سنڌ شناسي

سنڌ تي حملن جي تاريخ

سنڌ جي تاريخ تي لکيل هن ڪتاب ۾ صرف ڌارين جي ڪاهن، انهـن جي ڦرلـٽ، ظـلـم ۽ زيادتـيءَ کي چِٽيو ويو آهي.
هن ڪـتاب ۾ ڪُل 28 مضمون شامل ڪيا ويا آهن، جن ۾ سنڌ امڙ ڌرتي، سنڌي ۽ آريا، سنڌي ۽ ايراني، سڪندر مقدوني سان سنڌين جي ويڙهاند، سنڌين جو اعلان آزادي، موريا خاندان کانپوءِ سنڌ جي حالت، ساڪا قبيلن جي سنڌ ۾ آمد، ڪشن گهراڻو، سنڌين جي ايرانين سان مدد، گپت گهراڻي جو حملو، هُڻ (Huns) لوڪن جو ڏهڪاءُ، سنڌين جي حاڪميت، سنڌين جي حالت آرين کانپوءِ، نوشيروان جي ڪاهه، عرب ۽ سنڌي، عربن ۽ سنڌين جي ويڙهه، سنڌ تي محمود غزنويءَ جا حملا، دهليءَ جا دلال ۽ سنڌ جا سورما، شاهه بيگ ارغون جو سنڌ تي حملو، شاهه حسن ارغون جا ظلم، ترخانن جا ڪلور، سلطان محمود ڪوڪلتاش جو دور، مغل حاڪمن جا ڏاڍ ۽ ظلم، ڪلهوڙن جو دور ۽ ڌارين جون سازشون، سنڌ تي افغانين جا راتاها، شاهه شجاع جون شرانگيز حرڪتون، ٽالپر دؤر ۾ انگريزن جون سازشون، انگريز سامراج ۽ سنڌي- جهڙن اهم موضوعن تي مضمون شامل آهن.
  • 4.5/5.0
  • 2243
  • 758
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • اياز ڀاڳت
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book سنڌ تي حملن جي تاريخ

