جنت ماءُ جي قدمن هيٺ آهي تہ پيءُ جي رضا ۾ الله جي رضا شامل آهي
۽ دُعا سان تنھنجي پڻ، بابِ اجابت ٿو کُلي.
”ماءُ“ جو لفظ ذهن ۾ ايندي ۽ چپن مان ادا ٿيندي، هڪ عجيب ٿڌڪار جو احساس ٿو ٿئي. سڄيءَ دنيا ۾ ماءُ جو لفظ ساڳئي مفھوم ۾ ٿوري گهڻي هجي جي هير ڦير سان ادا ٿئي ٿو. جيئن ممي، امي، امان ۽ ٻيا ان نموني جا لفظ سڀ ساڳيءَ ئي هستيءَ جا نالا آهن، جنھن جي پيرن هيٺيان جنت مقرر آهي. الْجَنَّةُ تَحْتَ أَقْدَامِ الْأُمھاتِ :ترجمو: جنت ماءُ جي پيرن هيٺ آهي (حديث نبوي)
ماءُ جو رشتو دنيا جي سڀني رشتن کان اهم آهي، ماءُ جي دعا عرش عظيم تي پھچي قبوليت جي شرف سان نوازبي آهي. خدا پاڪ ماءُ جو اولاد کي پيٽ ۾ رکڻ، کير پيارڻ ۽ نپائڻ کي هڪ احسن عمل ڪوٺيو آهي جيڪو الله تعاليٰ جي حڪم سان ٿيئي ٿو پر اُن ۾ ماءُ جو جذبو ۽ تخليقي مرحلن جون تڪليفون ۽ اوجاڳا واکاڻ جوڳا آهن ماءُ جي همت ۽ صبر کي سلام آهي، چوندا آهن تہ ”پيءُ مئي اولاد اڌ ڇورو ۽ ماءُ مئي سڄو ڇورو ڇنو آهي“
سچ پچ تہ ماءُ اولاد لاءِ ڍڪ آهي، ماءُ جي دعا غريب کي امير، فقير کي گدا ۽ بدبخت کي نيڪ بخت ٿي بنائي، ماءُ جا تہ پير ڌوئي پيئڻ کپن. سندس پيرن جي مٽيءَ کي سرمو بنائي اکين ۾ وجهڻ کپي، رسول پاڪ صلعم جن کان ڪنھن پڇيو تہ ”يا رسول الله آئون ڪھڙو نيڪ عمل ڪريان جو رب پاڪ مون مان خوش ٿئي“ پاڻ فرمايائون تہ ”ماءُ جي خدمت ڪر“ ٽي دفعا ماءُ جي خدمت جو فرمائڻ کانپوءِ چوٿين دفعي پياري نبيءَ جو حڪم ٿيو تہ ”پنھنجي والدين جي خدمت ڪر“ معنيٰ تہ ماءُ جي خدمت دنيا جو اعليٰ ترين ڪم آهي. پاڻ اهو بہ فرمايائون تہ ”جيڪڏهن تنھنجي ماءُ ڪونھي تہ ماسيءَ جي خدمت ڪر ۽ جيڪڏهن اها بہ ڪونھي تہ کير پياريندڙ ماءُ جي خدمت ڪر“، ماءُ جي محبت جو جذبو ربَ پاڪ ايترو تہ پسند ڪيو آهي جو پنھنجي ٻانھي سان پنھنجي ذاتي محبت کي 70 مائرن جي محبت سان ڀيٽيو آهي. يعني ماءُ جي دل ۾ ٻچي لاءِ محبت رب پاڪ جي ٻانھي سان محبت جو حصو آهي.
ماءُ جي فرضن ۾ اهم ڳالھہ آهي تہ هن کي اهو ڄاڻڻ گهرجي تہ ٻار سٺو يا برو ماءُ کان ئي سکندو. ماءُ جي جوابداري تمام وڏي آهي. سندس ئي تعليم ۽ تربيت ٻار جي زندگي ٺاهي ۽ بگاڙي ٿي. ماءُ کي گهرجي تہ ٻار کي پيار بيشڪ ڏئي پر بي جا لاڏ يا پيار سان گمراھہ نہ ڪري تمام گهڻو پيار نقصانڪار بہ ٿي سگهي ٿو. ماءُ جي ٻار تي ڪڙي نظر ئي کيس براين کان بچائيندي. اولاد جي لاءِ مائيٽن طرفان سٺي تعليم ۽ تربيت ئي انمول تحفو آهي انھيءَ ڪري ماءُ کي پنھنجي فرض ادائيءَ کان غفلت نہ ڪرڻ گهرجي نيڪ اولاد مائٽ جي نصيب جي بلندي ۽ بي ادب ۽ بداخلاق اولاد سندس جي لاءِ ئي سور آهي. ماءُ جي دل سان گهريل دُعا تہ بيشڪ اولاد جو نصيب ٿي سنواري سندس چپن تي تہ هميشہ اها دعا هوندي آهي تہ ”شل سندس اولاد کي ڪو سو واءُ بہ نہ لڳي“ پر ڪڏهن ڪڏهن اولاد خود ئي پنھنجي غفلت سان هن عظيم رشتي جي بي قدري ڪري پنھنجي لاءِ دعا جا در بند ڪندو آهي پر ماءُ وري بہ ماءُ آهي. سندس هميشہ اها خواهش هوندي آهي تہ هن جو اولاد سکيو ۽ ستابو هجي ۽ ڪڏهن بہ مٿانس غم جو ڪڪر نہ لڙي.
