23
” يَـرَ، ھھڙي رات ته نه ڏٺيسون، نه ٻڌيسون! “ ڏاتر ڏني پنھنجي منھن ڀڻڪندي چيو.
” ڏاتر ڏنا، ظلم جون راتيون اھڙيون بدصورتون نه ھونديون ته ٻيون ڪھڙيون ھونديون! “ جانوءَ سندس سُر وٺايو.
” ادل، شُڪر ڪر جو ھي ڌنڌ آھي، نه ته ھيستائين ٻن چئن چونڪين سان ته مامرو ڪرڻو پوي ھا! “ دوسوءَ پنھنجا ھٿيار سنڀاليندي چيو.
” سو ته ڏسي وٺون ھا، پر ھاڻ ھن اجگر جھڙي ڪوٽ جو دروازو ڪيئن کلندو؟ “ جيون ڄڻ پنھنجي پاڻ کان سوال پڇيو.
” دروازو کلڻ ته ڏاڍو ڏکيو آھي. پر ڪوٽ جي پرئين ڀر، لشڪرين جو ھڪڙو مورچو ٺھيل آھي. ھيٺ دريا ۾ ٻيڙيون بيٺل آھن. لاشڪ مغلن پنھنجي ڪن خاص مقصدن لاءِ اھو مورچو ٺاھيو آھي ته جيئن ڪنھن کي ڀڄائڻ ۾ سولائي ٿئي. يا شايد ٺاھيو ئي اسان لاءِ اٿن. سو اچو مون سان: آءٌ سڄو واءُ سواءُ وٺي ويو آھيان! “ جکري پنھنجون ڪانيون ۽ سرائيون گيدي ۾ رکندي چيو.
ڪوٽ ڪافي وڏو ھو. جڏھن ڦري آيا، تڏھن ڌنڌ ۾ مورچي جا بُرج به ايئن ٿي ڀانيا ڄڻ ڪي ماڻھو ٻانھون مٿي ڪريو بيٺا آھن. جکري چيلھه مان رسو کولي، سرڪساھي ٺاھي اُڇل ڏني. سرڪساھي ھڪڙي ڪُنگري ۾ سوگھي ٿي ويئي. ھن پنھنجي ھمراھن کي ترسڻ جو اشارو ڏيئي، فصيل تي بانبڙا پائي ايئن چڙھي ويو، ڄڻ ته اھا ھن جي روزاني ڪرت ھئي. ڪوٽ جو ڪنگرو اورانگھي، ھو بنا آواز مورچي جي پٺيان لھي پيو، ۽ ڏيڍيءَ جي اوٽ وٺي بيھي رھيو. ڪل چار پھريدار ھئا. ٻه ڄڻا ھڪڙي پاسي، ٻه ڄڻا ٻئي پاسي چونڪي ڏيئي رھيا ھئا: موٽ ۾ چارئي ڄڻا مورچي جي دوڇٽيءَ وٽ، ھڪٻئي کي ڏسي،، بند مٺ پنھنجي سيني تي رکي، سلام ڪري، وري پنھنجي چونڪيءَ تي ھليا ٿي ويا.
ھو چپ اوندھه ۾ لھي پيو: اڳيان ويندڙ سپاھين جي پويان پھچي، ٻنھي ھٿن ۾ خنجر جھلي اُڀا ڪيا: ٻنھي لشڪرين جي ڪلھي ۽ ڳچيءَ جي ڪوري ماس ۾ خنجر کنوڻ وانگر لڳي ويا! ٻئي ڄڻا ريھه ڪري، ڪپيل بُنڊ جيان سڌا ئي سڌا پٺيءَ ڀر اچي ڪريا، ۽ اُتي ئي ڪٺل ڪبوتر وانگر ڦٿڪي ڦٿڪي ٿڌا ٿي ويا. ھن ڇڪ ڏيئي، خنجر ڪڍي ورتا، ۽ ٻين ٻن سپاھين طرف ھلڻ لڳو. پنھنجي ساٿين جي ريھه ٻڌي، ٻئي لشڪري پنھنجي چڪر پوري ڪرڻ کان اڳ تڪڙا تڪڙا موٽي پئي آيا. اڃا جکري کان ويھارو قدمن تي ھئا ته جکري سَرائي وات ۾ وجھي ڦوڪ ڏني: ھڪڙي ۽ پوءِ ٻي. ٻئي لشڪري پنھنجي پنھنجي اک وڃائي، اک مان سنھون تِير ڪڍڻ جي ڪوشش ۾ دانھون ڪرڻ ويھي رھيا. جکري جو ھٿ ٻه ڀيرا مٿي کڄيو، ۽ ٻئي ٿڌا ٿي ويا. ھن وري به ڇڪ ڏيئي پنھنجا تِير سندن اکين مان ڪڍي ورتا. پوءِ ڌيرج سان ھلندي، ھن اچي رسيءَ کي ھلڪي ڇڪ ڏني.
