واگهين واري ڀٽ، پئي کڻي پساهه واري واقعي بابت مختلف روايتون
لڳي لڳي واءُ، ويا انگڙا لٽجي، شاهه لطيف بيخوديءَ جي حالت مان ڇرڪ ڀري ۽ ٺهه پهه جواب ۾ چيو: پيئي کڻي پساهه، پسڻ ڪارڻ پرينءَ جي.
نوازڪنڀر لکي ٿو ته، هي ماڳ ارڙهن ميل کان ٻه ٽي ڪلوميٽر اوڀر طرف ، ديهه بهرم بري تپو ساڌڻو ڳوٺ واگهيون بهرم بري سرڪار جي درگاهه ڀرسان واگهين واري ڀٽ آهي، ان ڀٽ تي ڀٽائي سرڪار آيو هو. روايت مطابق شاهه سائين هڪ واريءَ جي دڙي (واگهين واري ڀٽ) تي ٽي ڏينهن غش لڳو ستو پيو هو. هو ڏانهن سيد حبيب شاهه، ڀٽائي سرڪار کي ڳولي رهيو هو ته هڪ ٻڪرار سيد حبيب کي ڏس ڏنو ته سائين، اڳتي وڃو لاکيڻو لطيف دڙي تي بيهوشي واري حالت ۾ ستو پيو آهي. سيد حبيب جڏهن سندن مٿان پهتا ته سمجهيائون ته شايد شيءِ ڌڻيءَ کي وڃي پهتي آهي. سيد حبيب چيو ته
لٽي لٽي واءَ، وڃي ڇڏيا اڱرا،
پرين ۽ پساهه، وڃي گڏيا گرکي.
جواب ۾ ڀٽائيءَ وراڻيو: پئي کڻي پساهه، پسڻ ڪارڻ پرين جي.
پوءِ سيد حبيب کيس گهر هلڻ تي راضي ڪيو ته ڀٽائيءَ، والد صاحب چيو ته توهان هلو مان گهر پهچان ٿو. شاهه حبيب جي پهچڻ کان اڳ ئي ڀٽائيءَ جي گهر پهچڻ بابت، حبيب شاهه چيو ابا جلد ڪيئن پهتين! ڀٽائيءَ وراڻيو: توهان ڌرتيءَ مٿان پئي هليا ۽ آءُ هيٺ!. وري امڙ ڀٽائيءَ کان پڇيو ته ”ابا تون اتي ڇا کائيندو هئين؟“ ته ڀٽائي وراڻيو: ڇاهين ۽ پنن تي گذارو ڪندو هئس. امڙ چيس: جي اهي به نه واپرائين ها ته منزل اڃا ٻي هجئي ها.
هن قديمي ماڳ تي ڳوٺ ڀرسان ”ڀٽائي وارا ڪنڊا“ ڪنڊي جا وڏا وڻ به هئا. هاڻي اهي ناهن. هن وقت ان تڪيي تي سامهون لڳل پٿر تي 786 هيٺان ڪلمي هيٺ عبداللطيف شاهه ولد حبيب شاهه جو تڪيو لکيل آهي. تختي تي 1182هه ٺاهيندڙ سيد قاسم شاهه ولد حاجي امين محمد شاهه ۽ سر تي، سر مارئي جو هيٺيون ٻيو نمبر بيت غلط لکيل آهي. ۽ صحيح بيت هيٺ ڏجي ٿو. پٿر تي هي بيت لکيل آهن.
لٽي لٽي واءَ وڃي ڇڏيا اڳرا،
پئي کڻي پساهه، پسڻ خاطر پرينءَ جي.
شاهه لطيف، ديهه جيائو ۾ آيو هو انهن ماڳن جا نالا هن بيت ۾ واضع ڏنل آهن.
هن مند مارو سنرا، جيائي جالين،
چاريو لنب لطيف چئي، واڳئين ويهارين،
ڪيٽائي ڪاهين، مينهن وسندا موٽ تون. (سر مارئي)
واگهين جي ڀٽ تي سڀ کان پهرين تحقيق معمور يوسفاڻيءَ ڪئي آهي. معمور صاحب لکي ٿو ته، چوٽياريءَ جي جوءِ ۾ واڳئين جي ڀٽ تي شاهه سائين چلو ڪڍيو هو ۽ اتي کبڙ جي ويجھو هڪ کروت (ننڍي مسجد) به ٺاهيائين. جتي جيائي ڳوٺ جا فقير سندس سنڀال ڪندا پئي آيا. حوالو، مضمون، سرڪاپائتيءَ جو مطالعو، ليکڪ، محمد عمر يوسفاڻي. حوالو: نواز ڪنڀر، ڪتاب، ڀٽائي جا پنڌ ۽ پيچرا، ص: 76، 78، 79، 81.