28
ھو تھخانا ٽپندو، محل سراءِ جي ھيٺان اچي پھتو ھو. جيڪڏھن محل اندر پھچي به ويو تڏھن به نوريءَ کي الائي ڪٿي رکيو ھوندائون. ھڪڙي پھريدار کان خنجر جي نوڪ تي ھن سڀ پار پتا ته پڇيا ھئا پر مغل محل سراءِ کي اندران ھن ڪڏھن ڏٺو ڪونه ھو، پر وري به دل کي اھو ڏڍ ڏيندو رھيو ته انڌن وڃي ملتان لڌو، سو آءٌ به پنھنجي منزل تي ضرور رسندس. پنھنجي پويان ھلڪو کڙڪو ٻڌي، ھو ڇپ ھڻي بيھي رھيو. ڪا ڪنيز پنھنجي ٻار سان سرگوشيون ڪري موٽي رھي ھئي. اھوئي موقعو ھو، ھن سوچيو. ھو ٻليءَ پير ھلندو اچي مٿانئن ڪڙڪيو. ڪنيز جو ساھه سڪي ويو. ” آقا رحم، خدا جي واسطي مون تي رحم ڪر! “
” ڊڄ نه، آءٌ توکي ڪوبه ايذاءُ ڪونه ڏيندس. رڳو مونکي سنڌي ڪنيز جي حجري تائين پھچائڻ ۾ مدد ڪر! “
ڪنيز گھڙيءَ لاءِ دل من ھنيو، پر پوءِ پنھنجي پويان اچڻ جو اشارو ڪري اڳيان ٿي. ڪيترائي مرحلا ٽپي، ھوءَ ھن کي نوريءَ جي حجري تائين وٺي آئي.
” ھاڻ ته مونکي ڇڏ. اھو خنجر ته ھٽاءِ! “ ڪنيز منٿ ڪندي چيو.
پر ھن رڳو ھٿ جي اشاري سان کيس اندر ھلڻ جو اھڃاڻ ڏنو. سامھون پلنگ تي ڪا زائفان اڇي چادر تاڻيو ستل ھئي، ۽ ھڪڙي ڪنيز نماز پڙھي رھي ھئي. ھن کي ڏسي، ھن سلام ورايو. ھن جي اکين ۾ اٿاھه درد جو دريا ڇوليون ھڻي رھيو ھو. لڙڪ سندس ڳَلن تي سُڪي ويا ھئا.
” وريام توکي ڏاڍي دير ٿي وئي! “
” ڇو، ڇا ٿيو؟ “ ھن ڪجھه نه سمجھندي چيو.
ھوءَ ٻه قدم کڻي پلنگ تائين آئي، ۽ نوريءَ تان چادر ھٽائي ڇڏيائين. وريام نوريءَ ڏانھن ڏٺو: ان مُرڪ کي ڏٺو، جيڪا ھن جي چپن تي برف جيان ڄمي وئي ھئي. ھن سندس بند اکين ڏانھن ڏٺو. ھن ايئن محسوس ڪيو ڄڻ ته جيتوڻيڪ ھن جون اکيون بند ھيون پر ھوءَ کيس ڏسي رھي ھئي، ۽ سندس اکيون کليل ھجڻ جي باوجود انڌيون ھيون. ھن جي روح اندر ڪا شيءِ ڀڄي ڀورا ڀورا ٿي وئي، ۽ ھو گھڙيءَ لاءِ پلنگ جي ڪُنڊ تي ويھي رھيو.
” ھن جي آخري خواھش اھا ھئي ته تون سنڌ موٽي وڃ، سنڌ کي تنھنجي ضرورت آھي. چيائين، چئجانس ته سنڌ کي پرتين! “ ھن اکيون کڻي ڪنيز جي منھن ۾ نھاريو، جنھن جي اکين ۾ درياھه ھلي رھيو ھو.
” ۽ ٻڌ وريام: مغلن تي ڪوبه اعتبار نه ڪجانءِ! نوريءَ جو سُنھن آھي توکي، مغلن تي اصل ڀروسو نه ڪجانءِ، متان نوريءَ کان پوءِ سنڌ به وڃائي ويھين! “
ھو اُٿيو. چوطرف ھر شيءِ مان نوريءَ جي مُرڪ لياڪا پائيندي نظر آئي. ھن کي پنھنجو احساس پاڻ سمجھه ۾ نٿي آيو. نوريءَ جي مرڻ جو اعتبار ڪرڻ ھن جي وس کان به ٻاھر ھو. ھن کي اعتبار نٿي آيو ته انھن اکين ۽ انھيءَ مُرڪ وارو ماڻھو ڪو لاش به ٿِي ٿي سگھيو. پر ھن نوريءَ جا لفظ سڃاتا. ” سنڌ کي پرتين! “
ھن جي روح جي رڻ ۾ درد جا ٿوھر ڄمي پيا. ھن جون اکيون به پوسرڻ لڳيون پر ھن کين منع ڪري ڇڏي. ” نه، روئڻو نه آھي! “ اکين جو روڄ ٻاھر اچڻ بدران ھن جي روح ۾ رڙڻ لڳو. ” نه، روئڻو نه آھي! “
۽ جڏھن شاھي قلعي جي دروازي تي پھتو ۽ پنھنجي ھمراھن سان مليو ته رڳو ايترو چيائين: ” ھلو ته ھلون: امن جي ڌرتيءَ ڏانھن جتي جنگ اسان جو انتظار ڪري رھي آھي. “ *