نوڪريءَ جي نالي ۾ نؤجوانن سان ٿيندڙ مذاق
ان سڄي منظر ۾ اڪثر نؤجوان آپگهات ڪري پنھنجين زندگين جا ڏيئا اجھائين ٿا. ٻي صورت ۾ هُو پنڻ ۾ پورا آھن يا مختلف ڏوهن ۾ ملوث ٿين ٿا. صنعتون به وڏن شھرن ۾ ھئڻ ڪري ٻھراڙيءَ جو نؤجوان اتي روزگار لاء نٿو وڃي. ڳوٺن ۾ سندن روزگار جو واحد وسيلو زراعت ۽ چوپايو مال آھي، جيڪو گذريل ڪجهه سالن کان پاڻيءَ جي غيرمنصفاڻي ورھاست ۽ کوٽ جي ڪري مڪمّل طور تباھ ٿي چڪو آھي. ان ڪري ٻھراڙيءَ جي نؤجوانجي حالت ڏاڍي خراب آھي. نؤجوانن جي ايڏي وڏي انگجي صلاحتين ۽ توانائيءَ کي صحيح طرح ڪتب آڻڻ لاءِ، حڪومتي سطح تي ڪنهن به دؤر ۾ ڪابه جامع رٿابندي ڪانھي ڪئي وئي.
اھا ته ڳالهه ٿي ٻھراڙيءَ جي!۽ خاص طور تي اڻپڙھيل نؤجوان جي! ھاڻي جائزو وٺون ٿا ان نؤجوان جي حالت جو، جيڪو مختلف يونيورسٽين مان ڊگريون وٺڻ کانپوءِ مختلف نوڪرين لاءِڪوششون ڪري ٿو.
آدمشماري وڌڻ ڪري اھو ممڪن ناھي ته سڀني ماڻھن کي سرڪاري نوڪري ملي سگھي. پر پوءِ به سرڪار نؤجوانن لاءِ ٻيا وسيلا پيدا ڪرڻ جي حوالي سان گھڻو ڪجهه ڪري سگھي ٿي. پر افسوس! جو حڪومتي سطح تي ان ڏس ۾ ڪجهه به نه ٿو ڪيو وڃي! اڳ ۾ اھو چيو ويندو ھو ته سرڪار ۾ سفارش ۽ پئسن کان سواءِ نوڪريون ناھن ملنديون، تنهن ڪري نؤجوانن کي خانگي شعبي ۾ نوڪرين لاءِ اپلاءِ ڪرڻ لاءِ همٿايو ويندو هو، جتي اهليت (ميرٽ) کي ترجيح ڏني ٿي وڃي. پر ھِن وقت حالت اھا آھي، جو خانگي شعبي ۾ به بغير سفارش جي ڪابه ملازمت ڪانه ٿي ملي. پنهنجي واسطيدار ۽ من پسند ماڻهن کي space ڏنو وڃي ٿو. باقي ويچاري عام نؤجوان لاءِ ڪا جڳهه ناھي. ان حوالي سان ڪافي سوال پيدا ٿين ٿا، جن مان ھڪ سوال اھو به آھي ته اسان جون يونيورسٽيون رڳو ڊگريون ورھائڻ ۾ پوريُون آھن، ھُوJob Market لاءِنؤجوانن کي تيار ئي نٿيون ڪن. نتيجي ۾ نؤجوانن جُون صلاحيتون ۽ نوڪريءَ جو معيار پاڻ ۾ برابرنٿو رهي ۽ نؤجوانن کي مايوسي پلئه پوي ٿي.
