ يا ملاقات نه ھُئي پر ان باوجود به سيال صاحب منھنجي لکڻين کي تمام سھڻي نموني پنهنجي رسالي ۾ شايع ڪندو ھو. ان وقت مواد لکي پوسٽ ڪري ڇڏبو ھو ۽ ڪجهه ڏينهن کان پوء رسالي ۾ شايع ٿي ويندو ھو. ان سان مون کي وڌيڪ لکڻ جو حوصلو مليو.
2008ع ۾ يونيورسٽي پاس ڪرڻ کانپوء نوڪري حاصل ڪرڻ وارن چڪرن ۾ لکڻ وارو سلسلو صفا بيھي رھيو. اندر ۾ ويٺل ليکڪ ھر وقت اھو چوندو رھندو ھو ته پنهنجي چوڌاري ٿيندڙ واقعن بابت پنھنجا مشاھدا ۽ تجربا لکندو ڪر پر مون ۾ به سُستي اھڙي پيدا ٿي جو لکڻ ڇڏي ڏنم.
منهنجي لکڻ جو وڏو محرڪ، منهنجي بيحد حساس طبيعت آھي. جيڪا ڪنهن به مظلوم تي ظلم ٿيندو ڏسي ڏکاري ٿي ٿي پوي ۽ نتيجي ۾ ان ظلم خلاف ڪاغذن تي لکت جي صورت ۾ منھنجو احتجاج رڪارڊ ٿي ٿو وڃي. منهنجي لکڻين جو محور سنڌ ۽ مظلوم سنڌي ماڻهو آھن، جن سان سدائين ويساھ گھاتيون ٿينديون رھيون آھن.
2014 ۾ مون کي سرڪاري نوڪري ملي ٿي ۽ مون کي سنڌ جي ھڪ تاريخي اسڪول خانبھادر مير غلام محمد ٽالپر ھائير سيڪنڊري اسڪول ٽنڊو باگو ۾ سائنس ٽيچر طور پڙھائڻ جو موقعو ملي ٿو. جنھن اسڪول جو پھريون استاد ناميارو تعليمدان ۽ ٻاراڻي ادب جو وڏو نالو محمد صديق مسافر ھو. ان دوران مون غريب شاگردن کي تمام ويجھي کان ڏٺو. سندن مسئلن کي نه رڳو نوٽ ڪيم پر وس آھر مختلف پروگرامن ۾ شاگردن جي مسئلن تي ڳالھايم ۽ انھن کي ٻين جي اڳيان به پيش ڪيم. ٻارن جا اھي سور، مون کي پنھنجا سور محسوس ٿيڻ لڳا. ڪنهن شاگرد کي ڪلاس ۾ مرجھايل ويٺو ڏسي، منھنجو اندر به بيچين ٿي پوندو آھي. سوچيندو آھيان ته شايد ھن ويچاري سان ڪير وڙھيو آھي، ان ڪري ھي مايوس آھي يا وري ھن کي خرچي جا پئسا ناھن مليا يا ناشتو نه ڪري آيو آھي يا وري ڪو ٻيو گھريلو مسئلو اٿس وغيره وغيره. سو دل ۾ اھو خيال به ايندو ھو ته شاگردن جي انھن مسئلن تي لکان پر پوء به لکي نه سگھندو ھئس. ان دوران منھنجو بيحد پيارو دوست وفا مولا بخش مون کي چوندو رھيو ته يار لکندو ڪر. ساڻس ھا ڪيم ۽ سوچيم ته ٻين اشوز سان گڏ ڇو نه پھرين خاص طور تي شاگردن جي مختلف مسئلن تي لکجي. وفا مولابخش مون کي اھو به چيو ته مواد لکي انور ابڙي صاحب کي موڪل، جيڪو ڪاوش دنيا ۽ ڪاوش مڊويڪ مئگزين جو ايڊيٽر آھي ۽ ڏاڍو پيارو ماڻھو آھي. سو مون ھڪ مضمون لکي ورتو ته پاڻ سان فيس بڪ تي دوست ٿيل انور ابڙي صاحب کي ھڪ ڏينهن مئسيج ڪيم ته سائين مان تعليمي اشوز تي ڪجهه ليک توھان کي رسالي لاء موڪلڻ ٿو چاھيان. انور صاحب مئيسيج جي جواب ۾ لکيو ته "ادا موڪلي ڏيو". پوء مون اھي مضمون انور ابڙي صاحب کي موڪلي ڏنا جيڪي ھُن ڏاڍي سھڻي ۽ شاندار انداز ۾ رسالي ۾ شايع ڪيا. انھن مضمونن جي شايع ٿيڻ سان مون کي ھڪ نئين سڃاڻپ ملي ۽ مختلف رسالن مون سان رابطو ڪري، مواد موڪلڻ جو چيو. انور ابڙي صاحب منهنجي ڪچين