سنڌ شناسي

سنڌ تي حملن جي تاريخ

سنڌ جي تاريخ تي لکيل هن ڪتاب ۾ صرف ڌارين جي ڪاهن، انهـن جي ڦرلـٽ، ظـلـم ۽ زيادتـيءَ کي چِٽيو ويو آهي.
هن ڪـتاب ۾ ڪُل 28 مضمون شامل ڪيا ويا آهن، جن ۾ سنڌ امڙ ڌرتي، سنڌي ۽ آريا، سنڌي ۽ ايراني، سڪندر مقدوني سان سنڌين جي ويڙهاند، سنڌين جو اعلان آزادي، موريا خاندان کانپوءِ سنڌ جي حالت، ساڪا قبيلن جي سنڌ ۾ آمد، ڪشن گهراڻو، سنڌين جي ايرانين سان مدد، گپت گهراڻي جو حملو، هُڻ (Huns) لوڪن جو ڏهڪاءُ، سنڌين جي حاڪميت، سنڌين جي حالت آرين کانپوءِ، نوشيروان جي ڪاهه، عرب ۽ سنڌي، عربن ۽ سنڌين جي ويڙهه، سنڌ تي محمود غزنويءَ جا حملا، دهليءَ جا دلال ۽ سنڌ جا سورما، شاهه بيگ ارغون جو سنڌ تي حملو، شاهه حسن ارغون جا ظلم، ترخانن جا ڪلور، سلطان محمود ڪوڪلتاش جو دور، مغل حاڪمن جا ڏاڍ ۽ ظلم، ڪلهوڙن جو دور ۽ ڌارين جون سازشون، سنڌ تي افغانين جا راتاها، شاهه شجاع جون شرانگيز حرڪتون، ٽالپر دؤر ۾ انگريزن جون سازشون، انگريز سامراج ۽ سنڌي- جهڙن اهم موضوعن تي مضمون شامل آهن.
  • 4.5/5.0
  • 2292
  • 772
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • اياز ڀاڳت
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book سنڌ تي حملن جي تاريخ

