سوکڙيون
سندس ڳالهين جو گهڻو ڀاڱو پنهنجي محبوب متعلق هوندو آهي. جڏهن به ججڪي ايندي اٿس ته سندس شان ۾ قصيدا بيان ڪندو آهي ۽ مان پنهنجي ضروري ڪم کي به ڇڏي، سڄو ڌيان ڏانهنس ڪندو آهيان ۽ موزون موقعو ڏسي، سندس پريت جي تعريف به ڪندو آهيان. مون اڳ ۾ ٻڌايو آهي ته ائين ڪرڻ سان مون کي اقتصادي فائدو پهچندو آهي، جنهن کي ڪو نظر انداز نٿو ڪري سگهي. مثال طور هڪ ڀيري جڏهن مان افسانو لکي رهيو هوس ته هن سوهڙي ڇوڙي ته سندس محبوب کي به ادب سان دلچسپي آهي. مون معمول مطابق هڪدم ڪن کڙا ڪري سڄو ڌيان ڏانهنس ڪيو. پر جڏهن هن ان دلچسپيءَ جي تشريح ڪئي ته دل گهريو ته جيڪر ٻئي ٻڪ ڌوڙ جا مٿي ۾ پائي ماتم ڪيان. هو فخر سان ٻڌائي رهيو هو ته سندس محبوب سيف الملوڪ جا مڪالما ۽ امير حمزه جا ”اصل وڏا قصا“ چڱيءَ طرح پڙهيل آهي ۽ اهي بيتن سميت کيس ياد آهن. جڏهن به سندس موڊ آف ٿيندو آهي ته هو سندس دل کي وندرائڻ لاءِ انهن مان ڪا نه ڪا پهيلي کيس ٻڌائيندي آهي. ٻئي ڪڏهن ڪڏهن انهن قصن تي تنقيد به ڪندا آهن. مثال طور: جان عالم جو طوطو ٽاڪرو هو يا سنڌي؟ امير حمزه ۽ سيف الملوڪ مان ڪنهن گهڻن ديون کي پهريون ”ماما، مام، ڪري پوءِ حرفت سان ماريو. سيف الملوڪ جي ڍنڍ ۾ پلو هو يا نه؟ جي هو ته اهو تري کائيندا هئا يا سيڪي……… وغيره وغيره…… اهڙي قسم جون ٻيون به ادب سان گهرو تعلق رکندڙ ڳالهيون سندن بحث جو موضوع بڻبيون آهن.
هو هر آچر ۽ اربع تي وٽس ايندو آهي. اهي ڏينهن هن ڪڏهن ڪونه گسايا آهن. مان انهن ڏينهن تي سڄو وقت ڪمري ۾ گزاريندو آهيان. اڄ صبح جو به اٿڻ سان هن تياري شروع ڪري ڏني. لڪس جي اڌ چڪي کپائڻ بعد جڏهن هو ڪمري ۾ آيو ته سندس رنگ ڳاڙهو ناسي ٿي چڪو هو. منهن کي وينشنگ ڪريم جو ليپو ڏيڻ بعد جڏهن هو پائوڊر جي اسٽيج تي پهتو ته هن کي ڪا ڳالهه ياد آئي. پڇڻ لڳو: ”ٻئي ڏهاڙي عيد آهي نه؟“
”ها“…… هن هميشه وانگر مسڪيني لهجي ۾ جواب ڏنو.
”ته اٿي ته صدر هلون!“ …… هن ٽوال سان هٿ اگهيو.
”ڇو؟“ مون خوشي کي قدري دٻائيندي پڇيو.
”هن لاءِ ڪجهه سوکڙيون وٺڻيون آهن.“
اهڙا ته موقعا مون کي گهربا هئا…… آءٌ هڪدم ڪپڙا پائي تيار ٿيس. ڪمري کي بند ڪري ٻاهر نڪتاسين. دڳ تي هن خواجه خضر وانگر مون سان معاهدو ڪيو ته سوکڙين جي خريداري سندس مرضي مطابق ٿيندي. آءٌ وچ ۾ ڪو ٽپو نه ڏيندس، جو مون کي اهڙين ڳالهين جي خبر نه آهي. مان رڳو سندس خريد ڪيل شين کي کڻي، سندس پويان ڦرندو وتندس. مون اها ڳالهه خوشيءَ سان قبول ڪئي. سڀ کان پهريون دڪان، جنهن کي اسان شرف بخشيو، سو ”انگلش بوٽ هائوس“ هو. هن جي خيال ۾ سڀ کان سٺي سوکڙي هڪ سهڻيءَ نازڪ جتيءَ جي خريداري آهي. آءٌ سندس ٻوٿ کي تڪڻ لڳس ۽ هو سيلس مين کي هدايتون ڏيڻ لڳو. ضاعفن جو عام نمبر چوٿون ۽ پنجون، پر هن پهرين سٽ سان ئي کيس ستون نمبر آڻڻ لاءِ چيو. سيلس مين ڏاڪڻ تي چڙهي مس مس هڪ جوڙو لڌو ۽ ڇنڊي ڦوڪي اچي کيس ڏنو. هن پادر کي جهلي گرانٺ هنئي ۽ منهنجي ڪن ۾ ڀڻڪاٽ ڪيو: ”يار هي ته کيس پورو ڪونه ايندو.“
”ڪمال ٿو ڪرين! هي ته تنهنجو پير آهي، عورت ذات کي ڪيئن نه پورو ايندو؟“
”نه يار، هن جو پير وڏو آهي. منهنجو بوٽ کيس پورو ڪونه ايندو آهي.“ هن جي لهجي ۾ شرمندگي هئي، جا مون کان سواءِ ڪو محسوس نه ڪري سگهي ها.
