حادثو
”مون کي اڄ ناشتي ۾ اڦراٽو کپي.“ ارشد چيو: ”منهنجي خيال ۾ سلائس تي مکڻ لڳائي کاءُ يا وري جيم، ايترو ڳرو ناشتو نه ڪرڻ کپي ۽ اهو به ته ڏس ته مون کي اڦراٽو ٺاهڻ لاءِ ڪيڏي محنت ڪرڻي پوندي آهي ڇو ته مون کي چڱي طرح اهو ڪم ڪرڻ ئي نه ايندو آهي.“ نازيه جواب ڏنو ته ارشد وري چڙي پيو:
”تهنجي لاءِ ته هر ننڍو ڪم به مشڪل هوندو آهي.“
”سڄو گهر ته سنڀاليندي آهيان، اڃان ڇا ڪريان“ سنئون سڌو چئو ته توکي جهيڙي ڪرڻ جوڪو بهانو گهرجي.“
”چڱو بابا! ختم ڪر قصو مون کي زبان کولڻ ئي نه گهرجي ها.“
نازيه کي گهرجي ها ته ڳالهه اتي ئي ختم ڪري ڇڏي ها پر هن ائين ڪرڻ بدران وري ڊيگهه ڪندي چيو:
”توکي به مون وانگر ننڍڙي نوميءَ لاءِ راتين جو جاڳڻو پوي ها ته خبر پوئي ها. ڪو به مرد ان ڳالهه کي سمجهي نٿو سگهي، ته ڇهن مهينن جي ٻار سان سڄو ڏينهن ٻن ڪمرن جي سوڙهي فليٽ ۾ جان کپائڻ ڪيڏو نه ڏکيو ڪم آهي.“
هن ان تي به بس نه ڪندي وري چيو:
”جڏهن کان نومي پيدا ٿيو آهي ته تو مون کي ڪو ڍنگ جو ڪپڙن جو جوڙو به نه وٺي ڏنو آهي جيڪو پائي آئون ڪنهن پارٽي يا شاديءَ ۾ شريڪ ٿي سگهان. پنهنجي ساهيڙين جي خوبصورت لباسن کي ڏسي مون کي پنهنجن ڪپڙن تي شرمندگي محسوس ٿيندي آهي.“
اهو سڀڪجهه ٻڌي ارشد جي منهن جو پنو صفا لهي ويو ۽ پوءِ ڪاوڙ ۾ ايندي چيائين: ”توکي شاديءَ کان اڳ خبر هئي ته منهنجي پگهار ڪيتري آه ي۽ هن فليٽ بابت به، پوءِ ڇو تون ان مهل هن سوڙهي فليٽ ۾ اچڻ لاءِ تيار ٿي وئي هئينءَ؟. توکي شادي ڪرڻ لاءِ نه منٿ ڪئي هئم، نه ئي هٿ ٻڌا هئم ته مون سان شادي ڪر.“
هو ڪاوڙ مان ڪمري کان ٻاهر هليو ويو. نازيه جي دل ڀرجي آئي ۽ هوءَ سوچڻ لڳي:
”وقت به ڪيترو نه جلدي بدلجي ويندو اهي. اڄ کان صرف ڪجهه مهينا اڳ هر آچر جي ڏينهن جي شروعات پيار محبت جي ڳالهين سان ٿيندي هئي. هوءَ نيرن لاءِ ٽوش يا بيدن جو آمليٽ رکندي هئي يا اها شيءِ جيڪا ارشد کي پسند ايندي هئي.“ پر هاڻي ته هر ڏينهن بوريت سان شروع ٿيندو هو ۽ هر شام بيزاريءَ ۾ ختم ٿيندي هئي. هو ننڍڙين ننڍڙين، ڳالهين تي جهيرو ڪندا هئا. نازيه کي اهساس ٿيڻ لڳو ته انهن جهيڙن لاءِ گهڻو ڪري غلطي سندس هوندي هئي، کيس اهو احساس تڪليف پهچائڻ لڳو ته هوءَ اٿي ڪچن ۾ آئي ۽ نه فقط اڦراٽو پچايائين پر ٻيو به نيرن جو اهتمام ڪيائين. ايستائين ارشد آيو ۽ ٽيبل تي رکيل نيرن کي ڏسي حيران ٿي نازيه کي ڏسڻ لڳو ته هن پيار سان چيو:
”الائجي اڄڪلهه مون کي ڇا ٿي ويو آهي جو ايڏو جلد مون کي ڪاوڙ اچي ٿي وڃي.“
ڪجهه دير ۾ ماحول بدلجي ويو ۽ ٻئي ائين کلي کلي ڳالهيون ڪرڻ لڳا ڄڻ ٿوري دير اڳ هنن ۾ تلخ ڪلامي ٿي ئي نه هئي. تڏهن ارشد نازيه کي ياد ڏياريو ته اڄ کين ڳوٺ وڃڻو هو سندس ماءُ سان ملڻ. نازيه کيس جواب نه ڏنو ۽ جڏهن هن دل ڀري ناشتو ڪري ورتو تڏهن نازيه کيس ٻڌايو ته اڄ هوءَ ساڻس گڏجي ڳوٺ وڃي هن جي ماءُ سان نه ملي سگهندي، ته ارشد چيو.