شاهه حسن ارغون جا ظلم

شاهه بيگ ارغون 930 هجري مطابق 24 – 1524ع ۾ فوت ٿي ويو. سندس جاءِ تي سندس پٽ شاه حسن ارغون ويٺو. جنهن جي ظلم کان بديءَ به جون قوتون به شرمائجي ويون. هي پيءُ کان وڌيڪ ظالم ۽ سفاڪ هو.
هن هجرات ڏانهن وڃن بدران ڄام فيروز جي هٿ ٺوڪي حڪومت کي ختم ڪرڻ بهتر سمجھيو. ڇاڪاڻ ته کيس خوف هو ته متان گجرات جي سفر دوران سنڌي باغي ڄام فيروزکي پاڻ سان گڏائي ان جون سنڌ مان پاڙون نه پٽي ڇڏن.“
ڄام فيروز کي جڏهن شاهه حسن جي شيطاني نيت جي خبر پئي ته هو بزدل ٿي ٺٽي مان ڀڄي چاچڪن ۽ راهمن جي ڳوٺن ڏانهن هليو ويو. وزير ماڻڪ سنڌين سان گڏجي ارغوني يلغار کي روڪڻ جي ڪوشش ڪئي. پر نا ڪامياب ٿيو.
جڏهن ارغوني لشڪر ٺٽي ۾ داخل ٿيو ته انهن سنڌين سان ڇا حالت ڪئي، طاهر نسياني ان جو نقشو هيئن چٽيو آهي ته شاهه حسن ٺٽي ۾ گھڙي هن چنڊالن جي قتل عام تي لهي ويو. مغل (ارغون) سندن ڳورهار زالن جا ڪچا ٻار پيٽا ڪيرائي، نيزن تي چاڙهي شهر جي گھٽين ۾ گھمائيندا ڦيرائيند سڄي لوڪ کي ڏيکاري ڏهڪائيندا رهيا. جيڪو به سندن سامهون ٿي آيو، تنهن کي بنا ڪنهن پڇا ڳاڇا ۽ ڪهل قياس جي ترارين سان ڳڀا ڳڀا ڪري ٿي ڇڏيائون. سمن جون زالون ٻار ڪڇن ۾ ڪري وڃي انهن سوڌيون دريا (سنڌو) ۾ ٻڏي ميون. جيڪي بچيا تن کي مغلن چوکنڀو ٻڌي بنديخاني م هڻي ڇڏيو.“ هو سنڌين جي حالت تي لکي ٿو ته هو اهڙا بڇڙا ٿيا جو خدا شل ڪنهن مؤمن ۽ ڪافر کي به اهي ڏنهن نه ڏيکاري.“
ڄام فيروز بزدل ٿي جڏهن سنڌ راڄن وٽ پهتو ته تن ٽوڪون لعنتون هنيس ۽ کيس ساٿ ڏيڻ جو يقين ڏياري سڀئي شاهه حسن ارغون جي سامهون ٿيڻ لاءِ تيار ٿي ويا ۽ ان کي پنهنجي قومي غيرت جو مسئلو سمجھي آزادي يا موت جو فيصلو ڪري ڇڏيو. هنن پنهنجي دستور موجب جڏهن ڪنهن ٻئي کي ختم ڪرڻ ۽ پاڻ ڪسجڻ جو فيصلو ڪندا آهن، تڏهن پنهنجي چادرن جون ڪنڊون هڪ ٻئي سان ٻڌي مقابلي لاءِ تيار ٿي ويندا آهن.
سنڌين پنهنجي غيرت مندي جو ثبوت ڏيندي ڌارين کي للڪاريو ۽ صبح کان وٺي شام تائين خون ريز جنگ جاري رهي، جنهن ۾ ويهه هزار جوان تلوارن جو کاڄ ٿي ويا ۽ لا تعداد زخمي ٿي پيا. پر تڏهن به انهن ميدان خالي نه ڇڏيو پر بزدل فيروز اتان ڀڄي وڃي گجرات ۾ ساهه پٽيو.
هن سنڌي رئيسن ۽ امير امرائن جي اها حالت ڪئي جيڪا فاتح قوم، مفتوح قوم سان ڪندي آهي. بقول نسياني جي ته: ”هتان جي سردارن توڙي زميندارن سان اهڙيون جٺيون ٿيون جو سندن هوش جاءِ تي اچي ويو ان ڏانهن کان پوءِ سمه ترارن جي بدران هر جي چني هٿ ۾ کڻي پوکي راهي ۾ لڳي ويا. نيزا ڀالا وساري ڏاٽو هٿ ۾ کڻي ڪانبو ٻڌي گاهه، پٺي جي ڪرت ڪرڻ لڳا. گھوڙا ڇڏي ڍڳا ڪڍ لائي هارپي ۽ پورهيئي ۾ جنبي ويا“
هن سنڌي قوم جي چڱن مڙسن توڙي عوام کي پنهنجو راڄ سمجھي غلامن جي نگاهن سان ڏٺو. هن سڄي سنڌ کي مطيع ڪري ڇڏيو. خون جون نديون وهايون ۽ ملتان وارا به هن جي شر کان بچي نه سگھيا. هن جڏهن ملتان ۾ خون جي هولي کيڏي ته شيطان به شرمسار ٿي ويو. ۽ شاهه حسن کي پنهنجو استاد ڪري مڃيائين. تاريخ طاهري ان جو منظر هيئن پيش ڪيو آهي:
ائين معلوم ٿي رهيو هو ته ارغون قيامت بڻجي آسمان مان ملتان جي سر زمين تي غريبن ۽ اميرن تي نازل ٿيا آهن. اهڙي افراتفري جو عالم هو، جو پي ءُ پٽ کان بيزار هو ته ڀاءُ ڀيڻ کان. تانجو هر شخص پنهنجي پاڇي کان به بيزار هو. اهڙي قيامت خيز تباهي ۾ پنهنجي جان جي سلامتي هڪ وڏي غنيمت هئي. اهي عورتون جن پنهنجي زندگي ۾ نامحرم جو منهن نه ڏٺو هو، جن جي لڄ پاڪ ۽ صاف هئي، جن جو آواز دروازي کان ٻاهر ٻڌڻ ۾ نه آيو هو، اهي اوپرن هٿان قيد ٿي ويون.“
شاهه حسن ارغون سنڌين کي ائين نيست و نابود ڪري ڇڏيو ڄڻڪ انهن جو هن ڌرتي تي وجود ئي ڪون هو. هن جي تباهي ۽ بربادي کان شهر ته محفوظ ڪونه رهيا پر سڄو ملڪ تباهي ۾ اچي ويو ۽ سنڌين اهڙا ڏينهن ڪڏهن به اڳ نه ڏٺا هائ. کين زوري فارسي پڙهائي ويندي هئي. جيڪڏهن ڪو به انڪار ڪندو هو ته ان جو برو حشر ٿيندو هو.