ماءُ هڪ اهڙي عظيم تخليقڪار آهي جا پنھنجي تخليق تي ساھہ، سر صدقو ڪرڻ لاءِ هر دم تيار آهي، اسان کي اُهو ڀليءَ ڀت ڄاڻڻ گهرجي تہ ماءُ جي هستي مقدس آهي جيڪا نہ صرف قربانيءَ جو مجسمو آهي پر اولاد لاءِ هڪ وڏو ڍڪ ۽ دعا جو در آهي تہ
پيءُ جي رضا ۾ الله جي رضا شامل آهي. (حديث پاڪ)
سنڌيءَ ۾ عام چوڻي آهي تہ، ”باادب با نصيب ۽ بي ادب بي نصيب“ معنيٰ تہ نصيب ۽ بي نصيبي قدرت جي طرفان مقرر هوندي بہ انساني اعمالن جو حصو آهي نيڪ ۽ صالح انسان باادب هوندو آهي. اولاد ۽ والدين جي رشتي کان ئي جيڪڏهن هن چوڻيءَ جو جائزو ورتو وڃي تہ معلوم ٿيندو تہ باادب اولاد، پنھنجي ۽ پنھنجن والدين لاءِ ڪارائتو ثابت ٿئي ٿو. بي ادب ۽ بداخلاق ٻار ۾ ساڃھہ جو ثمر نہ هوندو ۽ هو پنھنجي مائيٽن لاءِ سور ۽ پريشاني تہ هوندو پر سندس پنھنجي زندگي بہ ڪونہ سڌرندي.
نيڪ اولاد ئي اڳيان هلي نيڪ والدين ٿيندا آهن. والدين کي گهرجي تہ پنھنجي اولاد سان تمام سٺي هلت هلن ۽ انھن جي منھن تي سھڻو، سٺو ۽ سٻاجهو ڳالھائين. ٻارن کي پيار ۽ محبت سان هلائي، مٿن اعتماد ڪن، مائيٽ ۽ اولاد جي وچ ۾ اعتماد جو رشتو تمام اهم آهي، جيڪڏهن مائيٽ پنھنجا فرض صحيح ادا ڪري ۽ پنھنجي اولاد جي صحيح تعليم ۽ تربيت ڪري ٿو. کيس دنيا جي تعليم سان گڏوگڏ نماز ۽ قرآن پاڪ پڙهڻ ۽ سمجهڻ جي عادت وجهي ٿو تہ سندس اولاد نيڪ ۽ صالح ٿيندو. اڳئين زماني جا مائيٽ اولاد تي ڪرڙي نظر رکي کين سختيءَ سان هلائيندا هئا ۽ اسڪولن ۾ بہ ماستر ٻارن کي سختيءَ سان سنڀاليندا هئا. اهو رويو ٻارن کي سڌارڻ ۾ ڪارگر بہ هو تہ وقت مطابق رائج هو ۽ ٻار سڌري بہ ويندا هئا. ايئن ڪونھي تہ هن وقت جو اولاد ڪپوٽ آهي پر هاڻي والدين جي آزمائش وڌيڪ سخت آهي جيئن تہ هي ميڊيا جو دور آهي ۽ سڄي دنيا ڪيبل، ڪمپيوٽر ۽ ٻين سھولتن جي ڪري هڪ نقطي تي جمع ٿي وئي آهي ۽ سڄيءَ دنيا جي حالتن جي تبديلين جو اثر ٻارن ۽ نوجوانن تي پوي ٿو. هن دور ۾ تعليمي ادارن ۾ شاگردن تي سختي ڪرڻ جي سخت منع ٿيل آهي ۽ ٻارن کي آزاد ڇڏيو ويو آهي تہ هو پنھنجو بروڀلو پاڻ چونڊين انھيءَ ڪري بہ والدين جي روڪ ٽوڪ اولاد کي بري ٿي لڳي ۽ هو برداشت ڪرڻ لاءِ تيار نہ آهن.
هن مسئلي جو در حقيقت حل اهو آهي تہ مائيٽن کي گهرجي تہ هو روزگار جي ڊوڙ ۾ ڪيترا بہ مشغول هجن پر پنھنجي اولاد لاءِ ڪو وقت ضرورت ڪڍن ۽ ساڻن ويھي ڪچھريون ڪري کين پنھنجي ماضيءَ کان واقفيت ڪرائين ۽ چڱو برو اسلامي قدرن مطابق سمجهائين. اسان جي موجودہ سماج ۾ اولاد ۽ والدين جي رشتي ۾ ڪجهہ ٻاهرين ملڪن جي پوئواريءَ جي ڪري فاصلو Gap اچي رهيو آهي ۽ انھن ۾ غلط فھميون پڻ وڌي رهيون آهن. جنھن جو پورائو خبر ناهي ڪڏهن ٿيندو؟ لڳي ايئن ٿو تہ اسين گمراهيءَ ڏي وڃي رهيا آهيون انھيءَ ۾ اسان جي ماحول سان گڏ تربيت جو قصور بہ شامل آهي. اها بہ حقيقت آهي تہ ”پٽ سپوٽ نہ تہ ڪپوٽ مان ڪڄاڙو جڙي“ اولاد جي فرمانبرداري ئي مائٽن جي زندگيءَ جي ميراث آهي ۽ ٻچڙن لاءِ ماءُ ۽ پيءُ جي دعا ۽ پيار سندن دين ۽ دنيا جي ڀلائي آهي، دنيا ۾ جيڪو بہ ماڻھو باادب هوندو اهو ڀاڳ ڀريو ۽ ڀلارو انسان هوندو ۽ بي ادب نڀاڳو ۽ بي نصيب شمار ڪيو ويندو آهي.