اشارو ملندي ئي سمورا ھمراھه رسيءَ جي مدد سان مٿي پھچي ويا. جکري رسو ويڙھي وري چيلھه سان ڪمربند ۾ ھڻي ڇڏيو.
” ھاڻ ڪيڏانھن؟ “ ڏاترڏني جکري کان پڇيو.
” ھيٺ! ھن پڃري مان ڀانئجي ٿو ته ھتان لھي لشڪري پنھنجي ڪمين گاھه ۾ ويندا ھوندا، جتي ھنن جا ٻيا ھمراھه پنھنجي چونڪيءَ جي واري لاءِ تياري ڪندا ھوندا. منھنجو اندازو آھي ته ويھارو کن ھمراھن جو ھوندو. اتي ئي ڪٿي، تھخانا شروع ٿيندا ھوندا.....! “ جکري ايئن چيو ڄڻ ھو اڳي ئي اُتان ٿي آيو ھو. پر ھن رڳو جبلن جي غارن جي حساب تي ڌُڪو ھنيو ھو.
ھو تڪڙا تڪڙا ھيٺ لھڻ لڳا. اوندھه ۾ لسن پٿرن جي ڏاڪن تان لھڻ به جان جو جوکو ھو، سو ھو ھٿ ھٿ ۾ ڏيئي، آھستي آھستي ھيٺ لھڻ لڳا. ھنن جا حواس پھري سجاڳ ھئا. سندن ھڪڙو ھٿ پنھنجي ھمراھه جي ھٿ ۾ ھو ته ٻيو ھٿ خنجر جي مُٺئي تي ھو: مڄاڻ ڪو.....!
جڏھن اڌ جيترا ڏاڪا لٿا ته ڌُنڌ منجھان ھنن ھڪڙي وڏي فانوس جي پِيلي پِيلي روشني ڏٺي.
” ھي ته شاھي فانوس ٻاريو ويٺا آھن. آھن به الائجي گھڻا ڄڻا؟ “ جانوءَ چيو.
” ھاڻي منھنجو وارو آھي، جانو! “ موليڏني پنھنجي پھراڻ مان ھڪڙي دٻلي ڪڍي، ان کي کوليندي چيو: ” ٻُڌو، ھن مان چپٽي ڀري ھٿن ۾ چڱيءَ طرح مَلي ڇڏيو، ۽ پوءِ ٻنھي ھٿن سان مُنھن کي به مَکُ ڏيئي ڇڏيو. جيڏي مھل آءٌ پنھنجي جادوگري ڏيکاريان ۽ چوڌاري دونھون ڦھلجي وڃي ته اوھان جا ھٿ ۽ منھن بنھه انھيءَ فانوس وانگر چمڪڻ لڳندا. اھو انڪري ٿو چوان جو ايئن نه ٿئي اسين ھڪ ٻئي جي خنجرن جو بَک ٿي وڃون! “ موليڏني کين سمجھاڻي ڏيندي، وري پنھنجي پھراڻ مان ھڪ ڊگھو سِڱ ڪڍيو. اھو سڱ ڪنھن ڪُنڍي مَينھن جو ٿي ڏٺو. ان کي ھڪڙي پاسي کان ڦوڪون ڏيڻ شروع ڪيائين ته گھڙيءَ کان پوءِ ان مان چڻنگون نڪرڻ لڳيون.
پوءِ ھن ھڪ دٻلي ڪڍي، ان مان اڇي اٽي جھڙي ڪنھن شيء جون ٻه چار چپٽيون سِڱ جي منھن ۾ وڌيون. سڱ اندر ٽڙڪاٽ ۽ چڻنگون نڪرڻ لڳيون ته ھن ان کي فانوس ڏانھن اُڇل ڏني. گھڙي نه گذري ته فانوس جي روشنيءَ کي ڄڻ ته ڪو جن ڀوت ڳِھي ويو: ان جي بدران چوڌاري اڇو اڇو دونھون ڦھلجندو ويو، ۽ ڏھاڪو مڙسن جو اٽوڙجڻ ۽ کنگھڻ، کنگھڪارڻ ۽ اوڪارڻ جا آواز اچڻ لڳا.