”پر هوءَ اسان جو انتظار ڪندي هوندي.“
”ضروري آهي ڇا ته هر آچر جو ڏينهن اسين وٽس گذاريون ۽ نه وسار ته اڄ تو مون کي لنچ کانپوءِ آئوٽنگ ڪرائڻ ۽ رات جو هوٽل ۾ ڊنر ڪرائڻ جو واعدو ڪيو هو.“
”اڄ آئوٽنگ کي ڇڏ ۽ ڊنر جي ٽائيم تائين ته اسين واپس اچي وينداسين آخر توکي هيءُ ڇا پيو ٿيندو وڃي؟ تون هاڻي منهنجي ڪا به ڳالهه ڇو نه سمجهندي آهين، امان ۽ بابا کي نوميءَ سان ڪيڏو نه پيار آهي، هو سڄي هفتي ۾ فقط آچر ڏينهن ئي ته کيس ڏسندا آهن.“
”ته پوءِ تون نوميءَ کي وٺي هليو وڃ، آئون نه وينديس.“
”پر امان تو سان به ته ملڻ چاهيندي آهي.“ تڏهن نازيه ڪاوڙ مان چيو:
”آئون وينديس ته هوءَ رات کان اڳ اچڻ نه ڏيندي، بهتر آهي ته تون نوميءَ کي پاڻ سان وٺي وڃ، ائين شايد نوميءَ جي روئڻ جي خيال کان هوءَ توکي جلد ڇڏي ڏي.“
ارشد به ڪاوڙ مان چيو:
”تون ايڏي ضدي ڪڏهن کان ٿي وئي آهين؟ توکي منهنجي ماءُ جي خواهش جو ٿورو به احترام ڪونهي، توکي وڃڻو ئي ڪو نه هو، توکي صرف بهانا کپن“ نازيه جي اکين ۾ لڙڪ ڀرجي آيا هن پنهنجن سڏڪن کي دٻائيندي چيو:
”مون توکي ڪڏهن به ماءُ وٽ وڃڻ کان جهليو آهي؟ تون وڏي شوق سان وڃ، منهنجي جان ڇڏ.“
”آئون ضرور وينديس ۽ جي امان سڄو ڏينهن روڪيو ته ضرور ترسندس ۽ پوءِ رات جو دير سان ايندس، گهٽ ۾ گهٽ هڪ ڏينهن ته سک سان گذاريندس.“
هن نوميءَ کي ڪڇ تي کنيو ۽ ڪاوڙ ۾ تکو تکو فليٽ کان ٻاهر نڪري ويو. نازيه لڙڪ ڀرين اکين سان کيس ڏسندي رهجي وئي.
اهڙي طرح وري سندن وچ ۾ جهيڙو ٿي پيو. هن دفعي به شروعات نازيه طرفان ئي ٿي هئي، در حقيقت کيس ارشد سان بي انتها پيار هو ان ڪري ئي هر جهيڙي کان پوءِ پنهنجي غلطيءَ جي احساس سبب کيس ئي تڪليف پهچندي هئي، کيس خبر به هئي ته هو پنهنجن مائٽن جو اڪيلو پٽ ۽ هڪ ئي اولاد هو. ماءُ جي ساڻس بي انتها محبت هئي. ان لاءِ هر آچر تي هو وٽس ويندا هئا، هو ته کين به پاڻ سان گڏ رهڻ لاءِ زور ڀريندا هئا، پر هو پراڻي سوچ جا ماڻهو هئا سو پنهنجا اباڻا ڪک ڇڏڻ لاءِ تيار نه هئا. ڳوٺ ۾ ارشد جو پيءُ پنهنجي ڀاءُ ۽ ڀائٽن سان گڏ رهندو هو. جڏهن هو ڪجهه ڏينهن وٽن ايندا هئا، کين ننڍڙي فليٽ ۽ شهر جي ماحول کان وحشت ٿيندي هئي. ان ڪري ارشد نازيه سان گڏ هر موڪل واري ڏينهن تي وٽن ويندو هو. پر هاڻي نازيه لاءِ هر هفتي اتي وڃڻ عذاب بنجندو پئي ويو، کيس محسوس ٿيو ته محبت جي شادي ڪرڻ بعد فقط ڪجهه مهينن ۾ هو سندس مڙس کان وڌيڪ پنهنجي ماءُ پيءُ جو پٽ بنجي ويو هو. سندس ماءُ ته اڃان به ننڍڙن ٻارن جيان سندس انگل کڻندي هئي، هوءَ ته اڃان به کيس ڏهن سالن جي ٻار جيان سمجهندي هئي، اها ڳالهه هڪ ڀيري هن ارشد سان ڪئي ته هو ڪاوڙ ۾ صفا و ڦلي پيو ۽ کيس مهڻا ڏيڻ لڳو، جيئن ته ازيه جا مائٽ سندن فليٽ جي ويجها ئي رهندا هئا ان ڪري هوءَ ته جڏهن به چاهيندي هئي ته هنن سان ملي ايندي هئي پر کيس هفتي ۾ هڪ ڏينهن به ڳوٺ ۾ وڃڻ ناگوار ٿي لڳو.
نزيه کي هن وقت سڀ ڪجهه ياد اچڻ لڳو. هنن ٻنهي جا گهروارا سندن ننڍي عمر ۾ شادي ڪرڻ جي خلاف هئا. نازيه جي ماءُ پيءُ کي ارشد سٺو لڳو ۽ ارشد جي ماءُ کي نازيه پسند آئي پر هنن فقط اهو ٿي چاهيو ته ارشد پهرين پنهنجن پيرن تي بيهي ۽ سٺي نوڪري حاصل ڪري، خاندان جي ذميواري کڻڻ جي قابل ٿئي، تيستائين هر شادي نه ڪري، پر هو ٻئي فيصلو ڪري چڪا هئا ڇو ته کين هڪٻئي سان ملندي ٽي سال ٿي چڪا هئا. نازيه ڪاليج مَس پاس ڪيو هو ۽ ارشد يونيورسٽيءَ ۾ آخري سال جو شاگرد هو، کين اها به خبر هئي ته شروعات ۾ کين گهر جو خرچ هلائڻ ۾ ڏکيائي ٿيندي پر هو هڪ ٻئي جي محبت ۾ ايڏا گم هئا، جو ان وقت پئسي جي ڪميءَ جي حقيقت سندن اڳيان ڪا حيثيت نه پئي رکي، پر شاديءَ بعد اها حقيقت جلد ئي سندن سامهون آئي. خاص طور تي نوميءَ جي پيدائش بعد، پر پوءِ به ٻئي ماءُ پيءُ بڻجڻ تي بي انتها خوش هئا.