ڦڪين لکڻين ڏاڍو سھڻو ڇپي، انھن جا خوبصورت عنوان ڏئي، انھن مضمونن کي ھڪ نئون روپ ڏئي ڇڏيو. انور ابڙي صاحب جي ان فراخدلي ۽ نوجوانن کي ھمٿائڻ واري جذبي جي جيتري تعريف ڪجي اوتري گھٽ آھي. ان سان گڏوگڏ ٻين مھربانن ۾ منهنجي لکڻين کي ڏاڍي زبردست انداز ۾ ڇپيو، مان انھن جو به ٿورائتو آھيان. انھن ۾ ھمسري رسالي جي ايڊيٽر مانواري ميڊم زاھده ابڙو صاحبه جو به مان بيحد ٿورائتو آھيان، جنھن پنھنجي رسالي ۾ منھنجا مضمون شايع ڪيا. مان پياري اختر حفيظ جو به ٿورائتو آھيان، جنھن سنڌ ايڪسپريس اخبار جي سنڊي مئگزين ۾ مون کي جڳهه ڏني. مان پياري واحد پارس ھيسباڻي جو به ٿورائتو آھيان، جنھن عبرت اخبار جي ادبي صفحي تخليقڪار ۾ منھنجو مواد شايع ڪيو.
انھن سڀني جڳھن تي جڏھن منھنجا مضمون شايع ٿيڻ شروع ٿيا ته پڙھندڙن ان جي ڏاڍي سٺي موٽ ڏني. منهنجي شاگردن به مون کي اھو ٻڌايو ته اسان اخبار توھان جي مضمون جي ڪري وٺندا آھيون ۽ ان کي پڙھندا آھيون. اھي لفظ ٻڌي مون کي اھو اطمينان ٿيندو ھو ته جنھن لاء لکان ٿو انھن تائين اھا شي پھچي پئي ۽ اھي اھو پڙھي موٽ به ڏين پيا. ڪڏهن ڪڏھن مضمون ۾ دير ٿيندي هئي ته چوندا ھئا، سر اسان توھان جي مضمون جي انتظار ۾ ھئاسين.
ان حوالي سان ھڪ ڏينهن ھڪ شاگرد مون کان پڇيو ته سر توهان جا مضمون پڙھندا آھيون. ڇا توهان جو ڪو ڪتاب ڇپيل آھي؟ جيڪڏھن ھجي ته ٻڌايو، اسان پڙھنداسين. ان کان پوء مون کي ان ڪتاب جو خيال آيو. جڏهن ڪتاب بابت پنهنجي دوستن سان ڳالهه ڪيم ته انھن به ھمٿايو. اھڙي طرح مون مختلف جڳھن ۽ موقعن تي شايع ٿيل تعليمي مضمونن مان 25 چونڊ ليک جمع ڪري ان کي ڪتابي صورت ڏني آھي. مون ھن مضمونن ذريعي مظلوم شاگردن ۽ نوجوانن جي نمائندگي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آھي. سنڌ جي تعليم جي حوالي سان انگن اکرن ساڻ گھڻو ڪجهه لکيو ويو آھي. گذريل ڪجهه سالن ۾ تعليمي مضمونن جي صورت ۾ ڪجهه ڪتاب شايع به ٿيا آھن، جيڪو يقينن ھڪ وڏو ڪم آھي پر پوء به مون کي اھا کوٽ محسوس ٿيندي رھي آھي ته تمام سادي ۽ سولي ٻولي ۾ شاگردن جي بنيادي اشوز کي اجاگر نٿو ڪيو وڃي. جيڪو ھڪ عام پڙھندڙ، خاص طور اسان جي ڳوٺن ۾ رھندڙ والدين ۽ شاگردن جي نمائندگي ڪري سگھي ۽ کين اھو سندن آواز ئي محسوس ٿئي. سو مون ان حوالي سان ھي ھڪ تمام ننڍڙي ڪوشش ڪئي، جنھن ذريعي شاگردن جو آواز انتظاميه سميت والدين ۽ استادن تائين پھچي سگھي. تعليم ھڪ تمام وڏو موضوع آھي پر مون اسان جي غريب شاگرد جي بنيادي تعليمي مسئلن کي بحث ھيٺ آڻڻ جي ڪوشش ڪئي آھي. ان سان گھٽ ۾ گھٽ اھي مسئلا اسان جي بحث ۾ ته ايندا. جڏھن بحث ۾ ايندا ته پوء انھن کي حل ڪرڻ جا طريقا به سامھون ايندا. مون ھن ڪتاب ۾ به انھن مسئلن جي سببن سان گڏ گڏ ان جي حل لاء وس وارن کي گذارشون به ڪيون آھن.
