• ڳوٺ ڪنڊو ناهيون
هن ڳوٺ ۾ ”ڪنڊو“ ۽ ”طاهر فقير“ پير پرستي، چڱمڙسي ۽ راڄ پرستي ڪري چڱا ناليارا مڙس ٿي گذريا آهن.
طاهر فقير لاءِ مشهور آهي ته سندس شاھ الياس (جيئي شاھ) سان نهايت عقيدت هوندي هئي. پاڻ ۾ ٻه ڀائر هوندا هئا. جن ۾ هيءُ اٻوجھ، سادو ۽ غريب هوندو هو. عيد براد ۽ خوشيءَ وارن ڏهاڙن تي جڏهن سندس ڀاءُ (وهيون فقير) جي گهر ۾ چڱو چوکو رڌبو ۽ کائبو هو، پر سندس ٻارڙا بکيا سمهندا هئا ته پنھنجي حال تي جوءِ جا ڪافي طعنا ٻڌڻا پوندا هئس. تڏهن پاڻ صبح ساجهر اچي، جيئي شاھ بادشاھ جي حضور ۾ پيش پوندو هو ۽ مقبري اندر پنهنجي ڀاءُ ۽ زال جي وڏي سڏ اهڙيءَ طرح ته شڪايت ڪندو هو، ڄڻ ڪنهن سان روبرو دانھين ٿيندو هجي. آخر ۾ شاھ صاحب کان تازي پلي، اٽي ۽ پنجن روپين جي ڪڙڪ نوٽ جي گُهر ڪري ٻاهر نڪرندو هو. روايت آهي ته جڏهن ڇاپو پير (جيئي شاھ جو مامو، جنهن جي درگاه جيئي شاھ کان ڪجھ دور ٻاهر آهي) جي آسپاس ايندو هو ته واٽ تي اٽي جي هڪ ڳٺڙي، ان هيٺان پنجن روپين جو ڪڙڪ نوٽ ۽ مٿان پلي جي مند هئڻ يا نه هئڻ باوجود به تازو پلو پيل ملندو هئس. پوءِ گهر اچي زال کي وڏي فخر وچان چوندو هو: ”ڏس هيءُ مون کي جيئي شاھ ڏنو آهي. چئه پنهنجي ڏير کي ته آڻي ڏي ههڙو پلو، ههڙو نوٽ ۽ اٽو.“
مختصر شجرو:
ٻه ڀائر طاهر فقير ۽ وهيون فقير. طاهر فقير جا ٽي پٽ: عبدالله (اول) ڪامل ۽ محمد (اول). وهيون فقير جا پٽ: پرتو، لاڪو ۽ والي ڏنو. پرتو جو پٽ: وڪيو (الله ڏنو).
عبدالله (اول) جا پٽ: عمر (متوفي ١۴٠٥هه)، محمد (ٻيو)، عثمان ۽ الله ڏنو. محمد (ٻيو) جا پٽ: عبدالله (ٻيو)، درياء خان، عبدالرشيد محمد عثمان ۽ موليڏنو.
هن ئي ڳوٺ ۾ ٻيو گهراڻو ’مريد‘ جو، جنهن جا پٽ: بچايو ۽ ڪنڊو (جنهن جي پويان ڳوٺ جو نالو آهي) بچايو جا پٽ: دودو ۽ هارون.
ڪنڊو کي هڪ پٽ: دوست محمد ۽ هڪ ڌيءُ زوجه مکڻ. مکڻ، لاڙ کان آيل آهي، جنهن کي هڪ پٽ: مير ۽ هڪ ڌيءُ زوجه عمر (پٽ عبدالله). مير جو پٽ: گل.
دوست محمد جا پٽ: محمد حسن، شير احمد، علي نواز ۽ نور احمد.
هن ڳوٺ جو ٽيون گهراڻو عمر جو، جيڪو لاڙ جي علائقي ڪونج کان اچي آباد ٿيل آهي، تنهن جا پٽ: حاصل، کمون ۽ حاجي. حاصل ۽ حاجي غير شادي شده وفات ڪري ويا ۽ کمون جا پٽ: هارون، عمر، رجب ۽ ٻه ٻيا جي ڳوٺ ڪنڊو کان ٿورو پرڀور پنهنجي ٻني ۾ آباد آهن.