منھنجو موڀِي پُٽ
ٻه ڏينھن اڳ، جانيءَ مونکان ھڪ عجب فرمائش ڪئي، ته مان سندس ڪتاب لاءِ کيس ڪجهه لکي ڏيان. مون ساڻس ’نه‘ ته نه ڪئي پر سندس ڪم ۽ ڪتاب مٿان مون لاءِ لکڻ ڏاڍو ڏکيو به آھي. سرمد، اڳي ئي صاحب ِ ڪتاب آھي. زيرِ نظر سندس ڪتاب ٻيو نمبر ڪتاب آھي. ھن ڪتاب ۾ جن مسئلن تي لکيو اٿس، اھي اسان سڀني جي زندگيءَ جا ٻرندڙ مسئلا آھن. مثال طور: ”پاڻيءَ جو مسئلو ۽ زراعت جي تباھي“. اسان کي اھا ڀليءَ ڀَت ڄاڻ آھي ته اسان وٽ وک وک تي ’وڏو ڀاءُ‘ ويٺو آھي، جنھن کي ’ننڍي ڀاءُ‘ کي پاڻي ڏيندي ٻَرو ٿو چڙهي! اسان وٽ واٽر مينيجمينٽ، ٻُڙيءَ برابر آھي، نتيجي ۾ اسانجي زراعت به اچي ’زِيرو‘ تي بيٺي آھي. اسان زرعي ملڪ ھوندي به زرعي شيون خريد ڪرڻ يا پنڻ ۾ پورا آھيون. سندس ٻيو موضوع نھايت دل کي ڇھندڙ آھي، اھو آھي: ”پَسيو بازاريون هينئڙو مون لوڻ ٿئي!“ ھيءَ لطيف سائينءَ جي بيت جي سِٽَ آھي ۽ اسان جي سنڌ جي اھا ئي حالت آھي. ڪھڙو ادارو ڏسون! سڀ چوپٽ ٿي ويو آھي. اسانجي وڏڙن جيڪي ادارا ٺاهيا، نه اھي رھيا آھن ۽ نه انھن ادارن جي ساک! ھاڻ ھرھنڌ ڪو نه ڪو ’چرٻٽ‘ ويٺو آھي. نؤجوانن جي مسئلن کي ذھن ۾ رکندي، سرمد ڏاڍو ڏکارو ٿئي ٿو، ته ھي پبلڪ سروس ۽ ٻيا ادارا روزانو نؤجوانن سان مذاق ڪن ٿا. کين پئسا ڀرائي، ڪنگلو ڪري صرف خوار ۽ خراب ڪن ٿا، پر نوڪريُون پنهنجن من پسند ماڻھن، جيالن ۽ چاپلُوسن حوالي ڪيون ٿيو وڃن. اھو سنڌ جي نئين نسل سان نسورو ناحق آھي. ليکڪ، سنڌ ۾ نشي جي واھپي تي به رنجُور نظر اچي ٿو، جو ان لعنتَ، نؤجوان نسل جا کنڌا کڻي ڇڏيا آهن ۽ ڪير به ان کي روڪڻ وارو ڪونھي. آدمشماري وڌڻ ڪري وڻن جي واڍي چوٽ چڙھيل آھي. وڻن جي واڍي، وڌندڙ آبادي، آبهوا جي گدلاڻ جي ڪري ماحول آلودو ٿي ويو آھي. جنھن سان گلوبل وارمنگ وڌي وئي آھي. دنيا ان مسئلي تي سنجيدگيءَ سان غور نه ڪيو ته اڳتي ھلي جاندارن جي زندگين تي ان جا اُگرا اثر پوندا. سندس ھڪ لکڻي، عطائي ڊاڪٽرن، پيرن ۽ ڀوپن بابت آھي. اسانجي ملڪ ۾ ھر عطائي لئي ۾ آھي. جنھنڪري پيچيدگيون پيدا ٿينديون وڃن. ملڪي تباھيءَ جي سببن کي به ڪنھن لکڻيءَ ۾ چڱو اجاگر ڪيو اٿس. کيس ميڊيا تي ھلندڙ ٻوليءَ جي بگاڙ تي به ڏک آھي، ته ڪيئن صورتخطيءَ کي بگاڙي لکيو وڃي ٿو... ڪيئن تحرير توڙي تقرير ۾ پنھنجا لفظ ھوندي، ٻين ٻولين جا لفظ ٺوڪيا وڃن ٿا. کيس انھي ڳالهه تي به ڳڻتي آھي ته انساني آباديءَ ۾ روزانو تمام گهڻو اضافو ٿي رھيو آھي، وسيلن جي اڻاٺ ٿيندي پئي وڃي، خوشيون کسبيُون وڃن ۽ سون ورنيون زمينون، جتي اناج پوکي انساني پيٽ ڀرجي، اتي بلڊنگون پلازا ۽ گٽر ٺھندا وڃن. ڏوھن جي شرح ۾ ڏينهن رات اضافو ٿيندو پيو وڃي. سندس هن ڪتاب ۾ آخري موضوع ”تعليمي معيار“ بابت آھي، جيڪو روز بروز ڪِرندو وڃي ۽ ڪنھن کي به ان جو اونو ڪونھي.
سرمد جُون هي لکڻيون مختلف اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپيل آهن، جن کي ھڪ ھنڌ گڏ ڪري ڪتابي شڪل ڏني اٿس. اميد ته پڙھندڙن کي اھو ڪتاب سوچڻ تي مجبور ڪندو ته اسانجو سماج اھي ڪھڙا اپاءُ وٺي، جن سان مستقبل ۾ چڱائي نظر اچي.
ڊاڪٽر سُومار کوسو
20 مارچ 2021ع