سنڌين جي ايرانين سان مدد
سنڌي جيترا غيرتمند آهن، تهڙا مهمان نواز به. جڏهن به دشمن سام بڻجي وٽن آيو يا گھر لنگھي، مدد لاءِ چيو، ته هو ساٿ ڏيڻ کان ڪڏهن به انڪاري نه ٿيا ۽ پنهنجي بهادري جو مظاهرو ڪيو ۽ ميدان ۾ لٿا.
تاريخ ايران ۾ آيو آهي ته اردشير اول ۽ اردوان اشاني جي آخري جنگ هرمز جي ميدان ۾ ٿي جيڪو هوازان جي اوڀر ۾ واقع آهي. اتي 224ع ۾ اشڪانن جي آخري جنگ ٿي، جنهن ۾ اردوان وڙهندي مارجي ويو ۽ اشڪاني خاندان جو عهد ختم ٿي ويو. هن فتح کان پوءِ اردشير هخامنشين جي پيروي ڪندي شهنشاهه جو لقب اختيار ڪيو ۽ ساساني خاندان جي حاڪميت جو بنياد وڏو. تاريخ فرشته ۾ آهي ته اردشير هندستان تي چڙهائي ڪري پنجاب (جيڪو ان وقت سنڌ جو حصو هو فتح ڪيو ۽ شهر هند تائين ويو. بادشاهه هند ”جوڻه“ ڪافي زر و مال جواهرات ۽ هاٿي کيس پيش ڪيا ۽ پنجاب مان بدستور ايران کي خراج ملندو هو. ڊاڪٽر مڪر جي ان ڳالهه کي تسليم ڪرڻ کان انڪار ڪيو آهي.
تاريخ ايران ۾ لکيل آهي ته اردشير اشڪاني خاندان جي شهزادن جو قتل عام ڪيو، جيڪي زنده بچيا تن ڀڄي وڃي سنڌ ۽ افغانستان ۾ پناهه ورتي.
ساساني حڪمران شاهپور 309ع ۾ ايران جي حڪومت تي ويٺو. هن پنهنجي دؤر حڪومت ۾ سنڌ ۽ هند کي ڦٻائڻ گھريو. جيئن شعالبي بيان ڪري ٿو ته هوڻ قبيلي جي شورش کي ختم ڪرڻ کان پوءِ شاهپور هند ۽ سنڌ جي حڪمرانن کان خراج جو مطالبو ڪيو، جنهن جي جواب ۾ ٻنهي خراج ڀري اطاعت قبول ڪئي.
سرجان مارشل انهيءَ واقعي جو ذڪر رومي مصنف آمينوس جي حوالي سان ڪري ٿو، جنهن مطابق 350 ۽ 358 ع جي درميان شاهپور پنهنجي رياست جي اوڀرندي سرحدن وٽ ڪوسيني (ڪشان) ۽ چائيوني (هوڻ لوڪن جي ذات جوڻي) سان برسر پيڪار هو.
اسان کي معلوم ٿئي ٿو ته انهيءَ وقعي کان پوءِ سنڌين ان جي مدد ڪئي پر ماتحت جي حيثيت سان نه پر هڪ سٺي دوست ۽ ڀلي پاڙيسري وانگر ناتا نڀايا ۽ سنڌين پنهنجو ڳاٽ اوچو رکيو، جيئن هن جي دؤر حڪومت ۾ روم جي بغاوتن کي ڪچلڻ لاءِ هاٿين جا فوجي دستا جيڪي سنڌين جي ماتحت هئا، اهي لڙيا. سمٿ سنڌين جي مدد بابت لکي ٿو ته: ”360ع ۾ ايرانين امده وٽ رومن کي گھيري ۾ آڻي سندن بغاوت ڪچلي ڇڏي، هو وڌيڪ لکي ٿو ته ”رومن جي بغاوت انهن جي پاڙيسري ڪشان جي سنڌي سپاهين ۽ هاٿين جي بدولت ختم ٿي ۽ ايراني رومن تي فاتح ٿيا. انهيءَ سنڌي حڪمران جو خيمو ساساني ڇانوڻي ۾ سڀ کان سٺو ۽ شاندار هو. سمٿ ان حڪمران جو نالو ”گربيٽس“ ٻڌايو آهي.
ان مان ظاهر ٿئي ٿ ته سنڌي حڪمرانن ۽ ايراني بادشاهن جا دوستانه ناتا هئا ۽ ايراني سنڌين جي بهادري ڪري وڏي عزت ڪندا هئا ۽ هو جڏهن ڪنهن ويڙهو قوم سان وڙهندا هئا ته هميشه سنڌي جوانن کي پنهنجي مدد ۾ آڻي، سوڀارا ٿيندا هئا. سنڌين جي انهيءَ بهادري ڪري ايرانين ۽ سنڌين جو ڳانڍاپو رهندو آيو.