خاص طور نازيه جي دل ته مامتا جي جذبي سان اٿلي پئي هئي. شاديءَ بعد ٻنهي نوڪري هٿ ڪئي، نازيه هڪ پرائيويٽ اسڪول ۾ نوڪري ڪرڻ شروع ڪئي هئي پر نوميءَ جي پيدائش بعد کيس اها نوڪري ڇڏڻي پئي، جنهن سبب هڪ ته سندن آمدني گهٽجي وئي ۽ ٻيو ته هاڻي هوءَ سڄو ڏينهن نوميءَ جو ۽ گهر جو ڪم ڄڻ کٽندو ئي نه هو، ان ڪري هوءَ چيڙاڪ ٿي پئي هئي. ان لاءِ ذري ذري ڳالهه تان هوءَ ڪاوڙ ۾ اچي ويندي هئي. پر وقت گذرڻ سان هنن جي وچ ۾ اختلاف وڌي رهيا هئا. خاص ڪري ان ڏينهن نازيه جو موڊ سخت خراب ٿي ويندو هو، جنهن ڏينهن سندس ساهيڙيون وٽانئس گهمي ڦري وينديون هيون. هوءَ ته پنهنجي مصروفيتن سبب وٽن وڃي نه سگهندي هئي پر جڏهن اهي کيس ٻاهرين دنيا جا ايڏا ته رنگين داستان ٻڌائينديون هيون جو نازيه کي سندن زندگيءَ تي رشڪ ايندو هو. هوءَ سندس مهانگا ۽ نئين نئين فيشن جا ڪپڙا ڏسي پاڻ کي وڌيڪ گهٽ محسوس ڪندي هئي. جڏهن هوءَ اهو سڀ ڪجهه ارشد کي ٻڌائيندي هئي ته هو کانئس نرميءَ سان پڇندو هو:
”ڇا توکي واقعي افسوس ٿو ٿئي ته جيڪو ڪجهه تنهنجي ساهيڙين وٽ آهي، اهو تو وٽ ناهي.“ تڏهن هوءَ شرمسار ٿي ويندي هئي ۽ چوندي هئي:
”مون وٽ تون ۽ نومي آهيو، مون لاءِ اهو ئي ڪافي آهي.“
”ڏس نازيه! مون کي خود احساس آهي ته پئسي جي اسان وٽ گهٽتائي آهي. تون جوان آهين، يقيناً تنهنجي دل ۾ سڍا سٺا ڪپڙا ۽ زيور پائڻ جي خواهش هوندي، مون کي به ته پنهنجي پسند جون شيون خريد ڪرڻ جو شوق آهي. مثال طور جيڪڏهن آئون اڪيلو هجان ها ته سيڪنڊ هئنڊ ڪار جو خرچ کڻڻ بدران هڪ نئين موٽر سائيڪل خريد ڪيان ها، ڇو ته آئون موٽر سائيڪل جو شوقين آهيان، پر توکي حاصل ڪرڻ منهنجي لاءِ سڄي دنيا جون موٽرسائيڪلون خريد ڪرڻ کان وڌيڪ خوشيءَ جي ڳالهه آهي. اسان هڪٻئي کي چونڊيو ۽ هڪٻئي جو احساس رکيو جڏهن ته تنهنجون ساهيڙيون يا منهنجا دوست جيڪي شادي شده نه آهن، فقط پنهنجي لاءِ سوچين ٿا ۽ پنهنجي خواهشن کي پورو ڪن ٿا.“
نازيه جي دل ٽڙي پئي ۽ کيس پاڻ تي ناز ٿيڻ لڳو ته هو ڪيڏو نه سمجهو ۽ مخلص ماڻهو آهي. هن پنهنجي دل مان اهڙي تمنا ڪڍي ڦٽي ڪئي.
سندس ساهيڙيون اڳئين هفتي ڪوهه مري گهمڻ پئي ويون. هن پنهنجا پراڻا ڪپڙا ڪڍي ڪٽ وڍ ڪري کين صحيح ڪري نئين فيشن مطابق پائڻ جي قابل بنايو. ماءُ جي گهران پراڻا پردا کڻي آئي ۽ ڌوئي فليٽ جي درن ۽ درين تي لڳايا هوءَ ته آچر تي ڳوٺ ۾ سس سهري، وٽ وڃڻ لاءِ به تيار هئي پر اوچتو وري موڊ بگڙي ويو هيس جنهن سبب هن وڃڻ کان انڪار ڪيو ۽ ارشد ڪاوڙ ۾ نوميءَ کي پاڻ سان کڻي روانو ٿي ويو. هاڻي هوءَ پڇتائي رهي هئي ته هن هروڀرو کڻي ايڏي ڊيگهه ڪئي پر هاڻي ڇا پئي ٿي سگهيو هوءَ مشيني انداز ۾ ٿانوَن ڌوئڻ ۽ صفائي ڪرڻ جي ڪم ڪرڻ کان پوءِ سوچڻ لڳي ته ارشد جي موٽڻ کان اڳ تيار ٿي ويهي ۽ پوءِ هوءَ هن سان جهيڙو نه ڪري ته جيئن هو به ناراضگي ختم ڪري.
هوءَ اڃان ڪپڙا مَس مٽائي آئي ته فون جي گهنٽي وڳي. هن فون کنئي، ٻئي پاسي کان سندس پيءُ ڳالهائي رهيو هو، جنهن ڪجهه عجيب لهجي ۾ کيس چيو ته هو ۽ سندس ماءُ کيس وٺڻ لاءِ اچي رهيا آهن، هوءَ تيار ٿي ويهي.
