سنڌ شناسي

سنڌ تي حملن جي تاريخ

سنڌ جي تاريخ تي لکيل هن ڪتاب ۾ صرف ڌارين جي ڪاهن، انهـن جي ڦرلـٽ، ظـلـم ۽ زيادتـيءَ کي چِٽيو ويو آهي.
هن ڪـتاب ۾ ڪُل 28 مضمون شامل ڪيا ويا آهن، جن ۾ سنڌ امڙ ڌرتي، سنڌي ۽ آريا، سنڌي ۽ ايراني، سڪندر مقدوني سان سنڌين جي ويڙهاند، سنڌين جو اعلان آزادي، موريا خاندان کانپوءِ سنڌ جي حالت، ساڪا قبيلن جي سنڌ ۾ آمد، ڪشن گهراڻو، سنڌين جي ايرانين سان مدد، گپت گهراڻي جو حملو، هُڻ (Huns) لوڪن جو ڏهڪاءُ، سنڌين جي حاڪميت، سنڌين جي حالت آرين کانپوءِ، نوشيروان جي ڪاهه، عرب ۽ سنڌي، عربن ۽ سنڌين جي ويڙهه، سنڌ تي محمود غزنويءَ جا حملا، دهليءَ جا دلال ۽ سنڌ جا سورما، شاهه بيگ ارغون جو سنڌ تي حملو، شاهه حسن ارغون جا ظلم، ترخانن جا ڪلور، سلطان محمود ڪوڪلتاش جو دور، مغل حاڪمن جا ڏاڍ ۽ ظلم، ڪلهوڙن جو دور ۽ ڌارين جون سازشون، سنڌ تي افغانين جا راتاها، شاهه شجاع جون شرانگيز حرڪتون، ٽالپر دؤر ۾ انگريزن جون سازشون، انگريز سامراج ۽ سنڌي- جهڙن اهم موضوعن تي مضمون شامل آهن.
  • 4.5/5.0
  • 2243
  • 758
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • اياز ڀاڳت
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book سنڌ تي حملن جي تاريخ

