گلوبل وارمنگ ۽ سنڌ
اڄ جو ماڻهو، جديد ٽيڪنالاجيءَ جي مزي ۾ مگن آهي ۽ هي اهو محسوس نٿو ڪري، ته منهنجن انهن مزن جي ڪري منهنجي ايندڙ نسلن جي حياتي داءَ تي لڳل آهي. اڄجو انسان، آسائشون حاصل ڪرڻ لاءِ قدرتي وسيلن کي تيزيءَ سان تباهه ڪري رهيو آهي. انسان جي انهن پرڪارن جي ڪري ڌرتيءَ جو گولو، تباهه ۽ برباد ٿيندو پيو وڃي.
اڄڪلهه هر ماڻهوءَ وٽ پنهنجي گاڏي هجڻ ضروري ٿي پيو آهي. جنهن کي ضرورت ناهي، سو به شوق خاطر گاڏي وٺي ٿو. ڇو ته انهيءَ سان هُوپنهنجي شان ۾ اضافو ڀانئي ٿو. اسان وٽ هاڻي شان ۽ وقار جا معيار به مصنوعيٿي ويا آهن. انهن اجاين شوقن جي ڪري اسان جا قدرتي وسيلا تباهه ٿي رهيا آهن. تيل جي کوٽ جو مسئلو ڏينهن به ڏينهن وڌَي پيو. ماحولياتي گدلاڻ ۾ واڌ پئيٿئي. مهانگائيءَ ۾ واڌارو پيو ٿئي. گاڏين جي دونهين جي ڪري ساهه ۽ چمڙيءَ جون بيماريون عام پيون ٿين.
انهيءَ دؤران وڻن جي واڍي به تيزيءَ سان جاري آهي. ڪيترا ئي ٻيلا وڍي، اُتي وڏا وڏا پلازا ٺاهيا ويا آهن. اڄ جو انسان وڻ ته پوکي ئي نٿو،ويتر جيڪي خود رؤ وڻ قدرتي طور تي ڦُٽن ٿا، انهن کي به ماڻهو وڍي ٿا ڇڏين.
هڪ اندازي موجب، دنيا ۾ اڄڪلهه، هر سال هڪ ڪروڙ هيڪٽر (هڪ لک اسڪوائر ڪلوميٽرن) جي حساب سان ٻيلا تباھ ٿي رهيا آهن ۽ ٻي ڪا مخلوق نه، بلڪه انسان ئي اهو واحد خطرو آهي، جيڪو ان جهنگلي جيوت کي تباهه ڪري رهيو آهي ۽ نتيجي ۾ وڏي پيماني تي موسمي تبديليون اچي رهيون آهن. هن وقت روز ڪنهن نه ڪنهن ملڪ ۾ زلزلو يا طوفان اچي ٿو.اڳي موسمي صورتحال بهتر هجڻ ڪري وقتائتا مينهن پوندا هئا ۽ سرديون توڙي گرميون به پنهنجي پنهنجي وقت تي اينديون هيون. جيڪي هر ساهه واري لاءِ فائديمند هونديون هيون، پر انهنمنفي موسمي تبديلين جي ڪري گليشيئر تيزيءَ سان رِجي رهيا آهن. گلوبل وارمنگ وڌي رهي آهي. انهيءَ ڪري ڪجهه ملڪن ۾ ٻوڏُون پيون اچن ۽ ڪٿي ته صفا سوڪهڙو آهي. ماڻهو، پاڻيءَ لاءِ ترسن پيا. پاڻيءَ جي کوٽ سبب جانورن ۽ پکين جا کوڙ سارا قسم ۽ نسل به اڻلڀ ٿيندا پيا وڃن. جيڪي بچن ٿا، سي وري شڪارين جي ور چڙهيو وڃن!
اسان جي ملڪ ۾ به وري اسان جِي سنڌ جي حالت ان حوالي سان هيڪاندي خراب آهي. ان ۾ حڪومت جي عدم دلچسپي، غلط پاليسين ۽ ڪامورن جي افعالن جي ڪري سنڌ هن وقت ماحولياتي تبديلين جي حوالي سان گهڻو ڪجهه ڀوڳي رهي آهي. ٺٽي ۽ بدين ضلعن جي ساحلي علائقن ڏانهن سمنڊَ، ماڻهن جو جيئڻ جنجال ڪري ڇڏيو آهي. ’ايل بي او ڊي‘ نالي سم نالي جهڙن ناڪام منصوبن جي ڪري هر سال ڪيترائي ماڻهو وڏي عذاب مان گذري، پنهنجيون زندگيون برباد ٿيندي ڏسي رهيا آهن.سمنڊ هر روز سوين ايڪڙ زمين ڳڙڪائيندو پيو وڃي. ڪيتريون ئي زرخيز زمينون بنجر ٿي ويون ۽ ڪامورا انهيءَ انتظار ۾ هوندا آهن ته ڪهڙي وقت ٿوسامونڊي طوفان اچي، جو اسان غريبن جي نالي ايندڙ امداد سان پنهنجا ڀِڀَ ڀري سگهون. اهي حڪمران ۽ ڪامورا اهو نٿا سوچين ته سندن انهن ڪرتُوتن جي ڪري ڪيترائي ماڻهو خودڪشي ڪري پنهنجي زندگين جا ڏيئا اجھايو ڇڏين!
سال 1999ع ۾ آيلَ سامونڊي طوفان، بدين ۽ ٺٽي ضلعي کي تباھه ڪري ڇڏيو. 2001ع ۾ زلزلو آيو. 2003ع ۾ ’ايل بي او ڊي‘ (سِمَ نالي) ماڻهن کي ٻوڙَي ماريو. 2006ع ۽ 2007ع ۾ تباهه ڪُن برسات، حيدرآباد شهر کي ٻوڙيو. 2007ع ۾ ڪراچيءَ ۾ تيز هوائن لڳڻ سبب ڪافي بلبورڊ (وڏا سائن بورڊَ) ڪِرڻ ڪري ڪيترائي ماڻهو مارجي ويا. ساڳئي ئي سال بلوچستان ۾ به ٻوڏ آئي. جنهن جي پاڻيءَ سنڌ ۾ دادوءَ، قنبر، خيرپور ناٿن شاهه، شهدادڪوٽ ۽ ٻين پسگردائيءَ جي شهرن توڙي ڳوٺن کي نقصان پهچايو. پر پوءِ به اسان الائي ڪڏهن سبق حاصل ڪنداسين!
انهيءَ سڄي ماحولياتي تباهيءَ ۾ جتي هڪ عام ماڻهو ملوث آهي، ان کان به وڌيڪ سرڪار ان تباهيءَ جي ذميوار آهي. انهيءَ ڪري اهو تمام ضروري ٿي پيو آهي، ته ماحوليات بابت ماڻهن کي آگاهي ڏجي ۽ انهيءَ لاءِ جوڳا اپاءَ ورتا وڃن ۽ انهن تي سختيءَ سان عمل ڪرايو وڃي. ان کان اڳ جو وقت اسان جي هٿن مان نڪري وڃي ۽ سمنڊ توڙي ماحولياتي تبديليون سڄي سنڌ ڳڙڪائي وڃن!
◙