حضرت شاهه عبداللطيف ڀٽائي عظيم مفڪر
حضرت ابراهيم عليه السلام کي الله تعاليٰ جو حڪم ٿيو ته پياري ۾ پياري شيءِ قربان ڪر ! پوءِ حضرت ابراهيم عليه السلام، پنهنجي فرزند کي ذبح ڪرڻ جو پڪو پهه ڪيو ته قدرت واري حضرت اسماعيل جي جڳهه تي دنبو ذبح ڪرايو، انهيءَ واقعي تي شاهه لطيف فرمايو ته:
ڪاتيءَ ڪونهي ڏوهه، ڳن وڍيندڙ هٿ ۾،
پسيو پر عجيب جي، لچڪيو وڃي لوھ.،
عاشقن اندوهه، سدا معشوقن جو.
شاهه صاحب هن بيت ۾ ڪاتي جي مڏي ٿيڻ جو ذڪر ڪيو آهي ۽ حضرت ابراهيم جڏهن اسماعيل کي ذبح ڪرڻ جو ارادو ڪيو ته سندس هٿ ۾ ڪاتيءَ جي لچڪڻ جي ڳالهه به ڪئي آهي.
پهرين ڪاتي پاءِ، پڇج پوءِ پريتڻو،
ڏک پريان جو ڏيل ۾ واڄٽ جيئن وڄاءِ،
شيخن ماهه پچاءِ، جي نالو ڳيڙءِ نينهن جو.
ڪاتي تکي مه ٿئي، مر منيائي هوءِ،
مان ورمن توءِ، مون پريان جا هٿڙا. (سر ڪلياڻ)
شاهه سائين اهلبيت جو سچو عاشق هو. جڏهن سندس تڙ ڏاڏي شاهه ڪريم سندس ولادت جي اڳڪٿي هڪ سٽ ۾ هن نموني ڪئي هئي ته ”جر ۾ پکي جئن، ٻانهياري سر ٻيلهڙو.“ جيڪا روايت بنجي وئي، پوءِ جڏهن لطيف وڏو ٿي خود شاعري ڪرڻ لڳو ته کيس اها رويتي سٽ معلوم ٿي ۽ پاڻ انهيءَ تي گره لڳائي بيت مڪمل ڪيائين. بيت جي ٻي سٽ: ”اسان جو تن تيئن ٿو ساري مرسل مير کي“. سندس ڪلام ۾ اڪثر حب رسول صلعم، غلامانِ رسول صلعم ۽ اهلبيتعه جو تذڪرو ججهي انداز ۾ ملي ٿو. شاهه لطيف، حضور ڪريم جن جو سچو عاشق هو. سندس ان اظهار عقيدت مان ڪجهه ڪلام هيٺ بيان ڪجي ٿو.
حضور (صه) جن جي ولادت باسعادت 29 آگسٽ 570ع (ڪجھه ڪتابن ۾ 22 اپريل 571ع) ۾ مڪي جي قريش خاندان ۾ حضرت عبدالمطلب جي گھر ۾ ٿي، جيڪو سندن ڏاڏو هو. ان جي پيشانيءَ ۾ نورِ محمد موجود هو، جنهن کي ڏسي هاٿين کيس سجدو ڪيو هو. ان تاريخي معجزي ۽ واقعي کي ڀٽائيءَ سرڪار سر سارنگ جي وائيءَ ۾ بيان ڪيو آهي. نبي ڪريم (صه) جن جي ولادت باسعادت، بعثت ۽ معراج کان سواءِ هن نعتيه وائيءَ ۾ (1) اصحاب الفيل جو واقعو. (2) ايوان ڪسرى جي ڌڏڻ ۽ 14 ڪنگرن جي پَٽِ پوڻ وارو معجزو، جو سرورِ ڪائنات صلعم جن جي ولادت وقت رونما ٿيو. (3) معراج مبارڪ وارو واقعو بيان ڪيو آهي.
اکيون مينگھه ملار، صورت تنهنجي سڀ جڳ موهيو،
سجدو فيل في الحال ڪيو، پسي مطلب نور نراڙ،
ڄاپڻ وقت ڄام جي، ڪريا ڪوٽ ڪفار،
آگي آسمانن جو، توکي ڪاريو سير ستار،
”ولسوف يعتيڪ ربڪ فترضيٰ“ توسين قادر ڪيا قرار،
قادر پاڻ قسم کنيو، خاڪ قدمن جو ڪلتار،
آهين ڪرم ڪريم جا، احمد ساڻ اپار،
اُڪنڊيا جي ابر کي، سرها ٿيا سنگھار،
موڪل ٿي مينهن کي، دوست هٿان دلدار،
اڳيان عبداللطيف چئي، محب مليا منٺار.