ساڪا قبيلن جي سنڌ ۾ آمد

ساڪا وچ ايشيا جا رهاڪو هئا، جيڪي طاقتور خانه بدوشن جي ڪري پنهنجو وطن ڇڏي موجود ايران ۾ اچي آباد ٿيا. جڏهن هو اوڀر ايران ۾ داخل ٿيا ته انهن کي باختر ۽ خراسان جي بادشاهن فيريٽس (135- 128 قبل مسيح) ۽ ارٽابونس اول (128-123 قبل مسيح) سان سخت جنگيون ڪرڻيون پيون ۽ اهي ٻئي حڪمران مارجي ويا پر ميٿرا ڊيٽس ثاني انهن کي ماري مات ڪيو ۽ ان جي فوج ۾ ڀرتي ٿي ويا. ڊاڪٽر مڪرجي جي چوڻ موجب سنڌ ۾ اچڻ وارا ساڪا اهي اوڀر ايران ۾ داخل ٿيندڙ هئا. “ پروفيسر رالنسن جي چوڻ موجب ”اهي بولان لڪ کان سنڌ ۾ داخل ٿيا.“
88 قبل مسيح ۾ ساڪا قبيلي سنڌ جي سرحدن اندر داخل ٿي سنڌي يوناني بادشاهت جي آخري فرمانروا استراجو ثاني فلو پيٽر کان حڪومت جون واڳون کسيون. محترم رشيد اختر ندوي ڊاڪٽر ٿامس جي حوالي سان لکي ٿو ته ساڪا بولان لڪ مان ٿي پهريان سنڌ جي سرزمين ۾ آيا ۽ انهن پهريان سنڌ (موجوده) تي قبضو ڪيو ۽ پوءِ اڳتي وڌيا.
مسٽر رالنسن جي خيال موجب ته سنڌ جا ساڪا سربراهه عظيم ميٿرا ڊيٽس خراسان (پارٿيا) جي ماتحت هئا. ڊاڪٽر مڪرجي ان کي سنڌ جو پهريون خود مختيار ساڪا حڪمران مڃيو هو. ڊاڪٽر مڪرجي ان جي حڪومت جو دؤر 20 قبل مسيح کان 23 قبل مسيح تائن متعين ڪري ٿو. جڏهن ته سمٿ جي چوڻ موجب هو اٽڪل 20 قبل مسيح ۾ تخت نشين ٿيو هو.
ڊاڪٽر مڪرجي ساڪا قبيلن تي روشني وجھندي لکيو آهي ته: ”ساڪا قوم تهذيب و تمدن جي لحاظ کان جاهل هئي ان ڪري جڏهن اوڀر ايران مان نڪري سنڌ ۾ آباد ٿيا ته انهن هتان جي تهذيب ۽ مذهب کي به قبول ڪيو. انهن نه صرف سنڌي زندگي اختيار ڪئي پر پنهنجا نالا به سنڌي رکڻ شروع ڪيا ۽ سنڌين وانگر بت پوڄڻ شروع ڪيا. انهن ٻين بيروني قومن جي بنسبت سنڌي خاندان سان مٽيون مائٽيون ڪيون ۽ سنڌين سان رلي ملي ويا. انهيءَ ڪري سنڌي معاشري انهن کي قبول ڪيو ۽ مهاڀاشه ۾ انهن جو ذڪر ”پاڪ شدرا“ جي نالي سان ٿيو آهي.
رشيد اختر ندوي مسٽر راچوڌري جي پروفيسر سيٽن جي حوالي سان لکيو آهي ته هندستاني ڪتابن ۾ ان قوم جي فردن کي ساڪامرنيڊا (سائي مورنگ) به چيو ويو آهي. ساڪا زبان ۾ مرنڊا جي معنى آقا يا آغا هندستاني لفظ سوامي جي آهي.
تاريخ تي نظر وجھڻ سان معلوم ٿئي ٿو ته سنڌ جي قومن ۾ ايترو اتحاد ۽ ايڪو هو جو جيڪو ٻاهريون فاتح ٿي سندن ڌرتي تي ڪاهي ايندو هو ته اهي ان مهل تائين اطمنان ۽ سڪون سان نه ويهندا هئا جيسين هو ساڻن سان رلي ملي هڪ نه ٿي وڃي ۽ پاڻ کي سنڌي چورائي.
اسان کي خبر پوي ٿي ته سنڌي هميشه آزادي جا متوالا رهيا آهن، جيئن سڪندر جي ڪاهه کان پوءِ چندر گپت جي حڪومت قائم ٿي ۽ مقامي ماڻهن يعني قديم سنڌين ۾ استحڪام، ٻڌي ۽ ايڪو پيدا ٿيو، جيڪو ان کان اڳ موجود نه هو ۽ سنڌ جي قديم سرزمين تي مختلف حڪمران الڳ الڳ حڪومتون قائم ڪيون ويٺا هئا جنهن ڪري هو يونانين جي تلوارن جو کاڄ بڻيا ۽ غلام به ٿيا. جيڪڏهن ڪو به حڪمران تبديل به ٿيو ته اها نهن جي ذاتي ڪمزوري هئي يا نااهلي هئي. سنڌي عوام پنهنجي آزادي، تمدن، تهذيب ۽ ثقافت جو هميشه بچاءُ ۽ تحفظ ڪيو آهي ۽ ڌارئي کي ايتري قدر مجبور ڪيو آهي ته هو سنڌي ثابت ٿيڻ لاءِ شاهه سنڌ جو لقب پنهنجي نالي سان گڏائن، جنهن جو مٿال اسان وٽ باختر ۽ ساڪاڻن جو آهي.
اسان اندازو لڳائي سگهون ٿا ته اهي ڌاريا، پيار ۽ امن سان سنڌي ڪو نه ٿيا هوندا پر جئين ته هميشه سنڌي ڌارئي جي مزاحمت ڪندا آيا آهن، تيئن انهن کي به آرام سان حڪومت ڪرڻ ڪونه ڏني ۽ انهن تي ايترو دٻاءَ وڌو جو هو مجبور ٿي سنڌي ٿي ويا ۽ انهن جي معاشري جو حصو بڻيا.
سنڌين جي قرب محبت ڌارين کي پنهنجو ڪيو، پر انهن جي مزاحمت ۽ ويڙهه به مجبور ڪيو ته جيڪڏهن انهن کي هت رهڻو آهي ته سنڌي ٿي رهڻو پوندو، جنهن ڪري اهي سنڌي ٿي ويا ۽ اسان کي تاريخ مان خبر پوي ٿي ته ساڪائن جي ڪمزور پوڻ ڪري پارٿي لوڪ زور وٺي ويا. 60 يا 80 ع ۾ جڏهن پيري پلس جو مصنف سنڌ ۾ آيو ته ان زماني ۾ سنڌ مان ساڪائن جي حڪومت ختم ٿي چڪي هئي ۽ اقتدار پارٿين وٽ هو.
محترم رشيد اختر ندوي پوليٽيڪل هسٽري آف انيشنٽ انڊيا جو حوالو ڏيندي لکي ٿو ته: ”جيئن ته سرجان مارشل ٽئڪسيلا جي هڪ ڪتبي ۾ ساڪا بادشاهن جا نالا پڙهيا آهن، پر انهن جو تعلق 316 قبل مسيح سان آهي، اها ڳالهه ظاهر ڪري ٿي ته ساڪا انهيءَ دؤر تائين اتر گنڌارا ۾ برسر اقتدار هئا، البته سنڌ انهن کان کسجي ويئي هئي.