شاهه لطيف جي گنگا جتڻ سان ملاقات بابت مختلف روايتون
شاهه سائين قربدارن جو قدردان هو. محبت ۽ عقيدت ڀريا ماڻهو، شاهه لطيف پري کان ئي سڃاڻندو هو. مائي گنگا جتڻ جي دعوت ٽارڻ، شاهه لطيف لاءِ ڏکيو ڪم هو. پاڻ گنگا سان گڏجي، سندس گھر آيو. شاهه لطيف جيئن ته اڃايل هو، انهيءَ ڪري مائي گنگا کيس تڏو وڇائي انهيءَ مٿان رلي رکي عزت سان وهاريو ۽ سندس لاءِ اُست ٺاهيو (اُٺين يعني اٺڻين جي رکيل سڪل کٽي کير ۾ ٿورو پاڻي ملائبو آهي، انهيءَ کي اُست سڏبو آهي). پوءِ هڪ وڏي ڪٽوريءَ ۾ اُست وجھي آڻي، شاهه لطيف کي پيش ڪيائين.
شاهه لطيف سڄيءَ سنڌ جو سيلاني هو. تڙ تڙ جو پاڻي پيتو هئائين. مختلف شهرن ۾ مھمانيون کاڌيون هئائين ۽ ڪيئي مٺا پاڻي پيتا هئائين، پر کيس اهڙو مزو ڪنهن ٻئي مان نه آيو هو، جھڙو مزو کيس انهيءَ اُست مان آيو هو.
وچولي يا اتر سنڌ ۾ اهو مشهور آهي ته لطيف سائينءَ جي ٻوليءَ کي سمجهن ته لاڙ وارا، باقي ڇيهه ٿيو. اتان جا ماڻهون ڀٽائيءَ جا بيت صحيح تلفظ سان اُچارين ۽ پڙهن ٿا. پر هيٺ وري رنگ ئي ٻيو آهي، مختلف ليکڪن ڀٽائيءَ جي ميزبان گنگا جتڻ جون ڳالهيون ته ساڳيون لکيون آهن، پر بيت جا لفظ تبديل ڪيا آهن ان موقعي تي لاکيڻي لطيف جو چيل بيت هيٺ ڏجي ٿو، جيڪو سڀ کان پهرين محمد سومار شيخ پنهنجي ڪتاب ۾ ڏنو آهي.
کوءِ محل ٻن ماڙيون پکا سندن پن،
است جو اٺين جو مان کي رهيو من،
جيءَ ۾ جت رهن، ٻي پروٿڻي پاسي ڀانيان.
(شيخ محمد سومار، لطيف سائينءَ جا لاڙ تان ڀيرا، 1986ع، ص:129.)
کوءِ پلنگ ٻن ماڙيون، پکا سندن پن،
اُست جو اٺين جو، مون کي رهيو من،
جيءَ ۾ جت رهن، ٻي پر ٿڻي پاسي ٿئي.
بلوچ نبي بخش ڊاڪٽر، شاهه عبداللطيف، مهراڻ اڪيڊمي 1990ع، ص:87.
است جو اٺين جو منهنجي رهيو من،
جيءَ ۾ جت رهن، ٻي پروٿڻي پاسي هجي.
(رزاق کٽي، گنگا جتڻ ۽ بڙ جو ڍورو، سوڀ مئگزين آچر 15، اپريل 2012ع.)
کوهه بنگلا کوهه ماڙيون پکا سندن پن،
است جي اٺين جو، مان کي رهيو من،
جيءِ ۾ جت رهن، ٻي پروٿڻي پاسي.
(نصير ڪنڀار، مضمون، گنگا جتڻ جيڪا ڀٽائي کي کَيسُ ٺاهي ڏيندي هئي، ڪاوش مئگزين، اربع 25 فيبروري 2015ع، ص: 7).
ڪوهه، بنگلا، ڪوهه، ماڙيون، پکا سندن پَٽ،
اُست جي اٺين جو، مان جي رهيو من،
جيءَ ۾ جت رهن، ٻي پروهڻي سڀ پاسي هجي.
عثمان راهوڪڙو، مضمون، بڙ جو ڍورو ۽ گنگا جتڻ، ڪاوش دنيا آچر 26 مارچ 2017ع.
کوهه ماڙيون کوهه بنگلا پکا سندن پن،
است جي اٺين جي مانجهو رهين من،
جيءَ ۾ جت رهن، ٻيون رهن پاسيريون.