(سر سارنگ، شاهه جو گنج، محمد قاسم راهمون، 2011ع، ص: 175.)
شاهه لطيف پنهنجي شاعريءَ ۾ محبوب خدا کي پنهنجو محبوب، پرين بنايو آهي. شاهه سائين سندن معراج واري واقعي کي پنهنجي شاعريءَ جي ڪل پنجن سرن ۾ بيان ڪري سمجھايو آهي.اهي سر هي آهن. سر کنڀات، سر سورٺ، سر بلاول، سر سارنگ ۽ سر مومل راڻو، شاهه لطيف پنهنجي محبوب ۽ محبوب خدا جي زمين کان عرش عظيم ڏانهن اسرڻ ۽ عظيم ملاقات واري واقعي کي هن طرح بيان ڪيو آهي.
ڪاڪئان قاصد آيو، راڻي پاس رمي،
چڙهيو محمد مصطفيٰ، دوست دم دمي،
اڳيان خوف نه خطرو، نڪو غم غمي،
ڪو نه ٻيو ڪرمي، جيڏو توجھان ۾.
اهڙي طرح معراج واري ملاقات جو ذڪر سر سورٺ ۾ پڻ هن طرح ملي ٿو، جنهن چوڏيل تي چڙهي محبوب مدني کي آگي اڀن جو سير ڪرايو. ڀٽائيءَ سرڪار ان واقعي کي هن بيت ۾ به بيان ڪيو.
آءٌ مٿانهون مڱڻا، چڙهي ۾ چوڏول،
توکي گھوٽ گھرائيو، راجا منجھه رتول،
راز ڪيائين راو سين، موچاري مهل،
”انا احمد بلا ميم“، سئن هنئي سائل،
ڪئه ڪئه پيئي ڪل، ته هر دوئي هيڪ ٿيا.
(شاهواڻي غلام محمد، شاهه جو رسالو، سر سورٺ، سال 2005، ص:644.)
رب ڪريم پنهنجي محبوب کي ستن آسمانن جي سير ڪرائڻ کان پوءِ سدرته المنهيٰ جو سير ڪرايو ته لطيف سائين ان واقعي کي هن بيت ۾ بيان ڪيو.
جتي عرش نه اڀ ڪو، زمين ناهه ذرو،
نڪو چاڙهو چنڊ جو، نڪو سج سرو،
اتي آديسين جو، لڳو دڳ درو،
پري ٻين پرو، ناٿ ڏٺائون ناهه ۾. (سر رام ڪلي)
شاهه لطيف، پاڻ سڳورن جي مڪي مان مديني ڏانهن هجرت واري واقعي کي هن بيت ۾ بيان ڪيو آهي.
ڀلئو سڀ ڀنڀور، پٺي هوت نه هليو،
شهر سڃاتو ڪينڪي، آرياڻي اتور،
ماڻئو تني مور، جني ديکئو دل سان.
ناز منجهاران نڪري، جڏهن پرين ڪري ٿو پنڌ،
ڀونءِ پڻ بسم الله چئي، راه چمي ٿي رند،
اڀيون گهڻي ادب سين، وٺي حورون حيرت هنڌ،
سائينءَ جو سوڳنڌ، منهنجو ساجن سڀنئان سهڻو. (سر بروو سنڌي)
رسول ڪريم صلعم جن هجرت ڪرڻ وقت فرمايو اي علي، اڄ رات تون منهنجي بستري تي آرام ڪر ۽ هي امانتون صبح جو ماڻهن کي واپس ڪجان، حضرت عليعه کي ان رات نبي سائين جن جي بستري تي تمام گھري ننڊ آئي، سندن اها ننڊ به عبادت ۾ شمار ٿي. ان واقعي تي لاکيڻي لطيف فرمايو ته:
تن تسبيح من مڻيو دل دنبورو جن
تندون جي طلب جون وحدت سر وڄن
قل هوالله احد الله، اهو راڳ رڳن
موتوا قبل انت موتوا اها لرز لڱن
في الافاق وفي انفسڪم اها هاج هٿن
لتنذر قوماَ ما اهو پهه پيرن
سڀ عضوا عبداللطيف چئي پرين لئي پُرجهن
ستا سي سونهن ننڊ عبادت جن جي.