[b]همايون جو سنڌ ۾ اچڻ
[/b]شير شاهه سوري همايون کي هندستان مان تڙي ڪڍيو ته هن ٻه لک ماڻهن سان گڏ پناهه وٺڻ لاءِ سنڌ جو رخ رکيو ۽ 28 رمضان 947 هجري مطابق 1541ع ۾ روهڙي وٽ اچي نڪتو.
ارغون سردار جن کي همايون جو خوف هو تن اڳ ۾ ئي صلاح ڪري اچ کان وٺي بکر تائين دريا سنڌ جي ٻئي پاسا ويران ڪري ڇڏيا هئا ۽ ٻٻرلو جو باغ جنهن ۾ عمارتون ۽ قلعي داري جو سامان ذخيرو ٿيل هو، اتان کڻائي ڇڏيو. بکر کان وٺي سيوهڻ تائين آباد پرڳڻا ۽ ڳوٺ ناس ڪرائي ڇڏيا، ته جيئن همايون سنڌ ۾ رهي نه سگھي ۽ هٿراڌو قحط ڏسي، بک ۽ ڏک مان بيزار ٿي هليو وڃي.
تاريخ طاهري وارن ان هٿ راڌو قحط ۽ ڏڪار بابت لکي ٿو ته: ”محمود خان حاڪم بکر قلعو بند ٿي ويهي رهيو، تنهن آس پاس واريون ٻنيون ڀيلائي ناس ڪري ڇڏيون.
جنهن ڪڙميءَ ڪٿي ڪو زمين جو ٽڪر آباد ٿي ڪيو ته ان کي پنهنجي ساڙ کان انهيءَ جي کل لهرائي بهه سان ڀرائي ٿي ڇڏي. حالتون وڃي اهي ٿيون جو ماڻهو پاڻي ۽ پوسل جي گاهه کانسواءِ ان ڪڻو اکين سان نه ٿي ڏٺو. ماني ڳڀو انسان جي جان کان به مٿي هو. هر ڪو ماني . . . ماني ڪندو مرندو ٿي ويو.“
هن هٿراڌو قحط جو نزلو ويچارين سنڌين تي ڪريو. ارغون شيطان ته پاڻ ته عياشي ڪندا هئا، طرحين طرحين جا طعام تيار ڪرائي پاڻ کائيندا هئا. پر پر ويچارا سنڌي ماني ڳڀي لاءِ محتاج هئا ۽ هو بک وگھي مري رهيا هئا. معصوم ٻار ٻاڪاريندا روئيدا، رڙندا، مرن پيا. پر والدين انهن لاءِ ڪجھه به نه پيا ڪري سگھن. سنڌين اهڙو قحط ڪڏهن به نه ڏٺو هو، تن پنهنجن ٻچن لاءِ لڪي ڇپي ڪجھه ٿي پوکيو ته ارغون ڪارندا ان کي ناس ڪري کين قتل ڪري ٿي ڇڏيو. اهڙي هالت ڏسي همايون، پنهنجي خزاني جا دروازا کوليا پر پوءِ به ڏڪار مان جند نه ڇڏائي سگھيو ۽ هڪ ٽڪر هڪ گني ۾ وڪامجي رهيو هو.
هڪ ڌاڙيل ٻئي ڌاڙيل کي بزدل ۽ بي وس ڪرڻ لاءِ ناحق سنڌين کي بکيو رکيو ۽ سندن مٿان مصيبتون نازل ڪيون.
جڏهن همايون بکر مان درٻيلي پهتو ته اتان جي ارباب عمر ۽ دائود سهتي سندس کاڌو خوراڪ ۾ مدد ڪئي، تن جو شاهه هسن ارغون حشر اهو ڪرايو جو هالي ۽ دائود سهتي کي قتل ڪرڻ جو حڪم ڏنو. محمود ڪوڪلتاش هڪ کي جوال ۾ سبرائي بکر جي خوني برج تان دريا ۾ اڇلرائي ڇڏيو ۽ ٻئي جي کل لهرائي ان ۾ بهه ڀرائي مرزا شاهه حسن ڏانهن ڏياري موڪليو.
شاهه حسن ارغون سنڌين جي بد دعا ڪري پوين ڏينهن ۾ اڌ رنگ جي بيماري ۾ مبتلا ٿي پيو. کيس پٽ جي اولاد به ڪونه هئي، تنهن ڪري هن جي وارث ٿيڻ لاءِ سندس اميرن ۾ رسه ڪشي شروع ٿي ويئ ۽ هر ٽولي پنهنجي وس آهر ڪونه گھٽايو. ٺٽي جي اميرن مرزا عيسى خان ترخان کي پنهنجو وڏو مقرر ڪيو، جنهن شاهه حسن جي ماڻهن کي قتل ڪرائي ڇڏيو ۽ سندس گھر واري ماهه بيگم کي قيد ڪيو. هڪڙو ظالم ٻئي ظالم سان اهڙو ئي حشر ڪندو آهي ۽ هڪ ٻئي سان غداري ڪندا آهن ڇاڪاڻ اهڙن جي خون ۾ نمڪ حرامي ۽ غداري شامل هوندي آهي.