سرڪاري نوڪري کان سواءِ روزگار جا ذريعا
طبقاتي سماج ۾ تعليم جو مقصد بـ شعور حاصل ڪرڻ نـ پر تعليم صرف نوڪري حاصل ڪرڻ ۽ گذر سفر جي ذريعي طور سمجهي وڃي ٿي. نوجوان ڊگريون هٿن ۾ کنيو وتن مختلف آفيسن اڳيان ڌڪا کائيندا يا وري روڊن تي احتجاج ڪندا. توهان ڪيڏيون بـ شعور جون ڳالهيون ڪيو پر هنن لاءِ پيٽ ۽ ماني وڏو مامرو آهي. بقول شيخ اياز جي تـ
سدا آهي ساهـ کي ڳڀي جي ڳولا، ڍو بنا ڍولا ناهي ساڃاهـ سونهن جي.....
پر چوندا آهن تـ جتي مسئلا گهڻا هوندا آهن، اتي انهن جا حل ۽ موقعا بـ وڌيڪ هوندا آهن. نوجوان پنهنجي ذهانت، محنت ۽ هٿ جي هنرن سان ڪافي ڪم ڪري روزگار جا باعزت موقعا حاصل ڪري سگهن ٿا. ان لاءِ هنن کي هنن کي وڏيرن پويان نوڪرين لاءِ ڊوڙڻو نـ پوندو پر مستقل مزاجي۽ محنت سان پنهنجي مدد پاڻ تحت ڪم ڪرڻو پوندو. منهنجي خيال ۾ پڙهيل لکيل نوجوانن لاءِ هيٺ ذڪر ڪيل ڪم، روزگار جو بهترين ذريعو ٿي سگهن ٿا.
1.ٻارن کي ٽيوشن ڏيڻ : نوجوان پنهنجي پنهنجي سبجيڪٽس ۾ مهارت رکن ٿا ۽ کين پڙهائڻ سان چاهـ آهي تـ هو اهو ڪم ڪري پنهنجي ڄاڻ ۾ بـ اضافو ڪري سگهن ٿا ۽ سٺو پئسو بـ ڪمائي سگھن ٿا.
2؛ ڪمپيوٽر ٽيوٽر: جن نوجوانن کي ڪمپيوٽر تي مهارت آهي تـ هو ڪمپيوٽر سيکارڻ واري ڪنهن سينٽر تي ٽيوٽر طور ڪم ڪري سگهن ٿا يا وري انهن وري جي معاشي حالت ڪجهـ بهتر آهي تـ هو پنهنجو سينٽر بـ شروع ڪري سگهن ٿا. ان سان بـ هو سٺا پئسا ڪمائي سگهن ٿا.
3ويب ڊزائنر ۽ ڪمپوزر: ويب ڊزائنگ ۽ ڪمپوزنگ ۾ مهارت رکندڙ نوجوان ڊزائننگ ۽ ويب ڊولپنگ جا مختلف پروجيڪٽس ۽ اسائنمينٽس ڪري سگهن ٿا. ان مان بـ کين سٺا پئسا ملي سگهن ٿا.
4. فوٽوگرافي: اڄڪلهـ سوشل ميڊيا جو دور آهي، هر پروگرام ۽ تقريب جي فوٽوگرافي لازمي هوندي آهي. فوٽوگرافي ۾ شوق رکندڙ نوجوان فوٽوگرافي ڪري پنهنجي روزگار سان گڏ پنهنجي آرٽ کي وقت ڏئي سگهن ٿا.
5. اليڪٽريشن جو ڪم : جيڪي نوجوان بجلي سان لاڳاپيل ڪم سٺي طريقي سان ڪري سگهن ٿا، اهي ان ڪم کي پنهنجي روزگار جو ذريعو بڻائي سگهن ٿا. اڄڪلهـ فرج، ايئرڪنڊيشنر، جنريٽر يا اهڙي قسم جون ٻيون شيون ٺاهيندڙ نوجوانن جي وڏي گهرج آهي.
6. ڊرائيوننگ انسٽرڪٽر: نوجوان ڊرائيونگ جو لائسن پاڻ سان رکن ٿا ۽ سٺي ڊرائيونگ ڪن ٿا. اهي ڊرائيونگ سيکاري پنهنجو روزگار ڪري سگهن ٿا.
7. ڪپڙن جي سلائي جو ڪم ڪرڻ: ڪافي نوجوان درزڪو ڪم سٺي نموني ڪري ويندا آهن. مان ذاتي طور تي ڪيترائي اهڙا نوجوان سڃاڻان ٿو، جيڪي پنهنجي پڙهائي سان گڏ درزڪو ڪم ڪن ٿا ۽ اهي ٻڌائين ٿا تـ ان سان اسان پنهنجي پڙهائي جو خرچ بـ ڀري ويندا اهيون ۽ گهر جو گاڏو بـ هلائي ويندا آهيون.
8. چوپايو مال پالڻ: هي ڪم اهي نوجوان سٺي نموني ڪري سگهن ٿا، جيڪياسان جي ڳوٺن سان واسطو رکن ٿا. ننڍي پئماني تي ئي، نوجوان ٻـ چار جانورن جو واڙو ٺاهي. ان جي صحيح سار سنڀال ڪري ان جو کير يا کير مان ٺهندڙ ٻيون شيون ٺاهي، مارڪيٽ ۾ وڪڻي پئسا ڪمائي سگهن ٿا. ننڍا جانور گهٽ پئسن ۾ خريد ڪري، انهن تي ڪجهـ وقت محنت ڪري انهن کي وڏو ڪري وڪڻي بـ سٺو ناڻو ڪمائي سگهن ٿا. منهنجي ذاتي مشاهدي مان اهرا ڪافي نوجوان گذريا آهن، جيڪي جانورن جو ڪاروبار ڪن ٿا. هو پڙهيا لکيا بـ آهن ۽ پنهنجو حساب ڪتاب، نفعو نقصان بهتر نموني سمجهن ٿا ۽ فضيلت ڀري زندگي گذاري رهيا آهن.
هي تـ منهنجي ذهن ۽ مشاهدي ۾ ايندڙ ڪجهـ ننڍا ڪم آهن، جيڪي نوجوانن لاء روزگار جو ذريعو ٿي سگهن ٿا. ان کان علاوه ٻيا بـ ان جهرا ڪم ٿي سگهن ٿا. بس ضرورت ان ڳالهـ جي آهي تـ نوجوان پاڻ ۾ اعتماد پيدا ڪن. ڪنهن ڪم کي مهڻو يا عيب نـ سمجهن. پنهنجي هٿ جي پورهئي ۾ ڪو بـ عيب ناهي پر ان ۾ انسان جي عزت ۽ خودداري آهي. وڏيرڪي سماج ۾ رهي ڪري اسان جي نوجوان جي ذهنيت ۾ وڏيرڪي ٿي وئي آهي، هو هلڪي ڦلڪي ڪم کي عيب سمجهي ٿو ۽ بيروزگاري ۽ نااهلي جا مهڻا سهندو ٿو وتي. تنهن ڪري نوجوانن کي انهي سوچ مان نڪرڻو پوندو. ائين ڪرڻ سان هو بهتر زندگي بسر ڪري سگهي ٿو. مختلف ڪاروبارن ۾ پڙهيل لکيل نوجوان جيڪڏهن موجود هوندو تـ اهي ڪم بـ سليقي ۽ بهتر نموني ٿيندا....
(هي ليک ماهوار همسري رسالي جي جولاءِ 2018 واري شماري ۾ شايع ٿيو.)