ڪاپي ڪلچر جا سبب ۽ ان جي خاتمي لاءِ ڪجهه تجويزون
مڃون ٿا ڪاپي ڪرڻ ۽ ڪرائڻ تمام خراب عمل آهي، جيڪو نـ ٿيڻ گهرجي، پر جيترو زور ڪاپي کي روڪڻ تي ڏنو ٿو وڃي، ايترو جيڪڏهن ڪاپي ٿيڻ جي سببن تي ڏنو وڃي تـ منهنجي خيال ۾ ڪافي بهتر نتيجا ملي سگهن ٿا. ان ڳالهـ تي تمام گهٽ ڌيان ڏنو ٿو وڃي تـ ڪاپي ڇو ٿي ٿئي؟
منهنجي خيال ۾ ڪجهـ بنيادي سبب هي آهن، جنهن جي ڪري امتحان ۾ ڪاپي ٿئي ٿي.
1. ناڪاره امتحاني نظام:
اسان وٽ اڃا تائين سالياني امتحان وارو سرشتو پيو هلي، جڌهن تـ سڌريل ملڪن ۾ سيميسٽر سسٽم يا وري مڊ ٽرم امتحان ورتو ٿو وڃي، جيڪو هتي اسان وٽ يونيورسٽين ۾ رائج آهي. پر اسڪول ۽ ڪاليج ليول تي اڄ بـ سالياني امتحان وارو سرشتو هلي پيو، جنهن ڪري امتحان دير سان هئڻ ڪري شاگرد محنت گهٽ ٿو ڪري، ٻيو تـ سمورو ڪورس کيس هڪ ئي وقت ياد ڪري هڪ ئي امتحان ڏيڻو ٿو پوي. هڪ ئي وقت هڪ هڪ سبجيڪٽ جا 20، 20 باب ياد ڪرڻ آسان ناهن. نتيجي ۾ شاگرد ڪاپي جو سهارو وٺي ٿو. بورڊ سوالناما بـ اهڙا ٿو ٺاهي جيڪي نـ ئي مقرر وقت ۾ مڪمل ٿين ٿا ۽ نـ ئي ايترو مواد ٻار کان ياد ٿئي ٿو..
2. مدي خارج نصاب:
اسان وٽ جيڪو نصاب پڙهايو ويو وڃي، اهو بـ تمام پراڻو آهي، ٽن چئين پيڙهين کان اهو نصاب هلندو پيو اچي، اسان جي نصاب ۾ اهو بـ پڙهايو پيو وڃي تـ ريڊيو اڃا معجزو آهي. دنيا ترقي ڪري خبر ناهي ڪٿي وڃي پهتي آهي، اسان جا شاگرد اڃا تائين پراڻو ۽ غيردلچسپ نصاب پڙهڻ تي مجبور آهن. ٻيو تـ ڪورس تمام ڊگهو تيار ڪيو ويو آهي، جيڪو هڪ اڪيڊمڪ سيشن جي اٺن مهينن ۾ مڪمل ڪرائڻ تمام مشڪل آهي. مثال طور: نائين ۽ ڏهين ڪلاسن جي بائيولاجي جي سبجيڪٽ ۾ 19 باب آهن، ڪيميسٽري ۾ 18 باب آهن، فزڪس ۾ 19 باب آهن، ميٿميٽڪس ۾ 15 باب آهن. هاڻي توهان سوچيو ڇا اهو ممڪن آهي جو ايترو مواد ٻار هڪ سال ۾ سمجهي ياد ڪري امتحان ڏئي ويندو؟ ان مشڪلات جي ڪري شاگرد ڪاپي جو سهارو وٺي ٿو.
3. استادن جي کوٽ:
ڪافي اسڪولن ۾ استادن جي کوٽ آهي، جنهن ڪري ٻارن جي پڙهائي نٿي ٿئي. خاص طور سائنس جي سبجيڪٽس جا استاد تـ تمام ٿورا آهن. اڄڪلهـ دور ئي سائنس ۽ ٽيڪنالاجي جو آهي ۽ بدقسمتي سان اسان جو شاگرد سائنس پڙهي ئي نٿو!!! اهو ويچارو دنيا سان ڪهڙو مقابلو ڪندو. جيستائين امتحان جي ڳالهـ آهي تـ ظاهر آهي اهڙي حالت ۾ ڪاپي ڪرڻ تي ئي مجبور ٿيندو..
خاص طور شاگرد سائنس جي سبجيڪٽس ۾ ڪاپي ڪري ٿو ۽ گهڻا ٻار فيل بـ سائنس جي سبجيڪٽس ۾ ٿين ٿا...