”خير ته آهي بابا...؟“ هن پريشان ٿيندي پڇيو. ”هڪ حادثو ٿي ويو آهي، ارشد هن وقت اسپتال ۾ آهي، هن اسان کي چيو آهي ته توکي پاڻ سان گڏ وٺي اسپتال پهچون.“
”ڇا ٿيو آهي...؟ هن خوف مان پڇيو. سندس پيءُ وڌيڪ ڪجهه نه ٻڌايو ۽ فقط اهو چيو ته هو ڏهن منٽن اندر کيس وٺڻ ايندا، ان لاءِ هوءَ تيار هجي. هوءَ سمجهي وئي ته يقيناً ڪا اهڙي ئي ڳالهه هئي جو هن فون تي نه پئي ٻڌائڻ چاهي. جيڪڏهن ڪا معمولي ڳالهه هجي ها ته ارشد کيس فون ڪري ها. هوءَ ڏاڪڻ تان لهي هيٺ آئي ته ٿوري دير ۾ سندس ماءُ پيءُ ڪار ۾ آيا. جيئن ئي هوءَ ڪار ۾ ويٺي ته سندس ماءُ سندس هٿ پنهنجي هٿن ۾ پڪڙيندي چيو:
”ارشد هڪ تيز رفتار ٽرڪ کان بچڻ لاءِ زور سان بريڪ هنئي... ۽ ننڍڙي نوميءَ جو مٿو زور سان ڪار جي دَرَ سان لڳو ۽ پوءِ هو سيٽ تان ڪري پيو...“
هن اهو چئي پنهنجو منهن ٻئي پاسي ڪري ڇڏيو ته جيئن نازيه سندس اکين مان ڪرندڙ لڙڪ نه ڏسي سگهي. نازيه جي دل زور زور سان ڌڙڪڻ لڳي ۽ ذهن صفا مائوف ٿي ويس. گاڏي اسپتال پهتي ۽ جڏهن هو ايمرجنسي وارڊ ۾ پهتا ته نازيه جي نظر ارشد تي پئي ۽ بي اختيار سندس اکين مان ڳوڙها وهڻ لڳا. ارشد سدنس ويجهو اچي سندس هٿ پنهنجن هٿن ۾ پڪڙيا. سندس اکين ۾ به پاڻي هو.
”دماغ جو آپريشن ڪرڻ واري ماهر سرجن کي سڏايو ويو آهي.“ هن چيو.
”منهنجو ٻچڙو زنده ته آهي نه؟“ نازيه ديوانن وانگر پڇيو.
”صبح جو جيڪر آئون ايڏي ڪاوڙ ۽ ذهني انتشار ۾ نه هجان ها ته...“ هو ذري گهٽ روئي پيو ۽ وري چوڻ لڳو:
”آئون ڪاوڙ ۾ تمام تيز اسپيڊ ۾ ڪار ڊرائيور ڪري رهيو هوس. جڏهن ڪورٽ روڊ جي چوراهي تي پهتس ته، ٽريفڪ قانونن جي هدايت مطابق مون کي ڪار روڪي جائزو وٺي اڳتي وڌڻ گهرجي ها پر مون ڪار جي اسپيڊ ٿوري گهٽ ڪري موڙ ڪَٽيو ته ٻئي پاسي کان تيز رفتار ٽرڪ کي ايندي ڏسي مون يڪدم بريڪ دٻايو ته شديد جهٽڪي سبب نومي زور سان مٿي ٿيو ۽ سندس مٿو شيشي سان ٽڪرايو، اف خدايا! سڄو منهنجو ڏوهه آهي...“
نازيه جي اندر عجيب جذباتي ڪشمڪش شروع ٿي وئي. هڪ پاسي سندس دل ۾ ڌڪار جي لهر پيدا ٿي ته ٻئي پاسي سندس صبح واري رويي تي خيال ويس ته آخر هو به پيءُ آهي، کيس تسلي ڏيڻ گهرجي. هو سڀ اتي رکيل سيٽن تي ويهي رهيا.
اوچتو ارشد چيو:
”امان کي به اطلاع ڏيڻ گهربو هو پر... هوءَ ته پريشان هوندي ته واعدي موجب آئون وٽس ڇو نه پهتو آهيان. مناسب ٿيندو ته آئون خود وڃي کيس اطلاع ڏيان.“
”ائين آئون هتي اڪيلي مران؟“ نازيه ڪاوڙ ۾ چيو، نازيه جي پيءُ ارشد کي سمجاهيو ته هو هن وقت ذهين طور تي ڪار کي ڳوٺ تائين ڊرائيوَ ڪري وڃن جي حالت ۾ نه هو ۽ هونئن به سندس اسپتال ۾ هجڻ ضروري هو، ان ڪري هو خود وڃي اطلاع ڏئي ايندو. نازيه جي ماءُ به هن سان گڏ هلي وئي. هاڻي هو ٻئي اتي اڪيلا ويٺا هئا. کين ائين لڳو ته وقت سيڪنڊن، منٽن يا ڪلاڪن ۾ نه پر صدين ۾ ٿي گذريو. ڪجهه دير بعد سرجن ايمرجنسي روم کان ٻاهر آيو. سندس ڇهري تي نطر وجهندي ئي ٻئي ڄڻا سمجهي ويا ته نوميءَ جي حالت ڪيتري خطرناڪ هئي.
”ڇا... ڇا... هو ختم ٿي ويو اهي ڊاڪٽر؟“ نازيه ڏڪندڙ آواز ۾ پڇيو ته ڊاڪٽر هن ڏانهن همدرديءَ سان ڏٺو ۽ چيو:
”سندس حالت تمام نازڪ آهي مسز ارشد، آئون توهان کي ٻار تي فقط هڪ نظر ڏسڻ جي اجازت ڏئي ٿو سگهان پر نه ته توهان هن کي هٿ لائينديون ۽ نه ئي ڪَڇَ ۾ کڻڻ جي ڪوشس ڪنديون، ڌَڪَ جي شدت جو اسين اڃان صحيح اندازو نه ڪري سگهيا آهيون پر...“
”پر ڇا...؟“ ارشد بيتابيءَ سان پڇيو.