سنڌين جي ايرانين سان مدد

ايراني هميشه کان سنڌين کي حريص نگاهن سان ڏسندا هئا ۽ جڏهن به موقعو ملندو هو ته سنڌين جو قتل ڪري انهن جي دولت لٽي واپس هليا ويندا هئا. ۽ ان ڦرلٽ نه ڪرڻ جي عيوض سنڌين کان ڌاڙيلن وانگر ڏن وصول ڪندا هئا ۽ سنڌي اهو ڏن گھريلو ويڙهه ڪري ڏيندا هئا. پر جڏهن مستحڪم ٿيندا هئا ته اها ٽئڪس ڏيڻ کان انڪار ڪري ڇڏيندا هئا. ايراني ڏن وصول ڪرڻ لاءِ سنڌ جي پاڪ سر زمين تي حمله آور ٿيندا هئا ۽ سنڌين جي مال و دولت ڦريندا هئا، آبادين کي غير آباد ۾ تبديل ڪري ڇڏيندا هئا جنهن ڪري هي ستابو ملڪ ڏُڪر ۽ ويرانيءَ جي ور چڙهي ويندو هو.
سنڌي جيترا غيرتمند آهن، تهڙا مهمان نواز به. جڏهن به دشمن سام بڻجي وٽن آيو يا گھر لنگھي، مدد لاءِ چيو، ته هو ساٿ ڏيڻ کان ڪڏهن به انڪاري نه ٿيا ۽ پنهنجي بهادري جو مظاهرو ڪيو ۽ ميدان ۾ لٿا.
تاريخ ايران ۾ آيو آهي ته اردشير اول ۽ اردوان اشاني جي آخري جنگ هرمز جي ميدان ۾ ٿي جيڪو هوازان جي اوڀر ۾ واقع آهي. اتي 224ع ۾ اشڪانن جي آخري جنگ ٿي، جنهن ۾ اردوان وڙهندي مارجي ويو ۽ اشڪاني خاندان جو عهد ختم ٿي ويو. هن فتح کان پوءِ اردشير هخامنشين جي پيروي ڪندي شهنشاهه جو لقب اختيار ڪيو ۽ ساساني خاندان جي حاڪميت جو بنياد وڏو. تاريخ فرشته ۾ آهي ته اردشير هندستان تي چڙهائي ڪري پنجاب (جيڪو ان وقت سنڌ جو حصو هو فتح ڪيو ۽ شهر هند تائين ويو. بادشاهه هند ”جوڻه“ ڪافي زر و مال جواهرات ۽ هاٿي کيس پيش ڪيا ۽ پنجاب مان بدستور ايران کي خراج ملندو هو. ڊاڪٽر مڪر جي ان ڳالهه کي تسليم ڪرڻ کان انڪار ڪيو آهي.
تاريخ ايران ۾ لکيل آهي ته اردشير اشڪاني خاندان جي شهزادن جو قتل عام ڪيو، جيڪي زنده بچيا تن ڀڄي وڃي سنڌ ۽ افغانستان ۾ پناهه ورتي.
ساساني حڪمران شاهپور 309ع ۾ ايران جي حڪومت تي ويٺو. هن پنهنجي دؤر حڪومت ۾ سنڌ ۽ هند کي ڦٻائڻ گھريو. جيئن شعالبي بيان ڪري ٿو ته هوڻ قبيلي جي شورش کي ختم ڪرڻ کان پوءِ شاهپور هند ۽ سنڌ جي حڪمرانن کان خراج جو مطالبو ڪيو، جنهن جي جواب ۾ ٻنهي خراج ڀري اطاعت قبول ڪئي.
سرجان مارشل انهيءَ واقعي جو ذڪر رومي مصنف آمينوس جي حوالي سان ڪري ٿو، جنهن مطابق 350 ۽ 358 ع جي درميان شاهپور پنهنجي رياست جي اوڀرندي سرحدن وٽ ڪوسيني (ڪشان) ۽ چائيوني (هوڻ لوڪن جي ذات جوڻي) سان برسر پيڪار هو.
اسان کي معلوم ٿئي ٿو ته انهيءَ وقعي کان پوءِ سنڌين ان جي مدد ڪئي پر ماتحت جي حيثيت سان نه پر هڪ سٺي دوست ۽ ڀلي پاڙيسري وانگر ناتا نڀايا ۽ سنڌين پنهنجو ڳاٽ اوچو رکيو، جيئن هن جي دؤر حڪومت ۾ روم جي بغاوتن کي ڪچلڻ لاءِ هاٿين جا فوجي دستا جيڪي سنڌين جي ماتحت هئا، اهي لڙيا. سمٿ سنڌين جي مدد بابت لکي ٿو ته: ”360ع ۾ ايرانين امده وٽ رومن کي گھيري ۾ آڻي سندن بغاوت ڪچلي ڇڏي، هو وڌيڪ لکي ٿو ته ”رومن جي بغاوت انهن جي پاڙيسري ڪشان جي سنڌي سپاهين ۽ هاٿين جي بدولت ختم ٿي ۽ ايراني رومن تي فاتح ٿيا. انهيءَ سنڌي حڪمران جو خيمو ساساني ڇانوڻي ۾ سڀ کان سٺو ۽ شاندار هو. سمٿ ان حڪمران جو نالو ”گربيٽس“ ٻڌايو آهي.
ان مان ظاهر ٿئي ٿ ته سنڌي حڪمرانن ۽ ايراني بادشاهن جا دوستانه ناتا هئا ۽ ايراني سنڌين جي بهادري ڪري وڏي عزت ڪندا هئا ۽ هو جڏهن ڪنهن ويڙهو قوم سان وڙهندا هئا ته هميشه سنڌي جوانن کي پنهنجي مدد ۾ آڻي، سوڀارا ٿيندا هئا. سنڌين جي انهيءَ بهادري ڪري ايرانين ۽ سنڌين جو ڳانڍاپو رهندو آيو.