اسان جي نوجوانن کي درپيش ايندڙ مسئلا
نوجوانن جو وڏو انگ ھجڻ ڪري ھڪ تـ انھن کي بنيادي تعليم بـ نٿي ملي. پر ان باوجود بـ ڪافي نوجوان پنھنجي محنت ڪري يونيورسٽين ۾ داخلا حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ٿا وڃن. پر اتي کين نـ تـ بھتر طريقي سان سيکاريو يا پڙھايو ٿو وڃي ۽ نـ ئي کين اڳتي نڪرڻ جا موقعا يا رھنمائي فراھم ڪجي ٿي. نتيجي ۾ اھي نوجوان ڊگريون وٺي بيروزگاري جو طوق پنھنجي ڳچي ۾ وجھي زندگي گذارين ٿا ۽ نااھلي جا طعنا سھندا وتن ٿا.
وڏو ظلم اھو بـ آھي، اسان وٽ ادارا تباھ حال لڳا پيا آھن، جن ۾ اھا صلاحيت ئي ناھي جو ھو سماج کي ڪارائتا فرد ڏئي سگھن. ٻيو تـ ڪنھن بـ اداري جو مثال وٺو، اتي جيڪي ماڻھو اڳ موجود آھن، سي سينيارٽي جي نالي ۾ نوجوانن کي اسپيس ڏيڻ لاءِ تيار ناھن. کين اھا خبر آھي تـ انھن انيڪ مسئلن باوجود اڄ جو نوجوان تمام باصلاحيت ۽ ٽيڪنالاجي ۾ مھارت رکندڙ آھي پر ان سان گڏوگڏ کين اھو بـ پتو آھي تـ جيڪڏھن اھو نوجوان ادارن ۾ اچي ويو تـ سندن سالن کان موجود بادشاھت ختم ٿي ويندي. توھان ڪھڙو بـ ادارو کڻو پوءِ اھو يونيورسٽي ھجي يا وري ڪھڙي بـ کاتي جو ڪو بـ ادارو ھجي اتي سالن کان موجود مافيائون ادارن کي تباھ ڪري رھيون آھن ۽ نوجوانن کي داخلائن، ڊگرين، نوڪرين ۽ انٽرويوز جي نالي ۾ روز پريشان ۽ خوار ڪرڻ جو سلسلو روز جاري ساري آھي.
اسان جي نوجوان غربت جي چڪي ۾ بـ پيسجندو رھي ٿو. اسان جو سماج زرعي سماج آھي ۽ ان جي آبادي جو وڏو حصو ڳوٺن ۾ رھي ٿو. اسان جا ڳوٺ ڪافي عرصي کان بنيادي سھولتن کان واجھيل آھن، جنھن ڪري نوجوانن کي اڳتي نڪرڻ جا موقعا نٿا ملن. ٻيو وري گذريل ڪجھ سالن کان ھٿ وٺي سنڌ جي زراعت کي تباھ ڪيو ويو آھي. نوجوان، جن جو معاشي ذريعو صرف زراعت آھي، انھن جي زندگي وڏي عذاب مان گذري رھي آھي. پاڻي جي ھٿرادو کوٽ پيدا ڪري، فصلن جي مختلف جنسن جا اگھ ڪيرائي، زرعي دوائون ۽ ڀاڻ مھانگا ڪري وڏو عذاب پيدا ڪيو ويو آھي. جنھن جو وڏو نشانو نوجوان بڻجي پيو، جيڪو ٻنين ۾ محنت ڪري ان اپائي ٿو ۽ نتيجي ۾ کيس مايوسي ۽ بک پلئـ پوي ٿي. ان ڪري اسان جو نوجوان ھن وقت بيروگاري ۽ معاشي تنگي کي منھن ڏئي رھيو آھي.
اسان جي ٻھراڙين ۾ يا انھن جي ويجھو ڪي ڪارخانا يا وري فيڪٽريون بـ قائم نٿيون ڪيون وڃن جو انھن ۾ نوجوانن کي نوڪري ملي سگھي ۽ ھو پنھنجي روزي روٽي جھڙا ٿي سگھن، نـ وري ڪي ھنري مرڪز ٺاھيا ٿا وڃن، جتي نوجوانن کي مختلف ھنري سکيائون ڏنيون وڃن.
ٻيو تـ والدين ۽ معاشري جو اسان جي نوجوانن تي ايترو دٻاءِ ھوندو آھي، جو ھو پنھنجو ذاتي ڪو ننڍڙو فيصلو بـ ناھن ڪري سگھندا ۽ اھو ئي چيو ويندو آھي تـ ھي ڪلھوڪا ٻار ٿا زندگي جا اھم فيصلا ڪن.؟؟؟
انھن سڀني ڳالھين جي ڪري نوجوان پريشان ٿي ڪري نشي واريون شيون واپرائين ٿا، جنھن ۾ گٽڪو، سگريٽ ۽ ٻيون بـ اھڙي قسم جون شيون اچي وڃن ٿيون. جن نوجوانن کي جسماني توڙي ذھني طور معذور ڪري ڇڏيو آھي. ان ڪري نوجوان سماج ۾ ڪو مثبت ڪردار ادا ڪرڻ کان رھجي ٿا وڃن ۽ ھر وقت نشي واري حالت ۽ پريشاني جي عالم ۾ رھن ٿا. انھن سڀني پريشانين جو ڀوائتو منظر تڏھن سامھون ايندو آھي، جڏھن ھو زندگي کان تنگ ٿي خودڪشي ڪري زندگي جو ڏيئو اجھائي ٿا ڇڏين...
انھن نوجوانن ۾ بـ وري ڇوڪرن جي ڀيٽ ۾ ڇوڪريون وڌيڪ مسئلن جو شڪار آھن. اڃا تائين ڪافي ھنڌن تي انھن کي انسان ئي تسليم نٿو ڪيو وڃي. ڇوڪرين جو وڏو تعداد ھر سال اسڪولن ۾ وڃڻ کان رھجو وڃي. جيڪڏھن ڪجھ ڇوڪريون انٽرميڊئيٽ ڪري ٿيون وڃن تـ انھن کي اڳتي پڙھڻ جي اجازت نٿي ملي ۽ نتيجي ۾ ھو پنھنجي زندگي جي ارمانن کي اندر ۾ دفن ڪريو ڇڏين.
ھن آرٽيڪل ذريعي مون رڳو اھو احساس ڏيارڻ جي ڪوشش ڪئي آھي تـ اسان جي سماج کي نوجوانن جو قدر ڪرڻ گھرجي. ان ڏس ۾ والدين، استادن، سرڪاري ادارن ۽ يونيورسٽين کي باقائدھ حڪمت عملي جوڙڻي پوندي، نـ رڳو جوڙڻي پوندي پر ان تي عمل بـ ڪرڻو ۽ ڪرائڻو پوندو تـ جيئن نوجوان پريشانين کان بچي، خودڪشيون ڪرڻ بجاءِ زندگي سان پيار ڪن ۽ ھن معاشري کي زندھ معاشرو بڻائڻ ۾ پنھنجو ڀرپور ڪردار ادا ڪري سگھن.
(هي ليک روزاني سنڌ ايڪسپريس اخبار جي سنڊي ميگ ۾ 4 نومبر 2018 تي شايع ٿيو.)