”اسان کي شڪ آهي ته سندس دماغ کي نقصان پهتو آهي، پر ڪيترو؟ ان بابت اڃان ڪجهه چئي نٿو سگهجي.“
هو ٻئي ڊاڪٽر سان گڏ هلندا ان ڪمري ۾ آيا جتي هڪ ڊگهي ٽيبل تي نومي بيهوش پيل هو.
نازيه هن کي کڻڻ لاءِ هڪدم پنهنجون ٻانهون وڌايون پر جل دئي پاڻ کي سنڀالي ورتو. نوميءَ جي نڪ ۾ هڪ نڪلي لڳل هئي. هن جو رنگ ڏسي نازيه جو هانءُ ڦاٽڻ لڳو. سندس ڳاڙهو ۽ سفيد چهرو هن وقت ڪنهن لاش جيان ڦڪو ٿي چڪو هو. سندس ننڍڙا ننڍڙا هٿ ۽ پير جيڪي ننڊ جي حالت ۾ حرڪت ڪندا رهندا هئا، هينئر انهن ۾ زندگيءَ جي حرارت ئي ڄڻ باقي نه هئي.
ان ڏينهن اهو وقت گذارڻ نازيه ۽ ارشد لاءِ هڪ عذاب هو. ٻنهي جا ماءُ پيءُ به اسپتال پهچي ويا. سڀئي انتظار گاهه ۾ ڄڻ پٿر جا بت بنيا ويٺا هئا. نازيه پل پل رب کي ٻاڏائي رهي هئي ته سندس نومي کيس موٽي ملي، شما جو کين نوميءَ کي ٻيهر ڏسڻ جي اجازت ملي ته هنن ڏٺو ته معصوم ٻار جي حالت اڳ کان به ابتر هئي. ڪجهه دير بعد انچارج ڊاڪٽر کين پنهنجي دفتر ۾ سڏيو جتي دماغ جو ماهر سرجن به موجود هو. ڊاڪٽر کين چيو:
”مون کي افسوس اهي ته آئون توهان کي ڪا چڱي خبر نٿو ٻڌائي سگهان. هن وقت توهان جو ٻار فقط مشين وسيلي زنده آهي. هن جي دل صحيح ڪم پئي ڪري، پر دماغ ۾ زندگيءَ جو ڪو به وجود ڪونهي، مون کي انديشو آهي ته هو ٻن ٽن ڪلاڪن کان وڌيڪ زنده رهي نه سگهندو.“
نازيه ٻنهي هٿن ۾ منهن لڪائي روئڻ لڳي ۽ ارشد به مشڪل سان ضبط ڪري رهيو هو. تڏهن ڊاڪٽر وري چيو:
”منهنجا به ننڍڙا ننڍڙا ٻار آهن ۽ آئون توهان جي غم جو اندازو ڪري ٿو سگهان پر ڇا ڪجي هي سڀ قسمت جا کيل هوندا آهن. البت توهان چاهيو ته نوميءَ جي وجود کي پاڻ لاءِ يادگار بنائي سگهو ٿا. ائين جو هو ڪنهن جي ڪم اچي سگهي.“
”توهان جو مطلب اهو ته ڪونهي ته توهان کي ڪنهن لاءِ سندس دل جي ضرورت آهي ڊاڪٽر صاحب؟“ ارشد ڇرڪي پڇيو.
”ته، سندس دل نه پر سندس اکيون هڪ ٻار جي اکين کي روشني ڏئي سگهن ٿيون.“ ڊاڪٽر ڪجهه هٻڪيو ۽ پوءِ چيائين:
”هن وقت جڏهن توهان جو ٻار موت جي ويجهو ٿيندو پيو وڃي، مون کي خبر آهي ته توهان کي اها ڳالهه ٻڌڻ ۾ تڪليف ٿيندي، پر هڪ ننڍڙي ٻارڙي آپريشن لاءِ بلڪل تيار آهي جيڪڏهن توهان جي ٻار جون اکيون هن کي عطيو ٿي ملن.“
نازيه هڪدم جذباتي ٿيندي چيو: ”مون کي سمجهه ۾ نٿو اچي ڊاڪٽر ته توهان منهنجي ٻار لاءِ اهڙي طرح پيا ڳالهايو ڄڻ هو مري چڪو هجي؟ نه... توهان ائين نٿا ڪري سگهو، ۽ آئون توهان کي اهو ظلم ڪرڻ جي اجازت هر گز نه ڏينديس، ڪڏهن نه، هر گز نه.“
”منهنجي ڳالهه غور سان ٻڌو مسز ارشد!“ ڊاڪٽر هڪ هڪ لفظ تي زور ڏيندي چيو:
”جيڪڏهن نوميءَ جي زنده بچڻ جو ذرو به امڪان هجي ها ته آئون توهان کي هرگز اهو نه چوان ها، حقيقت اها آهي ته هن وقت به هي فطري طور زنده ڪونهي، جيڪڏهن اسين مشينون هٽائي ڇڏيون ته هو ختم ٿي ويندو. هن بيهوش هجڻ جي باوجود موت سان ڀرپور مقابلو ڪيو اهي، اها هڪ اهڙي ڳالهه آهي جنهن تي توهان فخر ڪري ٿيون سگهو. آئون جنهن ٻارڙيءَ کي نوميءَ جون اکيون لڳائڻ ٿو چاهيان، ان جون اکيون اندران ته بلڪل صحيح آهن پر سندس ڪورينا يعني اک جو پهريون پردو شفاف ڪونهي. جيڪڏهن کيس نوميءَ جو ڪورينا ملي وڃي ته هوءَ يقيناً ڏسڻ جي قابل بنجي ويندي سوچيو، جيڪڏهن توهان جو ٻار اکين کان محروم هجي ها ته ڇا توهان کيس اکين جي روشني ڏيڻ لاءِ بي تاب نه هجو ها“
”پر نومي اڃان زنده آهي.“ نازيه وحشتسان چيو تڏهن ارشد ڳالهايو.