(الهه بچايو راهوڪڙو، ڀٽائي سائين جي ميزبان گنگا جتڻ، ڪاوش دنيا، آچر 21 جنوري 2018ع، ص: 14)
شاهه لطيف کي، جتن وٽان گھڻو مان مليو، تنهن ڪري پاڻ به جتن جي گھرن، گنگا جتڻ جي است ۽ جتن جي محبت کي اڳيان رکندي ۽ انهن جذبن کي امر بنائيندي، ڪيئي بيت چيا آهن. گنگا جتڻ شاهه لطيف جي رسالي جي ڪاتب عبدالعظيم جت جي ڀيڻ هئي جنهن وٽ شاهه عبداللطيف ڪئين ڀيرا ڪيا ٻيو ته ڀٽائي جي فقيرياڻي گنگا جتڻ آڏاڻي تي نئون کيسُ ٺاهي هر سال لطيف سائين ڏانهن تحفي طور موڪليندي هئي. ان علائقي جا جت شاهه لطيف جا ايترا ته شيدائي هئا جو شاديءَ جي موقعي تي خوشيءَ وارا بيت ۽ غم جي موقعي تي شاهه لطيف جا سوڳ وارا بيت ۽ وايون چوندا هئا ۽ اها رسم اڄ تائين جاري ڪيو اچن ٿا.
بڙ جي ڍوري کان ڪجهه ڪلوميٽرن جي مفاصلي تي روپا ماڙي ۽ سومرن جو قديم قبرستان ڀونگرا ۽ نوتيار ماڙي واقع آهي. نوتيار ماڙي کان ٽي ڪلوميٽر اوڀر طرف ماروي وارو ماڳ موجود آهي. شاهه سائينءَ جي دؤر کان اڳ ان علائقي ۾ مختلف حاڪمن وچ ۾ لڙايون لڳيون هيون. شاهه صاحب جڏهن ان ماڳ تي پهتو هو ته کيس علاؤ الدين خلجي ۽ ابڙي سمي جي لڙائي جو واقعو ٻڌايو ويو، جڏهن انهن ماڳن تي لاکيڻي لطيف، تلوارن جا ٽٽل ٽڪرا ڏٺا ته هيئن چيائين.
منجهس ريکون رڪ جون ڪي ڪنجهو ڪي پاٽ،
هي تڏهو ڪو گهاٽ، جڏهن سمي هئي صاحبي.
ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ صاحب ڪتاب شاهه عبداللطيف ڀٽائي، مهراڻ اڪيڊمي، ڇاپو پهريون آڪٽوبر 1990ع، جي صفحي 87 تي لکي ٿو ته، شاهه صاحب جي شاهبندر ڊويزن (قديم ڪڪراله) طرف سير و سفر جي باري ۾ هي حڪايت اتي جي مڪاني ماڻهن کان معلوم ٿي ته، لاڏين کان اٽڪل ڏهه ميل ڏکڻ طرف ”ديري“ نالي هڪ بستي جا ڦٽل نشان اڃان تائين موجود آهن. اهو ”ديرو“ شاهه صاحب جي ڏينهن ۾ ڪيهر قوم جي طاقت جو مرڪز هو. اتي جا ڪيهر حاڪم نهايت سرڪش هئا. ايتري قدر جو غريب جتن جون ڏاچيون جيڪڏهن سندن طرف ڏانهن اينديون هيون ته انهن کي باهه جا موڙا ٻڌائي ڇڏيندا هئا ته ڀل رڙيون ڪري سڙي مرن. هڪڙي دفعي ڀٽائي صاحب انهن جتن فقير جي جھوپڙين ۾ ٽڪيل هو جو ڪي اٺڻيون رڙنديون ٿاڻ تي آيون. پڇا تي، جتن حقيقت ڀٽائي صاحب کي ٻڌائي ۽ چيائون ته:”سائين! هي گگدام هاڻي توکي دانهون ٿيون ڏين.“ اهو ٻڌي ڀٽائي صاحب کي نهايت ڪهڪاءُ آيو ۽ بي اختيار ٿي چيائين ته:
کوءِ هوءَ محل، کوءِ ماڙيون، جيءَ سي پکا پن،
است جو اٺين جو سورهيو اٿم من،
جيءَ سي جت رهن، ٻي پر ٿڻي پاسي ٿئي.
پوءِ انهن غريب جتن فقيرن کي مخاطب ٿي چيائين ته:”ابا! جتي آهن ڪيهرن جا ديرا اتي ٿيندا اٺين جا پيرا.“ چون ٿا ته ان بعد سگھوئي ڪيهرن جي اچي ڦٽي ۽ سندن ”ديرو“ تباهه ٿي ويو. هيءَ حڪايت لفظ به لفظ ڪيتري قدر سچي آهي مگر مڪاني ماڻهن ۾ ان جي مشهوري ڪم از ڪم ڀٽائي صاحب جي اتي وڃڻ تي شاهد آهي. ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ، مصنف، شاهه عبداللطيف، مهراڻ اڪيڊمي 1990ع، ص: 87. سانگي مير عبدالحسين، تاليف، لطائف لطيفي، 1986ع ص: 120، گنگا جت، صالحان تنياڻي ۽ بوئا وساڻ شاهه صاحب جي حويليءَ ۾ خدمتگذار هيون.