پنھجي پاران: ڀلا ساگر جي مؤجن کي ڳڻڻ ممڪن ڪٿي ٿيندو!
هن کان اڳ منهنجو مضمونن جو هڪ ڪتاب ”تنين کي تعليم جي“ شايع ٿيل آهي، جنهن جو موضوع ’تعليم‘ آهي. هڪ استاد هئڻ ناتي مون اِهو ضروري سمجهيو، ته سڀ کان پهريان منهنجو تعليمي موضوعن تي ڪتاب منظرِ عام تي اچي. اُن کانپوءِ سماجي سائنسز جو شاگرد هئڻ ۽ هن سماج جو فرد هئڻ ناتي مون پاڻ تي اِهو فرض سمجهيو ته، هن سماج جي مختلف پر اهم مسئلن تي منهنجو ڪتاب شايع ٿئي، ۽ اڄ ان مقصد ۾ ڪامياب ٿيو آهيان، ته خوشيءَ ۽ اطمينان جو احساس اٿم.
هي مضمونَ منهنجي مشاهدي ۽ احساسن جو نتيجو آهن. مون مختلف واقعن، حالتن، وارتائن، ورتائن ۽ لقائن کي جيئن به ڏٺو ۽ دل سان محسوس ڪيو، تيئن لکي ڇڏيو اٿم. پنهنجي پيغمبري پيشي جا فرض پورا ڪرڻ کانپوءِ لکڻ ۽ پڙهڻ کي وقت ڏيڻ ۽ مختلف مسئلن بابت پڙهندڙن کي آگاهي ڏيڻ سان گڏ لکت ۾ پنهنجو احتجاج رڪارڊ ڪرائڻ به پاڻ تي فرض سمجهندو آهيان، ته جيئن ڪير به، ڪڏهن به هي ليک پڙهي، ته کيس اِهو احساس ٿئي ته، هي اسان جي گڏيل ڏُکن ۽ سُورن جو اظهار آهي.
هي مضمونَ، مختلف اخبارن ۽ رسالن، خاص طور ”عبرت“ ميگزين، ”ڪاوش دنيا“ ميگزين، ”همسري“رسالي ۽ ”افيئر“ نيُوز ميگزين ۾ شايع ٿيل آهن. گڏوگڏ انهن منجهان ڪجهه ليکَ، سوشل ميڊيا رستي پڻ ونڊيل آهن. اُنڪري انهن سڀني رسالن جي ايڊيٽرن، محترم مرتضيٰ سيال صاحب، واحد پارس هيسباڻي صاحب، انور ابڙي صاحب، مانائتي زاهده ابڙو صاحبه ۽ همسفر گاڏهي صاحب جا ٿورا، جن منهنجيُون هي لکڻيون شايع ڪيون ۽ عوام جا مسئلا عوام تائين پهچايا.
هن ڪتاب جو مهاڳ، بيڪ ٽائيٽل ۽ ڪتاب تي راء، انهن ماڻهن لکي آهي، جيڪي منهنجا استاد آهن، اِها ڳالهه مون لاءِ بيحد خوشيءَ جي ڳالهه آهي. ڪتاب تي راء منهنجي بابا سائينءَ لکي آهي، جنهن نه رڳو عملي طور مون کي آڱر کان جهلي هلڻ سيکاريو، پر پنهنجي تجربي جي آڌار تي هر معاملي ۾ رهنمائي ڪئي ۽ ڪندا رهن ٿا. جنهن منهنجي نالائقيءَ کي برداشت ڪيو، منهنجا انگل ۽ آرا اکين تي رکيا ۽ مونکي اهو ڪجهه بڻايو، جيڪو مان اڄ آهيان. ڪتاب جو بيڪ ٽائيٽل، ناليواري ليکڪ ۽ ڪهاڻيڪارَ، محترم زيب سنڌي صاحب لکيو آهي. جنهن هميشه مون کي لکڻ لاءِ اتساهيو ۽ منهنجي همّت افزائي ڪئي. زيب سائين جڏهن به منهنجو ڪو ليک پڙهندو آهي، ته اُن تي پنهنجي قيمتي راءِ ضرور ڏيندو آهي. غلطين جي درستي به ايئن ڪرائيندو آهي، جيئن ڪو شفيق استاد پنهنجي شاگرد کي ڪا ڳالهه سمجهائيندو هُجي!