”ڳالهه سمجهڻ جي ڪوشش ڪر نازيه! منهنجي خيال موجب ڊاڪٽر صاحب هي چوڻ ٿو چاهي ته هو ان وقت سندس اکين جو ڪورنيا ڪڍندا جڏهن... جڏهن هو ختم ٿي ويندو.“
نازيه هن ڏانهن حيرت مان ڏسندي چيو:
”ڇا هاڻي وتکي به يقين ٿي ويو آهي ته نومي زنده نه بچندو؟“
ارشد چيو: ”مون کي يقين آهي ته سندس زنده بچڻ جي ذري به اميد هجي ها ته ڊاڪٽر صاحباسان کي ائين نه چئي ها.“
هو سڀ نازيه ڏانهن ڏسي رهيا هئا. سڀني جون منتظر نظرون مٿس کتل هيون، نازيه کي لڳو ته هر ڪنهن جون نگاهون کيس اهو چئي رهيون هجن ته هوءَ پنهنجي مامتا جي قرباني ڏئي، اهو چئي ڇڏي ته جيڪڏهن نومي موت ڏانهن وڌي رهيو آهي ته بيشڪ سندس اکيون عطيو ڪيون وڃن.
نازيه ڏڪندڙ قدمن سان اٿي ۽ دريءَ جي ڀر سان وڃي بيٺي. شام جي سرمئي رنگ جي پيش منظر ۾ گهرن ۾ ٻرندڙ روشنيون نظر اچي رهيون هيون، روڊ تي هلندڙ گاڏين جي هيڊ لائيٽس جي روشنيءَ سان سڙڪ تي رنگا رنگي روشنيون خوبصورت عڪس وکري رهيون هيون، جيڪي آهستي آهستي پکڙجندڙ اونداهيءَ ۾ انتهائي خوبصورت لڳي رهيون هيون. سندس اندر هڪ لمحي ۾ ڄڻ نور جوتجلو ٿيو ۽ اندر مان آواز آيو ته جيڪڏهن هڪ معصوم ٻارڙي اڳتي هلي اهي روشنيون ۽ رنگينيون ڏسڻ جي قابل بنجي ٿي ته سندس نوميءَ جي حياتي ڄڻ ختم نه ٿي، شايد هو ٻئي اڃان سٺا ماءُ پيءُ نه بنجي سگهيا هئا، ان لاءِ ئي قدرت پنهنجي امانت واپس وٺي رهي هئي، پر کين هڪ موقعو ڏئي رهي هئي ته هو پنهنجي جگر جي ٽڪر جي هڪ نشاني پوءِ به محفوظ رکي سگهن. روح جي ان انقلاب هڪ لمحي ۾ کيس هڪ فيصلو ڪرڻ جو حوصلو ڏنو. نازيه سڀني ڏانهن ڏسندي چيو:
”آئون پنهنجي ٻچڙي جي ساهه جي آخري پساهه تائين وٽس رهڻ ٿي چاهيان...“ ۽ هن هڪ هڪ ڏانهن واري واري سان ڏسندي چيو:
”۽... هن جي آخري پساهه کانپوءِ... سندس اکيون... يا ڪو به عضوو... ڪنهن ٻئي ٻار جي ڪم اچي سگهي ته توهان هن کي ڏئي سگهو ٿا.“
اهي لفظ چوڻ بعد ڄڻ هوءَ هوش ۾ نه رهي، ارشد کيس نه سنڀالي ها ته هوءَ ضرور ڪري پوي ها نازيه لڙڪن ڀريل اکين سان هن ڏانهن ڏٺو ته سندس چهرو به لڙڪ ڀنل هو، پر نازيه کي هن وقت هڪ نئين احساس جو ادراڪ ٿيو ته غم جي شدت جي باوجود به هوءَ پنهنجي دل جي گهرائين ۾، هڪ نامعلوم سڪون لهندي محسوس ڪري رهي هئي. ٿوري دير بعد هن نوميءَ جي اکين کي عطيو ڪري ڏيڻ جي ڪاغذن تي صحي ڪري ڇڏي.
نومي اڌ رات تائين زنده رهيو ۽ هو ٻئي سندس سيرانديءَ کان ويٺي. ڪڏهن سندس ٿڌن ۽ بي حرڪت هٿن کي پنهنجن هٿن ۾ وٺندا ته وري آهستي ڪري ڇڏي ڏيندا رهيا. خاموش ڪمري ۾ فقط مشين جي هلڪي گهرڙاٽ جو ارتعاش هو جيڪي نوميءَ جي ساهه کڻڻ جي سلسلي کي جاري رکي رهيون هيون. پر پوءِ اهو آخري وقت به اچي ويو جڏهن مشينون به اهو سلسلو جاري رکڻ ۾ ناڪام ٿي رهيون هيون ۽... نيٺ... نوميءَ جي ننڍڙي ڇاتي ساهه جي اچ وڃ کان بلڪل محروم ٿي وئي.