”ته پوءِ کيس اٺين نمبر لاءِ چئو“……… مون مزي خاطر کيس صلاح ڏني.
نور محمد زخمي نگاهن سان سيلس مين کي ڏسي کيس اٺين نمبر آڻڻ لاءِ چيو، مگر سيلس مين مجبوري ڏيکاري ۽ چيو ته سينڊل ته ڇا پر اٺين نمبر جو زنانو قالب به هنن وٽ ڪونه آهي. پڇاڙيءَ ۾ لهندي وقت ٽوڪ به ڪري ورتائين: ”اسان ضاعفن لاءِ جتيون رکندا آهيون، ڏاچين لاءِ ڪونه.“
…… نور محمد اهي لفظ ٻڌي ڏاڍو شڪي ٿيو. مون کي به ڏاڍي کل پئي آئي، پر پاڻ روڪيو پئي آيم جو کائڻ پيئڻ جو پروگرام اڃا پرڀرو هو…… ”انگلش بوٽ هائوس“ تان لهڻ بعد نور محمد رستي تي ويندڙ سهڻين ضائفن کي تڪيندي اعلان ڪيو ته هن جتي وٺڻ جو پروگرام ختم ڪيو آهي، جو هڪ ته اٺون نمبر جتي ملڻ مشڪل هئي ۽ جي ڪنهن دوڪان تان ملي به ته ايڏي وڏي نمبر جي زناني جتي وٺڻ هڪ غير روحاني ۽ پاڻ تي کلائيندڙ ڪم هو. مون سندس سياڻپ جي تعريف ڪئي. هو وري اوچي ڳاٽ سان تڪڙا قدم کڻي ”غلام محمد برادرس“ ڏانهن هلڻ لڳو، جتان هن کي يوڊي ڪولن ۽ رومال خريد ڪرڻا هئا.
ڪائونٽر وٽ بيهڻ سان ئي هن شوڪيس ۾ پيل هڪ شيشي ڏانهن اشارو ڪيو ۽ سيلس مئن ڦڙتائي سان اها شيءِ کڻي آيو. مون ڏٺو ته اها يوڊي ڪولن نه پر ڊيٽول جي هڪ وڏي شيشي هئي. مون کيس ٻڌائڻ گهريو، مگر هن رهڙ ڏني: ”توکي ڪهڙي خبر، تو ڪڏهن هاءِ سوسائٽي ۾ موو ڪيو آهي؟“…… مون کڻي ماٺ ڪئي. هن تنهن کان پوءِ سيلس مين کي زنانا رومال آڻڻ لاءِ چيو. هو ٻٽي پئڪيٽ کڻي آيو. رومال ڏاڍا سهڻا ۽ وڻندڙ هئا. هن تي جهرڪيون ڇاپيل هيون ته ڪن تي ڇڙا گل هئا. آءٌ به پنهنجي دل ۾ انهن کي خريد ڪرڻ جو خيال ڪرڻ لڳس. مون سندس مرضي معلوم ڪرڻ لاءِ ڏانهس ڏٺو. هو هڪ رومال کي کولي ڪجهه سوچي رهيو هو. جلدي ئي هن سيلس مئن کي مردانا رومال آڻڻ لاءِ چيو. آءٌ اها فلاسافي سمجهي نه سگهيس. کانئس ان جو سبب پڇيم. پهريون ته هو ٽارڻ لڳو، مگر منهنجن گهڻن ايلازن تي هن ٻڌايو ته ليڊيز رومال ننڍا آهن ۽ اهي ”هن“ جي نڪ جي پگهر اگهڻ سان ئي آلا ٿي پوندا.“ ان ڪري هن مرداڻا رومال ورتا.
ايتري خريداري ڪري ٿڪا هئاسين. فاروق هوٽل ۾ ٿڪ لاهڻ لازمي هو. هن آئسڪريم کاڌي ۽ منهنجي لاءِ پلين جيلي گهرائي. هو مون کي وهاري پاڻ اٿي ويو. ويهن منٽن ۾ موٽي آيو. سندس هٿ ۾ هڪ پئڪيٽ هو. مون اهو ڏسڻ گهريو، مگر هن ڏسڻ نه ڏنو ۽ چيو ته ان ۾ منهنجي ڪم جي شيءِ ڪانهي. مون ته پئڪيٽ جي اڀار ۽ لاهيءَ سان ان شيءِ جو اندازو لهي ورتو. مون کي ان جو نالو ڪونه ايندو آهي، البته ان جا پار پتا ٻڌائي سگهان ٿو. اهڙي ئي نموني جي شيءِ مون نار ۾ ٻڌل ڏاند جي اکين تي ڏٺي آهي. فرق رڳو هي آهي ته اها شيءِ کجيءَ جي ٻوٽن جي ٺهيل هوندي آهي ۽ هيءَ جا نور محمد خريد ڪئي، ڪپڙي جي ٺهيل هئي.
هو صدر مان ٿي ٽئي شيون ڳاڙهي لغڙي پني ۾ ويڙهي پنهنجي پرينءَ ڏي کڻي ويو آهي ۽ مان سهڪندو اچي پنهنجي ڪمري ۾ پهتو آهيان. هن مهل آءٌ ڪنڌ گوڏن ۾ هڻي خيال ٿو پچايان ته هن سان ڪهڙي حالت ٿيندي؟ مون ته هاءِ سوسائٽي ۾ موو نه ڪيو آهي، ڇا توهان ٻڌائيندا؟