سرڪاري ادارن ۾ رشوتن ۽ سفارشن عيوض نوڪرين واريون ڳالهيون به عام آھن، پر اتي به محنتي نؤجوان چٽاڀيٽيءَ جي امتحانن ۾ يقين رکندو پئي آيو آھي. جنهن ذريعي نؤجوان پنهنجيءَ محنت سان ڪافي سٺن شعبن ۾ نوڪريون حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿين ٿا. گذريل ڪجهه عرصي کان”سِي ايس ايس“ ۽ ”پِي سي ايس“سميت ليڪچرارن ۽ استادن جُون ڀرتيون به مختلف ادارن کان ٽيسٽون ۽ انٽرويو وٺي، ڊگرين جي تصديق کانپوءِ ڪيون پيون وڃن، جيڪا ڏاڍي سٺي ڳالهه آهي ۽ سنڌ جي محنتي نؤجوانن ان ڏس ۾ پاڻ ملھايو به آھي. مان ان حوالي سان ڏاڍو پراميد آھيان.
ان سڄيءَ صورتحال جو وري گذريل ڪجهه مھينن کان جائزو وٺون ٿا، ته ھاڻي وري انھن امتحانن ۾ به سنڌ جي نؤجوانن سان ناانصافيون ڪيون پيون وڃن. ھڪ ته اھي مقابلي وارا امتحان ھر سال ٿيڻ کپن، ته جيئن نؤجوان ان عمر جي مقرر ڪيل حد اندر نوڪري حاصل ڪري سگهن. امتحان ٿين ٿا ھر پنجن يا ڏھن سالن کانپوءِ! تهنؤجوان ويچارو اڌڙوٽ ٿيو وڃي ۽ نوڪري حاصل ڪرڻ جا خواب سندس اکين ۾ ئي دفن ٿيو وڃن! ٻيو ھاڻي وري امتحانن جا نتيجا بنا ڪنهن سبب ڄاڻائڻ جي منسوخ ڪري بهنؤجوانن کي مايوس ڪيو پيو وڃي. جنهن جو مثال گذريل ڪجهه وقت کان PCS جي نتيجن کي رد ڪرڻ جي صورت ۾ سامهون آيو آھي. ايتري تائين جو انٽرويو پاس ڪرڻ کانپوءِ به نؤجوانن کي اھو چئي مايوس ڪيو ٿو وڃي، ته ڪرپشن ٿيڻ ڪري نتيجا رد ڪيا ويا. اھي صاحب جيڪي نتيجا رد ڪن ٿا، اھي ان وقت اهو ذري برابر به نٿا سوچين، ته ڪيترن غريب نؤجوانن ڪيڏين مشڪلن سان ان نوڪريءَ لاءِ اپلاءِ ڪري انٽرويو پاس ڪرڻ واري مرحلي کي عبُور ڪيو ھوندو.
مختلف ٽيسٽن ۽ انٽرويوز لاء ادارا 500 کان 1000 روپين تائين ھر ھڪ اميدوار کان في وصول ڪن ٿا. توهان اندازو ڪريو ته ڪيڏا بيروزگار نؤجوان هر پوسٽ لاءِ درخواستون ڏيندا ھوندا ۽ ڪيڏا پئسا انھن ادارن ۾ ”درخواست فيس“ يا ”پراسيس فيس“ جي مد ۾ جمع ٿيندا هوندا، پر پوءِ به اھي ادارا ھڪ ته وقت تي امتحان نٿا وٺن ۽ ڪي ته مُرڳو نوڪرين جي انھيءَ اشتھار کي ئي رد ڪري، وري نئون اشتھار شايع ڪرايو ڇڏين! اھو نؤجوانن سان مذاق ناھي ته ٻيو ڇاهي!؟
انڪري اسان جي حڪومتي ادارن کي گذارش آھي ته خدارا!! سنڌ جي نؤجوانن جي روزگار لاء واضح پاليسيون ٺاھيو ۽ انهن پاليسين تي عمل به ڪريو! ان سان گڏوگڏ خانگي ادارن جا سربراھ به رڳو پنهنجي خاندانن ۽ يارن کي نوازڻ بجاءِ سنڌ جي ميرٽ کي مان ڏين. ان سان ئي اسان پنهنجن نؤجوانن کي مايوسين مان ڪڍي، ھڪ پُراميد مستقبل ۽ هڪ روشن سماج جو بنياد رکي سگهنداسين.
◙
(ماهوار”ھمسري“حيدرآباد جي جون 2019ع واري شماري ۾ شايع ٿيل)