نازيه آخري دفعو هن جو هٿ پنهنجي هٿ ۾ کڻي سندس هٿ جي ننڍڙي تريءَ کي چميو پوءِ سندس هٿ جي پتڪڙين آڱرين کي بند ڪيو ته جيئن مامتا جو اهو آخري ڇهاءُ هميشه لاءِ سندس هٿن ۾ محفوظ ٿي وڃي. ڊاڪٽر جو خيال هو ته هن جو يڪدم آپريشن ڪيو ويندو پر جڏهن هو ٻئي واپس گهر موٽي رهيا هئا ته، نه ڊاڪٽر نه ئي ڪنهن ٻي ان ڳالهه جو ذڪر ڪيو. نازيه پنهنجي سس ڀرسان ڪار جي پوين سيٽ تي ويٺل هئي ۽ اڳئين سيٽن تي نازيه جو پي ۽ ماءُ ويٺل هئا... ۽ ان مهل ئي... وري هڪ ڀيرو نازيه پنهنجي اندر هڪ نئين سوچ ۽ جذبي جي اڀرڻ جو ادراڪ ڪيو ۽ هاڻي کيس هڪ ماءُ جي پنهنجي اولاد لاءِ اونهي جذبي جو احساس ٿيو ۽ پهريون دفعو کيس احساس ٿيو ته سندس سس جي پنهنجي پٽ سان محبت ڪيڏي نه شديد هئي ۽ جڏهن سندس پٽ کانئس ڌار ٿي رهندو هو ته اها هن لاءِ ڪيتري تڪليف ڏيندڙ دوري هوندي هئي ۽هوءَ فقط هر آچر تي ڪجهه ڪلاڪ هن سان گذارڻ لاءِ سڄو هفتو انتظار ۾ ڪاٽيندي هئي. هوءَ به ڄاڻندي هيئ ته سندس پٽ، هاڻي شادي شده هو ان لاءِ هاڻي مٿس سندس اڳوڻو اختيار نه رهيو هو، هاڻي هو به پيءُ بنجي ويو هو. سندس گهر هو، زال هئي ۽ هڪ ٻار هو ان جي ڪري هوءَ هر آچر تي ملندڙ ڪجهه ڪلاڪن جي خوشيءَ ۾ خوش هئي. هوءَ اڃان به ارشد جي پسند جا کاڌا پنهنجي هٿن سان پچائي خوش ٿيندي هئي، نازيه کي اهو پڇتاءُ ٿيڻ لڳو ته هن هڪ ماءُ کان اها خوشي ڇو کسڻ ٿي چاهي، فقط ان لاءِ ته هوءَ آچر تي گهمي ڦري ۽ تفريح ڪري، هن ڇو هڪ ماءُ کان سندس اڪيلو پٽ کسڻ ٿي چاهيو، هوءَ ڇو هڪ خود غرض عورت بنجي وئي هئي ۽ پنهنجي سس سان حسد ڪرڻ لڳي هئي پر هن اهو وساري ڇڏيو هو ته اولاد ڪيترو ئي وڏو ڇو نه ٿي وڃي، ماءُ جو حق مٿس سدائين رهندو اهي، هاڻي جڏهن هوءَ ماءُ بڻجي وئي هئي ۽ اڄ هڪ پتڪڙي وجود جا ٿڌا هٿ، ڳل ۽ چپ ڇهي آئي هئي ته مامتا جو جذبو هن جي اندران ڄڻ ڦاٽ کائي ٻاهر نڪري رهيو هو. هن جي اکين مان لڙڪ لڙڻ لڳا ۽ هن پنهنجن ٻنهي هٿن سان پنهنجي سس جو هٿ پڪڙي چمي اکين تي رکندي چيو:
”امان! توهان گهر ڇو نٿا هلو، اتي اسان وٽ سهولتون ايڏيون ڪو نه اهن، ان ڪري شايد توهان کي آرما نه ملي پر توهان اڪيلا نه ٿيندا.“
ڪار جي شيشن تي پوندڙ ٻاهرين روشنين جي عڪس ۾ نازيه کي پنهنجي سس جي ڳلن تان ڳوڙها لارون ڪندي نظر آيا.
”ڌيءَ! اڄ تو مون کي اهو احساس ڏنو آهي ته آئون صرف هڪ پٽ جي ئي نه پر هڪ پياري ڌيءُ جي ماءُ به آهيان.“
هو ٻئي پهريون ڀيرو هڪ ٻئي لاءِ اهڙو احساس محسوس ڪري رهيون هيون. نازيه کي اهو سوچي اذيت پئي ٿي ته ان رشتي جي بنياد مضبوط ڪرڻ لاءِ هڪ ننڍڙي معصوم جان کي قربان ٿيڻو پيو.
ٽئي ڏينهن نوميءَ جي تدفين ٿيڻ بعد، جڏهن سڀ قبرستان مان موٽي رهيا هئا ته نازيه جي پيءُ کيس پاڻ سان ڪجهه ڏينهن لاءِ وٺي وڃڻ چاهيو ته نازيه چيو:
”نه بابا! آئون سمجهان ٿي ته هنوقت منهنجي مڙس ۽ منهنجي گهر کي منهنجي وڌيڪ ضرورت آهي.“
ارشد جي چهري تي نازيه جي ان جواب سان هڪ اطمينان لهي آيو. نازيه ٻيهر ڳالهايو.