ھو تڪڙا تڪڙا ھيٺ چونڪيءَ ۾ لھي پيا: ڄڻ مغلن جو موت پيلن ھٿن ۽ پيلن منھن سان منجھن لھي پيو. مغلن رڳو پنھنجي سامھون پيلي منھن سان ڪو جسم ڏٺو، ۽ اوچتو ڪو پِيلو ھٿ مٿي کڄيو ۽ خنجر بڻجي وِڄُ جيان ٿي کڙيو. ھنن کي پڪ ھئي ته ھيءُ ڪا غيبات ھئي جا مٿن اچي ڪڙڪي ھئي. موت کان وڌيڪ ھو انھيءَ غيبات جي ڊپ کان دانھون ڪرڻ لڳا. مرڻ کان به اڳي ھنن جا ھينئان جنات جي ڊپ کان ھڄي ويا، ۽ ھنن کي بچاءَ ۾ پنھنجا ھٿيار به ياد ڪونه آيا!
” يَـرَ، ھي ته ڪا ڪاسائيءَ واري ڪار ڪئي اٿئون! “ ڏاترڏني ڪجھه لڄي ٿيندي چيو.
” ۽ ھنن جي چاچن مامن جو سنڌ ۾ ڪوس ڪيو، سو ڪھڙي حساب ۾! “ جانو جوکئي چڙ مان چيو.
” پر سنڌ جي مغلن جو حساب ھنن کان وٺڻ مون کي به ڪونه ٿو آئڙي! “ جکري به شوڪارو ڀريندي چيو.
” ادل، پاڻ لشڪرين ۽ فوج جي سپاھين کي بَکُ بڻايو آھي. ھنن جي حاڪمن ته اسان جي معصومن، مسڪينن، بي پھچ نياڻين جي رت سان ھٿ رنڱيا آھن.....! “ جيوڻ به ورچجي چيو.
” ٺھيو، ڇڏيو انھن ڳالھين کي، اجھو ٿي فجر جي ٻانگ اچي ۽ سڄو ڪوٽ جاڳي پوندو..... “ ڏاتر ڏني وري انساني جذبن کان حقيقتن جي ڪوٽ ۾ موٽي آيو.
چونڪيءَ مان ٻاھر نڪتا ته سامھون ئي سامھون تھخاني جو دروازو نظر آين. دروازو اڌ کليل ھو، ۽ ھيٺ ويندڙ ڏاڪا صاف نظر ٿي آيا.
” توھين ھيٺ ھلو ته آءٌ پنھنجي واپسيءَ جو ڪو بندوبست ڪري اچان. ڪوٽ جو مُک دروازو به شايد فجر جي ٻانگ تي کوليندا، ۽ پاڻ کي سواري به ضروري آھي! “ جانوءَ صلاح ڏني.
” آءٌ به توسان گڏيو ٿو ھلان. ھڪڙي کان وري به ٻه چڱا! “ جيوڻ صلاح ھنيس.
” نه ڀائو، اندر الائجي گھڻا پھريدار ھجن، سو تون ھنن سان ھُج ته ڀلو. منھنجي ڳڻتي نه ڪر. گھوڙا کڻي مغلن جا ھجن، ڌڻي اھي به سڃاڻن ٿا! “ جانوءَ کلي چيو، ۽ پنھنجي اندازي موجب گھوڙن جي ڪڙھه جي ڳولا ۾ ھڪڙي پاسي لھي پيو.
ڏاتر ڏنو ۽ سندس ساٿي تھخاني ۾ لھندا ويا پر ڏاڪا کُٽن ئي نه.
” يَـرَ، متان ھتي ڪا اھڙي ڪَل ته ڪانھي، جنھن سان ڪو دروازو کُلندو ھجي. ايترو ھيٺ ته تھخانو به ڪونه ويندو آھي! “ ھن کي ٻُڌ جي بت وارا تھخانا ياد آيا.
” ڳالھه سچي ٿو ڪرين. ھيٺ ته رڳي اوندھه آھي، نه آدم نه آدم جي ذات.....! “ جکري پھرين کاٻي پاسي ۽ پوءِ ساڄي پاسي ڀِت ۾ ھٿوراڙيون ڏيڻ شروع ڪيون:
” يَـرَ، ڏاڍي ڳالھه ٿي..... “ موليڏني ھمٿ ھاريندي چيو.
” ھلو ته وري مٿي ھلون: پڪ ئي پڪ ھن تھخاني جا ڪَلَ پرزا مٿي چونڪيءَ ۾ ھوندا!“ جکري ڪجھه سوچيندي چيو.
جئن ھو مٿي چڙھڻ لاءِ تڪڙو تڪڙو ٻه ٻه ڏاڪا مٿي چڙھيا، ته مُک دروازو ھڪ وڏو چِيڪٽ ڪري بند ٿي ويو! ڏاڪڻ تي ٻاٽ اونداھي ڇانئجي ويئي!*