شاهه لطيف ۽ صوفي سلام الله ”ٿر ڌڻي“
ميرانپور جھوڪ واري جڳهه تي وڏو عابد ۽ زاهد ميون سلام الله رهندو هو، جيڪو پڻ روحاني راڄ جو راڻو، استغراق جو صاحب ۽ شاعريءَ جي شعور سان نوازيل صوفي فقير هو. کانئس ڏاڍيون ڪرامتون ٿينديون هيون، جنهن وقت ميان غلام شاهه ۽ محمد عطر خان ٻئي ڀائر پاڻ ۾ ملڪ تي وڙهي رهيا هئا، تڏهن ڪنهن ماڻهوءَ سندن تڪرار جو احوال ڪهاڻيءَ طور صوفي صاحب جي حضور ۾ بيان ڪيو ته، پاڻ فرمايائين ته تاج جو مالڪ غين (غلام شاهه) آهي. پوءِ ٿيو به ائين غلام شاهه ڪلهوڙي کي حڪومت ملي. اهڙيءَ طرح جيڪي به سندن زبان مان نڪرندو هو، سو تقدير سان پورو ٿيندو هو.
صوفي سلام الله، شاهه لطيف جا بيت ٻڌندو هو ۽ پسند ڪندو هو، ڪڏهن ڪڏهن ته دهرائيندو به هو. سندس مريد ۽ خادم جڏهن به ڪو شاهه لطيف جو بيت ٻڌندا هئا ته اُهو بيت سائين سلام الله کي اچي ٻڌائيندا هئا ۽ اُهو بيت ٻڌي پنهنجو نظريو ٻڌائيندا هئا. دستور موجب جڏهن کيس:
ٻڏندي ٻوڙن کي، ڪي هاتڪ هٿ وجھن،
پسو لڄ لطيف چئي، ڪيڏي کي ڪکن،
توڻي ڪنڌيءَ ڪن، نه ته ساڻ وڃن سير ۾. (سر سهڻي)
جڏهن اهو بيت کين ڪَن پيو، تڏهن ٻه ٽي دفعا دهرائڻ کان پوءِ فرمايائو ته، شاهه صاحب اهو بيت غلط چيو آهي. ڪنهن جو به سهارو نه وٺجي، نه ته اهو سهارو ڏيندڙ ٻيهر مهڻو ڏيندو ۽ مهڻي جو اهو عذاب سڀ کان ڏکيو آهي. پوءِ فرمايائو ته:
”ٻڏندي ٻوڙن کي، تون هاتڪ هٿ م لاء،
سڀان ائين چونداءِ، ته اسان تو اڪاريو.“
اها بيت ورڻ جي ڳالهه شاهه جي ڪن پيئي، تڏهن هُن پڪو فيصلو ڪيو ته اهڙي عظيم انسان سان ملڻ گھرجي، ڇو ته هن کان اڳي شاهه صاحب جو ڪو بيت ڪنهن به سنڌي شاعر نه ورايو هو. سو پاڻ بيهي ميرانپور(جھوڪ) ۾ سلام الله سان ملڻ آيو. ان وقت سلام الله سائين، تخيل جي دنيا ۾ ويٺل هو، ڪيڏانهن به دنيا جي ڪمن ڏانهن توجهه نه هُئس، شاهه صاحب پاڻ ڏانهن توجھه ڇڪائڻ لاءِ، ٽي ڏينهن ويهي راڳ رنگ ڪيو. تڏهن وڃي سلام الله جي تخيل جو ڇيڙو آيو. ڀٽائي صوفي سلام الله کي ڏسي چيو ته.
سامي هليا سڃ ڏي، سامين سڃ سڀاءِ،
سامين سڃ منجهان، ڪو سوجهي لڌو سوجهرو.
صوفي سلام الله فرمايو ته.
تن وهين ويڙهيچن وٽ سدائين سڪار،
جن جو واحد سان واپار، سي ڏوٿي هڏ نه ڏٻرا.
پوءِ ٻنهي بزرگن جي پاڻ ۾ ڳوڙهي رهاڻ ٿي. مٿئين بيت تي بحث مباحثو ٿيو. ٻنهي ڄڻن هڪ ٻئي سان سُٺي رهاڻ ڪري موڪلاڻي ڪئي.البته شاهه صاحب، پنهنجي جڳهه تي قائم رهيو ۽ سائين سلام الله پنهنجي ”خودي“ جو نظريو نماڻائي ۾ تبديل ڪونه ڪيو. هن رهاڻ کان پوءِ صوفي سلام الله ميرانپور ڇڏي تجل شريف هليا ويا.
حوالو، شيخ محمد سومار، لطيف سائين جا لاڙ تان ڀيرا، تنظيم فڪر و نظر سکر، سال 1986ع ص: 12، 13، 14. مانجهي ڊاڪٽر محمد علي،ڪتاب، صوفي شاهه عنايت شهيد ۽ سندس سلسلي جا شاعر، ثقافت کاتو ڇاپو ٻيون 2014ع ص،299، تي صوفي سلام الله جي ولادت 25 يا 26 ربيع الاول 1130هه بمطابق 1718ع، ۽ وصال 25 ذوالحج 1172هه/ 1766ع لکيل آهي. روايت مطابق صوفي سلام الله جي ولادت 1130هه 1718ع، وصال 25 ذوالحج 1183هه 1766ع تي ٿيو ته کيس تجل شريف ۾ دفنايو ويو. ٿوري ئي عرصي ۾ سندن لاش کي تجل مان ڪڍرائي جهوڪ ۾ دفنايو ويو. ان بزرگ لاءِ چيو وڃي ٿو ته هن بادشاهه جا هڏ جهوڪ ۾ ۽ سڏ تجل شريف ۾ آهن. نوٽ ـ ٺٽوي مير علي شير قانع، معيار سالڪان طريقت، سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو، 2010ع، ص: 648 تي شاهه سلام الله، شاهه شهيد عنايت الله صوفي جو ٻيو نمبر فرزند هو. ٺٽوي مير علي شير قانع، تصنيف، تحفة الڪرام، مترجم مخدوم امير احمد، سنڌي ادبي بورڊ، 1409هه/ 1989ع، ص: 428 .