”اڃان ته اسان ٻنهي کي نوميءَ جي استعمال جي شين کي گڏ ڪري پيڪ ڪري رکڻ جو ڪم ڪرڻو آهي، سندس رانديڪا، ڪپڙا ۽ پينگهو... سڀ... سڀ... ۽... اسان کي هاڻي پنهنجي وکريل زندگيءَ کي به ته سهيڙڻو آهي.“
ٻئي ڏينهن کان ارشد پنهنجي نوڪريءَ تي وڃڻ لڳو. نازيه به نوڪري ڪرڻ جو فيصلو ڪيو. سندس اهڙو فيصلو ٻڌي ارشد کيس چيو:
”اهو تو سٺو فيصلو ڪيو آهي، ائين تنهنجي دل به وِندري پوندي، مون کي سڄي عمر پنهنجي دل ۾ اها خلش رهندي ته نوميءَ جي جان منهنجي غلطيءَ سبب وئي.“
”نه... نه...“ نازيه آلين اکين سان چيو: ”اسين ٻئي قصور وارو آهيون، ان صبح جيڪڏهن آئون توسان جهيڙو ۽ ضد نه ڪريان ها ته...“
”پر... ڪار ته مون پئي هلائي نه.“
”اهو هادثو ته ٿيڻو ئي هو... قدرت شايد اسان کي اهو سيکارڻ پئي چاهيو ته پهرين اسين سٺا ماءُ پيءُ ۽ زال مڙس بڻجون.“
”ها!... ۽ اڃان اسان کي پنهنجي مالي حالت به بهتر ڪرڻي آهي ته جيئن اسين پنهنجن ٻارن کي زندگيءَ جو سک ڏئي سگهون.“
”تون بالڪل صحيح ٿو چوين، پهرين اسان کي ذهني طرح ميچوئر ٿيڻ گهرجي، سٺي گهرو زندگيءَ جو هنر سکڻ کپي، ته جيئن اسين اڳتي پنهنجي اولاد جي سٺي تربيت ڪري سگهون. آئون سمجهان ٿي ته ان هادثي اسان کي گهڻو ڪجهه سيکاري ڇڏيو آهي.“
ان حادثي کي اٺ مهينا گذري ويا. نازيه جي دل ۾ ڪنهن ٻار جي روئڻ جو آواز ٻڌي درد جي لهر ڇُلي پوندي هئي ۽ ننڍڙن ٻارن کي ڏسي پئي ٺرندي هئي. هن ۾ سڀ کان وڏي تبديلي اها ائي هئي ته هوءَ ۽ ارشد هاڻي جهيڙو نه ڪندا هئا بلڪه اڳي کان به وڌيڪ هڪٻئي سان پيار ۽ هڪٻئي جو خيال رکندا هئا.
نوميءَ جي تدفين جي ڇهن هفتن بعد ڊاڪٽر کين فون تي ٻڌايو هو ته نابين ٻارڙيءَ جو آپريشن ڪامياب رهيو هو ۽ هاڻي هوءَ ڏسي سگهي پئي. تڏهن نازيه ڊاڪٽر کي چيو:
”منهنجي لاءِ اها ڳالهه خوشي ۽ اطمينان جو باعث آهي ته نابين ٻارڙيءَ جي اکين کي نور ملي ويو آهي.“
”هن جا ماءُ پيءُ توهان ٻنهي سان ملڻ چاهين پيا.“ ڊاڪٽر چيو:
”کين خبر آهي ته هو توهان جي احسان جو بدلو سڄي عمر چُڪائي نٿا سگهن پر پوءِ بههو خود توهان سان ملي، توهان جا ٿورا مڃڻ چاهين ٿا.“
نازيه ۾ همٿ نه هئي ته هوءَ نوميءَ جون اکيون اهڙي ريت ڏسي ان لاءِ هن چيو:
”اسان لاءِ اهو ئي ڪافي آهي ته هن دنيا ۾ هڪ ننڍڙي ٻارڙي موجود آهي، جنهن جي اکين ۾ نوميءَ جي اکين جي چمڪ موجود آهي، ۽ فقط ان سبب هوءَ سج جا ڪرڻا ۽ انڊلٺ جا رنگ پَسي سگهي ٿي.“
نازيه جي اک اڃان به اوچتو رات جو گهري ننڊ مان کُلي ويندي هئي، ۽ کيس لڳندو هو ته هن نوميءَ جي روئڻ جو آواز ٻڌو آهي. يا ڪنهن باغ ۾ ويهندي جڏهن ٻوٽن جون ٽاريون لڏڻ لڳنديون هيون ته هڪ لمحي لاءِ کيس ائين محسوس ٿيندو هو، ڄڻ اوچتو اتان نوميءَ جو مرڪندڙ ۽ کِلندڙ چهرو ظاهر ٿيندو.
وقت ڪجهه سال اڳتي سرڪي ويو آهي. ارشد جي پڙهائي پوري ٿيڻ بعد کيس هاڻي سٺي نوڪري ملي وئي آهي، ۽ هاڻي هو مالي طور سٺي پوزيشن ۾ آهن. تڏهن قدرت به مٿن مهربان ٿي هڪ ننڍڙي وجود جو دنيا ۾ اچڻ جو کين سنديشو ڏنو اهي. هو ٻئي بيحد خوش آهن ۽ هاڻي کين يقين آهي ته هن ڀيري هو بهترين ماءُ پيءُ ثابت ٿيندا، ڇو ته هو اڳي کان وڌيڪ سمجهدار ٿي چڪا آهن. هاڻي ته هو ٻار جي موجودگيءَ سان پيدا ٿيندڙ مسئلن تي هڪ ٻئي کي الزام نه ڏيندا بلڪ هر نئون ڏينهن هنن لاءِ خوشيءَ جو نئون نياپو آڻيندو.
نازيه کي اڄ حيرت ٿيندي آهي ته هوءَ ماضيءَ ۾ اڏي چيڙاڪ ڇو ٿي وئي هئي! جو کيس ذري ذري ڳالهه تان ڪاوڙ اچي ويندي هئي. کيس مڙس جو خيال رکڻ ۽ بار پالڻ لاءِ مصروف رهڻ گوارا نه هو. اڄ اهو سڀ ڪجهه جيڪو کيس موهيندو هو يعني نت نوان لباس، بينڪ بئلنس، سير ۽ تفريح، پارٽين ۾ وڃڻ وغيره، هاڻي هو ٻئي پنهنجي ننڍڙي گهر جي سڪون خاطر هر قرباني ڏيڻ لاءِ تيار هئا. کين يقين آهي ته هو پنهنجي سڀني ٻارن سان بيحد پيار ڪندا، پر سندن پهرين ٻار جي محبت، سندن دل مان ڪڏهن به ختم نه ٿيندي. اڄ سندن زندگي بلڪل بدلجي چڪي آهي، ڇو ته قدرت ڪڏهن ائين به سبق سيکاريندي آهي.
(مرڪزي خيال ورتل)