ڪتاب جو مهاڳ، ناليواري شاعر، مضمون نويس، ڪالم نگار ۽ براڊ ڪاسٽر، محترم ياسر قاضي صاحب لکيو آهي، جنهن جا روايتي انداز ۾ ٿورا مڃيان ته، اِها ناانصافي ٿيندي. ياسر منهنجو پيارو دوست ۽ وڏو ڀاءُ آهي. جنهن کي مون جڏهن مهاڳ لکڻ لاءِ عرض ڪيو ته پاڻ دل سان ’ها‘ ڪيائين ۽ اِهو به چيائين ته جلد مهاڳ لکي موڪليان ٿو، پر ياسر مهاڳ لکڻ ۾ ڪافي وقت وٺي ويو. مون سوچيو ته هي مصروف ماڻهو آهي، وقت نه ملندو هوندس ۽ مون به عجيب فرمائش ڪري دوست کي پريشان ڪيو آهي. مونکي اِها خبر ئي نه هُئي ته ياسر پنهنجي ڪم کي لڳو پيو آهي، هُو نه صرف مهاڳ لکڻ سان گڏوگڏ هي ڪتاب دل سان پڙهندو ويو، پر اُن ۾ ٻوليءَ جي حوالي سان موجود اوڻاين کي نه رڳو درست ڪندو ويو، پر مونکي به انهن کان آگاهه ڪندو ويو، ته جيئن اڳتي آءٌ انهن غلطين کي نه دُهرايان. تنهنڪري، ياسر هن ڪتاب جي هر لفظ کي دل سان پڙهيو به آهي، ته پيار سان اُن جي سنوار به ڪئي اٿس، جيڪو آءٌ پاڻ لاءِ اعزاز ٿو سمجهان. هونئن به ياسر منهنجو استاد آهي، جنهن منھنجين ڪيترين ئي ڳالهين ۾ رهنمائي ڪئي آهي ۽ دل سان ڪئي آهي، جنهن ۾ پيار ۽ پنهنجائپَ وارو احساس ئي موجود هوندو آهي. ياسر ڪو به سُٺو ڪتاب، سُٺو ميسيج، سُٺي ڳالهه يا وري سُٺي موسيقي، مون سان ضرور شيئر ڪندو آهي. خاص طور تي ڪشور ڪمار جا ته اسان ٻئي وڏا مدّاح آهيون. اسان جي شايد ئي ڪا ڪچهري هُجي، جنهن ۾ ڪشور ڪمار جو ذڪر نه ٿيندو هُجي! سو، پياري ياسر جي انهيءَ پيار جو آءٌ هميشه قرضي رهندس. دعا آهي ته هُو ايئن ئي علم ۽ ادب جي آبياري ڪندو رهي ۽ اسان جي رهنمائي ڪندو رهي. (آمين!)
هن ڪتاب جي ترتيب ۽ سنوار ۾ منهنجن پيارن ڀائرن منصور ۽ هالار جون محبّتون به شامل آهن. امڙ سائنڻ جون دعائون، پيار ۽ شفقت ته منهنجو هر ڪم آسان ڪنديون ئي آهن! اُنهن مڙني جو مونسان گڏ هجڻ، مون لاءِ منهنجي سڀ کان وڏي طاقت ۽ حوصلو آهي.
آخر ۾ آءٌ مُرڪ پبليڪيشن جو به ٿورائتو آهيان، جن مظلومن جي آواز کي هن ڪتاب جي صُورت ۾ پڙهندڙن جي هٿن تائين پهچائڻ ۾ منهنجي مدد ڪئي. انهن سمُورن سڄڻن جا ٿورا مڃيندي، مقصود گل صاحب جي سٽن جو سهارو وٺڻ سٺو ٿو لڳيم، ته:
رسالي شاهه جي ۾ جيترا شامل اکر آهن،
انهن کان ڀي ڏهُوڻا دوستن مون تي ڪيا ٿورا
ڀلا ساگر جي مؤجن کي ڳڻڻ ممڪن ڪٿي ٿيندو!
ڳڻيا مُون جيترا ٿورا، هُيا سي تيترا ٿورا.
سرمد کوسو
6 اپريل 2021ع