حضرت علي عليه السلام جي ولادت 13 رجب سن 30 عام الفيل مطابق 600ع ۾ جمع جي ڏينهن ڪعبةالله شريف ۾ ٿي ته، حضرت علي عليه السلام ٽي ڏينهن اکيون نه کوليون ته سندس امڙ فاطمه بنت اسد بي قرار ٿي پئي. پوءِ ٽئين ڏينهن جڏهن سرورِ ڪائنات رحمةاللعالمين محبوبِ خدا نبي پاڪ جن سندن گھر آيا ته حضرت علي عليه السلام جن پنهنجون اکيون مبار ڪ کوليون. ان واقعي کي لطيف سرڪار سامهون رکندي فرمايو ته:
اکيون سي ئي ڌار، جن سان پسين پرينءَ کي،
_________________________________________
اک پريان جي اک ۾، جَني پاتي اکَ،
سي ميڙي موٽيا لکَ، جا صورت ڏٺي سُپيرين جي. (سر آسا)
حضرت علي ڪرم الله جي هنج ۾ پاڻ سڳورا آرام فرمائي رهيا هئا. وچينءَ نماز جو وقت هو، حضرت عليءَ نماز پڙهڻ ٿي چاهي ٿي. پر نبي پاڪ کي جاڳائڻ، ننڊ ڦٽائڻ ۽ آرام ۾ خلل وجھڻ مناسب نه سمجھيو، تانجو سج بلڪل ٽٻي هڻڻ تي هو. جناب علي مرتضيٰ جن جي اکين مان ڳوڙها ڳڙي حضور جن جي چهري انوار تي ڪريا، جنهن تي پاڻ سجاڳ ٿي عليءَ کان دريافت فرمايائون ته اي علي! ڇا لاءِ روئين پيو؟ حضرت عليءَ فرمايو ته يارسول الله! وچين نماز فوت ٿي ويئي. سج پنهنجو سمورو سفر پورو ڪري منزل تي پهچڻ وارو آهي. توهان کي ننڊ مان اٿارڻ مناسب نه ڄاتم ۽ سوچيم ته توهان جي محبت ديدار ڇڏي جيڪڏهن وڃي نماز پڙهندس ته اهو اوهان جي شان وٽان ناهي ۽ منهنجي لاءِ پڻ ناموزون هو. ڇو ته نماز قضا ٿي سگھي ٿي، پر اوهان جي زيارت ۽ محبت ڪڏهن به قضا نٿي ٿي سگھي ۽ ڇا رسول الله! جنهن وٽان نماز ملي، تنهن کي ڇڏي ڏجي ته اها ناداني نه آهي! نماز جي قضا ڪرڻ وارو قصور ته منهنجو معاف ٿي سگھيو ٿي پر جي اوهان جي آرام ڦٽائڻ ۽ توهان کي ڇڏي ڀڄڻ جو گناهه ناقابل معافي آهي. اهو ٻڌي جناب سرور ڪائنات جن کين فرمايو ته اي علي! آفرين هجي تنهنجي محبت ۽ ادب کي. گھٻراءِ نه اسان هينئر ئي تنهنجي لاءِ سج کي واپس ورايون ٿا. پوءِ پاڻ آڱر مبارڪ جي اشاري سان سج کي پوئتي موٽايائون ۽ جناب علي ابن ابي طالب وچين نماز سڪون ۽ اطمينان سان ادا ڪئي. اهو واقعو سهڻي لطيف هن بيت ۾ ڪيو آهي.
صحبت سپرينءَ جي، ايءُ پڻ وڏي حاج،
قضا ڪج نماز، وقت ورائڻ وجھڙو.
روزا ۽ نمازون اي پڻ وڏي حاج،
قضا ڪج نماز، صحبت ڪارڻ سپرين. (سر آسا)
سگهڙ حاجي الهداد جنجهي، شاهه جو گنج، سال 2008ع، ص: 442. سمون محبوب علي، مصنف، ڀٽائي تي بهتان، ص: 78
ميمڻ قربان علي، مصنف، فڪر لطيف،تنظيم فڪر و نظر سکر، سال: اپريل 1986ع، ص:41.