ٻاراڻو ادب

اخلاقي قَدر (ٻارن لاءِ اخلاقي ۽ تعليمي مضمون)

ھن ڪتاب ۾ ڏهن سالن کان سورهن سالن جي ٻارن لاءِ 27 اخلاقي(Ethical)  ۽ علمي(Educational)  مضمون شامل آھن. ڪتاب ۾ننڍن ننڍن موضوعن کي کڻي انساني اخلاقن جي اهميت تي زور ڏنو ويو آهي ۽ هي ڪتاب بنيادي طور تي ٻارن جي لاءِ ئي لکيو ويو آهي، پر جيڪڏهن والدين ۽ استاد بہ غور سان پڙهندا ۽ انھن تي عمل ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا ۽ ڪتاب ۾ ڏسيل نيڪ نقطن جي روشنيءَ ۾ پنھنجن ٻارن ۽ شاگردن جي تربيت ڪندا تہ اسان جو سماج ۽ انھيءَ سماج جي هونھارن کي مستقبل جي زندگيءَ ۾ بھتر ڪردار ادا ڪرڻ جي واٽ ملي پوندي.

Title Cover of book اخلاقي قَدر (ٻارن لاءِ اخلاقي ۽ تعليمي مضمون)

اُميد جي قوت ڇا آهي؟

اميد حياتيءَ جي ڏکن ۽ سکن ۾ هڪ وڏي آٿت آهي. لاها چاڙها ۽ ڏک سک حياتيءَ جي هن سفر ۾ هر ڪنھن کي پيش اچن ٿا. پر مايوس ۽ نااميد ٿيڻ سان ماڻھو وڌيڪ مشڪلاتن ۾ ڦاسي، زنده رهڻ جي خوشيءَ کان تہ محروم ٿئي ٿو، پر ڪڏهن ڪڏهن تہ ڪي نااميد ماڻھو پنھنجي پاڻ جو بہ انت آڻين ٿا، جيڪا حرام موت آهي، حقيقت ۾ تڪليفون ۽ پريشانيون انسان کي سوچن تي مجبور ڪنديون آهن ۽ سوچڻ سان ئي انسان داناءُ ٿئي ٿو ۽ دانائي زندگيءَ کي جيئڻ جي قابل بنائي ٿي. هونئن بہ ڪجهہ وڃائي ئي پوءِ سکبو آهي. ان ڪري بھتريءَ جي اميد رکجي. پر بدحاليءَ لاءِ بہ تيار رهجي. زندگيءَ جي ڪاميابيءَ جو راز اهو آهي تہ پريشانين جي باوجود بہ پريشان نہ ٿجي ۽ اميد جو ساٿ ڪڏهن بہ نہ ڇڏجي. زندگي مسلسل جدوجھد ۽ اميد ان جدوجھد جو بنياد آهي. نااميدي ۽ مايوسيءَ جو ڪارڻ عمومن خوف پڻ آهي. خوف سان وحشت، دهشت ۽ پريشاني پيدا ٿي، يقين جي قوت ختم ٿي ويندي آهي ۽ خوداعتماديءَ جي ڪمي ٿيڻ سبب بي همٿيءَ سان ناڪامي ملي ٿي. يعني پنھنجي ئي پيدا ڪيل خوف مان پريشاني اچي ٿي ۽ اها بہ سچائي آهي تہ پريشانيون خود تي حاوي ڪرڻ سان اهي وڌيڪ وڌنديون آهن.
اسان جي مذهب ۾ تڪليفن ۽ پريشانين ۾ صبر، همت، توڪل ۽ دعا جي هدايت ڪيل آهي. ايتر قدر جو امام ابوحنيفہ تہ اهو ٿو چوي تہ ”مصيبتون گناهن جو نتيجو هونديون آهن ۽ گنھگار کي اهو حق نٿو پھچي تہ هو مصيبتن تي واويلا ڪري“. پر مولانا رومي چوي ٿو تہ، ”مصيبتون گناهن سبب بہ آهن تہ اهي آزمائش طور پڻ اچن ٿيون، پر ٻنھي حالتن ۾ صبر، همٿ ۽ دعا وسيلو آهن“. جن سڀني جي سھارو اصل ۾ اميد آهي. اميد سان حياتي باعمل ۽ سوادي آهي. اميد جيئڻ جو آسرو ۽ يقين جي قوت آهي.
خوداعتمادي پڻ اميد سان ئي قائم ٿئي ٿي. دعا جي قبوليت جو يقين، محنت جي صلي ملڻ جو يقين ۽ ٻين ڪيترن ئي معاملن ۾ انسان جي يقين جي قوت هُن کي خوداعتمادي ٿي ڏئي انھيءَ سان هُو پراميد ٿي ڏکيا ڪم پڻ خوش اسلوبيءَ سان سرانجام ٿو ڏئي حضرت علي رضي الله فرمائي ٿو تہ ”فتح جو دارومدار خوداعتماديءَ تي آهي ۽ خوداعتماديءَ جو مدار باربار سوچڻ تي آهي ۽ سوچڻ جو مدار راز جي حفاظت ڪرڻ تي آهي“. معنيٰ تہ سمجهہ، همٿ، يقين ۽ اميد سان گڏ رازداري ڪاميابيءَ جو دليل آهي.

هيڻن جي طاقت ۽ قلب جي قوت اميد آهي،
خوشيءَ جو آڌار ۽ ڪاميابيءَ جو دارومدار اميد آهي.

هن دنيا ۾ جيترو اسين سچ ڳالھائڻ، پيار ۽ محبت سان حياتي ڪٽڻ، لالچ کان بچڻ ۽ فرض شناسيءَ سان ڪار وهنوار نڀائڻ، محنت، همٿ، بھادري، وقت جي پابندي ۽ اميد جي جذبي کي اهميت ڏيون ٿا، ايترو ئي اهم اسان جي رويي ۽ سوچ ۾ ڳالھائڻ جي قوت آهي. انسان ۽ جانور ۾ فرق فقط ۽ فقط عقل، سمجهہ، ڳالھائڻ ۽ مھذب هئڻ جي وچ جو آهي، تڏهن کيس ” ناطق الحيوان“، يعني ڳالھائيندڙ جانور بہ سڏيو ويو آهي، زبان جي مٺاس جي طاقت سان دشمن کي دوست ڪري سگهجي ٿو.