4. بنيادي تعليم بهتر نـ هئڻ :
ٻار جي بنيادي تعليم بـ جيڪڏهن بهتر ناهي تـ هو وڏن ڪلاسز ۾ اچي پريشان ٿي ويندو آهي. بنياد ڪمزور هئڻ ڪري هو احساس ڪمتري ۽ نفسياتي مونجهارن جو شڪار ٿئي ٿو. هو آساني سان لکي پڙهي ۽ سادي جوڙ ڪٽ بـ نٿو ڪري سگهي تـ هن وٽ آخري حل ڪاپي ئي بچي ٿو. ان حالت ۾ هو پاڻ کي پنهجي ڪلاس فيلوز جي وچ ۾ شرمندو محسوس ڪندو آهي....
5. انتظامي لاپرواهي:
انتظامي لاپرواهي ڪري ڪافي اسڪولن ۾ بنيادي سهولتون ئي ناهن، پيئڻ لاءِ پاڻي ناهي، واش روم ناهي، فرنيچر ناهي، بلڊنگ ناهي، بجلي ناهي. اهڙي حالت ۾ ٻار ڪيئن پڙهي سگهندو؟؟؟ ڪاپي نـ ڪندو تـ ٻيو ڇا ڪندو؟؟ ڪامورا امتحان دوران تـ امتحاني سينٽنرس جو دورو ڪن ٿا پر باقي سڄو سال گم ٿي ويندا آهن، ڪڌهن بـ اسڪول وڃي اهو معلوم نـ ڪندا تـ ٻارن ۽ استادن سان ڪو مسئلو تـ ناهي؟؟ اهي صاحب جيڪڏهن بنيادي مسئلا حل ڪري ڏين تڏهن بـ تعليمي عمل ڪافي بهتر ٿي وڃي... پر افسوس جو انهن جي نظر ۾ اهو هڪ فضول ڪم آهي...
6. والدين جي عدم دلچسپي:
والدين جي اڪثريت بـ ٻارن تي توجهـ نٿي ڏي. گهڻن والدين وٽ تعليم ترجيحات ۾ شامل ئي ناهي. ٻار دڪان تي ويهي ڪاروبار ڀل پيو سنڀالي ، اسڪول نـ ويو تـ خير آهي... اها سوچ عام آهي، والدين امتحان دوران سفارشون ڪرائيندا تـ سان جي اولاد جي پارت آهي، مطلب ڪاپي ڪرايوس. پر اهي ساڳي مائٽ سڄو سال پنهنجي اولاد جي تعليم جو پچڻ نـ ايندا تـ اها ڪهڙي حال ۾ آهي، ٻار پڙهي ٿو يانـ؟ اسڪول اچي ٿو يا نـ ؟؟وغيره وغيره..... ان رويي ڪري ٻار پڙهائي ڱي اهميت نٿو ڏي ۽ ڪاپي ڪري امتحان پاس ڪرڻ کي ئي پنهنجو ڪل مقصد سمجهي ٿو.....
منهنجي خيال ۾ اهي ڪجهـ بنيادي سسب آهن جن ڪري ڪاپي ٿئي ٿي...
انهن مسئلن ڱي حل ڪرڻ لاء هيٺيان قدم کنيا وڃن تـ بهتري اچي سگهي ٿي...
• امتحان جو سرشتو تبديل ڪيو وڃي، سيميٽر سسٽم ڪيو وڃي، حاضري تي بـ مارڪون رکيون وڃن. ان سان شاگرد ريگيولر ٿيندو. ٻيو تـ جنهن جي حاضري پوري نـ هجي ان کي امتحان ۾ نـ ويهاريو وڃي. ان ۾ انتظاميـ ۽ بورڊ جي عملدارن کي قدم کڻڻا پوندا...
• نصاب کي جديد دور جي تقاضائن موجب تيار ڪيو وڃي، جيڪو دلچسپ ۽ مقرر وقت تي مڪمل ٿيڻ جوڳو هجي....
• استادن جي کوٽ ختم ڪئي وڃي، خاص طور سائنس جي سبجيڪٽس جا استاد مقرر ڪيا وڃن...
• ٻارن جي پرائمري تعليم تي وڌيڪ ڌيان ڏنو وڃي، جنهن سان ٻار جو بنياد سٺو ٿيندو ۽ هو اڳتي پنهنجي تعليم بهتر انداز ۾ مڪمل ڪري سگهندو..
• تعليمي ادارن ۾ بنيادي سهوليتون مهيا ڪيون وڃن جيئن ٻار صحيح پڙهي سگهن..
• والدين پنهنجي ترجيحات ۾ تعليم کي شامل ڪن، استادن سان تعاون ڪن، پنهنجي ٻارن جي خبر چار وٺن، تـ جيئن سندس اولاد بهتر نموني تعليم مڪمل ڪري سگهي....
(هي ليک ڪاوش اخبار جي مڊويڪ مئگزين ۾ 15 نومبر 2017 تي شايع ٿيو)