منهنجي خواهش آهي ته منھنجو ھي پيار جو پورھيو وڌ کان وڌ شاگردن ۽ نوجوانن جي ھٿن تائين پھچي ۽ مختلف اسڪولن، ڪاليجن ۽ يونيورسٽين جي لائيبررين تائين پھچي.
مان پنهنجي سمورن پڙھندڙن جو ٿورائتو رھندس، جيڪي مون کي پنهنجي ھن ڪتاب بابت قيمتي رايو ڏيندا. سندن تجويزون منهنجي اکين تي، جيڪي مون کي وڌيڪ ۽ بھتر ڪم ڪرڻ تي اتساھينديون.
مان ھڪ ڀيرو ٻيھر محترم انور ابڙي صاحب جو ٿوائتو آھيان جو پاڻ سندن قيمتي وقت مان وقت ڪڍي، منهنجي ڪتاب جو تمام سھڻو مھاڳ لکي ڏنو اٿن. ان سان گڏ، مان سنڌ جي معياري پبليڪيشن، پيڪاڪ پبلشرز اينڊ پرنٽرز جي سرواڻ ڊاڪٽر آفتاب ابڙي صاحب، سندن لائق فرزند پياري قمر آفتاب جو به احسانمند آھيان جو پاڻ سنڌ جي شاگردن جي مفاد ۾ ھن ڪتاب کي شايع ڪري،سندن اشوز کي پڙھندڙن تائين پھچايو آھي. مان، ڪتاب جو سھڻو ٽائٽل ٺاھي ڏيڻ تي نعيم ديسوالي صاحب جو به ٿورائتو آھيان.
مان، پنھنجي پياري دوست وفا مولابخش صاحب جو به احسانمند آھيان، جيڪو نه رڳو ھن ڪتاب جي ڇپائي واري مرحلي ۾ منھنجو ٻانھن ٻيلي رھيو پر ڪتاب تي پنھنجو قيمتي رايو به ڏنو اٿس، جيڪو ڪتاب جي بئڪ ٽائٽل تي موجود آھي. مان پنهنجي پياري دوست عبدلحفيظ احمداڻي صاحب جو به ٿورائتو آھيان، جنھن ڪتاب جو خوبصورت نالو تجويز ڪيو.
مان پنهنجي بيحد پيارن ڀائُرن منصور ۽ ھالار جي پيار جو به قرضدار آھيان، جن جون قيمتي صلاحون ھن ڪتاب جو حصو آھن. منهنجي امان ۽ بابا جي اٿاهه پيار ۽ دعائن جو ته ڪو نعمل بدل ئي ناھي. جن سدائين منهنجي نالائقين جي بدلي مون کي پيار ۽ دعائن سان نوازيو آھي. آخر ۾ مان سموري ڪائنات جي پالڻھار جو به شڪر گذار آھيان، جنھن مون ۾ ٻه اکر لکڻ جي سگھ پيدا ڪئي.
سرمد کوسو
بدين، سنڌ
16، مارچ 2019