سنڌ شناسي

سنڌ تي حملن جي تاريخ

سنڌ جي تاريخ تي لکيل هن ڪتاب ۾ صرف ڌارين جي ڪاهن، انهـن جي ڦرلـٽ، ظـلـم ۽ زيادتـيءَ کي چِٽيو ويو آهي.
هن ڪـتاب ۾ ڪُل 28 مضمون شامل ڪيا ويا آهن، جن ۾ سنڌ امڙ ڌرتي، سنڌي ۽ آريا، سنڌي ۽ ايراني، سڪندر مقدوني سان سنڌين جي ويڙهاند، سنڌين جو اعلان آزادي، موريا خاندان کانپوءِ سنڌ جي حالت، ساڪا قبيلن جي سنڌ ۾ آمد، ڪشن گهراڻو، سنڌين جي ايرانين سان مدد، گپت گهراڻي جو حملو، هُڻ (Huns) لوڪن جو ڏهڪاءُ، سنڌين جي حاڪميت، سنڌين جي حالت آرين کانپوءِ، نوشيروان جي ڪاهه، عرب ۽ سنڌي، عربن ۽ سنڌين جي ويڙهه، سنڌ تي محمود غزنويءَ جا حملا، دهليءَ جا دلال ۽ سنڌ جا سورما، شاهه بيگ ارغون جو سنڌ تي حملو، شاهه حسن ارغون جا ظلم، ترخانن جا ڪلور، سلطان محمود ڪوڪلتاش جو دور، مغل حاڪمن جا ڏاڍ ۽ ظلم، ڪلهوڙن جو دور ۽ ڌارين جون سازشون، سنڌ تي افغانين جا راتاها، شاهه شجاع جون شرانگيز حرڪتون، ٽالپر دؤر ۾ انگريزن جون سازشون، انگريز سامراج ۽ سنڌي- جهڙن اهم موضوعن تي مضمون شامل آهن.
  • 4.5/5.0
  • 2292
  • 772
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • اياز ڀاڳت
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book سنڌ تي حملن جي تاريخ

نوشيروان جي ڪاهه

نوشيروان 513ع ۾ ايران جو بادشاهه بڻيو. مسلمان تاريخ نويسن کيس نوشيروان عادل سڏن ٿا. هن مضبوط حڪومت جي بنياد وجھڻ کان پوءِ سنڌين تي ڪاهي آهي ۽ ان کي ايران جو باج گذار بڻايو. شاهنامي موجب ”نوشيروان پاڻ هندستان ويو ۽ هن جي حڪم تي سڀ ماڻهو سندس حضور ۾ پيش ٿيڻ لاءِ آيا ۽ سنڌو درياءَ جي ڪناري ٻن ميلن جي ڊيگھه ۾ صرف گھوڙا، هاٿي ۽ سڪه نظر پئي آيا. سنڌي ان سان پنهنجي شان ۽ مرتبي مطابق پيش آيا.
لئمبرڪ ڪوسماس انڊيڪو بليوسٽس جي حوالي سان لکي ٿو ته سنڌو ندي جي ڪيٽي جو ساڄو پاسو ايران جو هو. اسان کي خبر آهي ته ايران جي هڪ وڏي سلطنت هئي، جنهن وٽ هڪ وڏو لشڪر هر وقت تيار رهندو هو. جڏهن هو سنڌ کي فتح ڪرڻ جي نيت سان آيو هوندو ته سنڌين کيس گھوڙا، هاٿي ۽پئسه ڏنا ته جيئن هو بغير ڪنهن جنگ جي واپس هليووڃي. هن سنڌ جي راءِ حاڪم کان پڻ اهڙو اقرار ورتو هوندو ته هو هر سال ڏن طور ڪجھه ادا ڪندو رهي.
اسان حالات ۽ واقعات کي جاچي ڏسنداسين ته نوشيروان جو خونخوار لشڪر بولان لڪ ۽ ٻين لڪن کان سنڌ جي ميداني علائقين ۾ داخل ٿيو هوندو. لازمي آهي ته سنڌين ان جي انفرادي طور مزاحمت ڪئي هوندي پر جڏهن حاڪم سنڌ راءِ کي ان جي آمد جي خبر پئي ته هو جنگ کان ڪناره ڪشي اختيار ڪري ايرانين کي ڏنڊا ٽئڪس ادا ڪئي.

[b]راجا هرش جو حملو
[/b]راجا هوش ٿانيسر جي راجا پرڀاڪرورڌن جو پٽ هو، جنهن هوڻ لوڪن جي تباهي ۽ بربادي کان پوءِ پنهنجي حڪومت جو بنياد وڌو. هيءُ ڀاءُ ۽ ڀيڻيوي جي مارائڻ کان پوءِ حڪومت تي ويٺو.
راجا هرش جي زماني ۾ هڪ ناميارو شاعر ۽ سوانح نگار ڀانا ڀٽ هو، جنهن پنهنجي لکت ۾ لکيو آهي ته پرپاڪرورڌ سنڌين لاءِ ٽيئڙ تپ هو. هن راجا هرش جي فتحن بابت لکندي ٻڌايو آهي ته: ”دنيا جي انسانن مان سڀ کان وڌيڪ انسان، سنڌ جي بادشاهه کي ماريو ۽ ان جي دولت تي قبضو ڪيو.“ ڊاڪٽر سمٿ جي ڏسڻ موجب ان وقت سنڌ جو بادشاهه راءِ ديوائج (ٻيو) جو پٽ راءِ سهيرس هو. پر منهنجي تحقيق موجب راءِ ساهسي اول جو پٽ راءِ سيهرس ٻيو هو.
محترم رشيد اختر ندو ان حملي بابت پنهنجي خيال جو اظهار ڪندي لکيو آهي ته ”ڀانا ڀٽ جنهن بادشاهه سنڌ جو ذڪر ڪيو آهي، ان کي هرش ته شڪست ڏني هوندي، مال و دولت به کسيو هوندو، پر پوءِ ان کي معاف ڪري ڇڏيو هوندو ۽ کيس پنهنجي رياست واپس ڏني هوندي.“
راجا هرش ٽري ڀاٽي جي مطابق ڪشمير جي راجا ورلڀ ورڌنا جو همعصر هو. جيڪو 601 بعد از ميسح تخت تي ويٺو ۽ 36 سال حڪومت ڪئي.
راجا هرش متعلق سنڌ تي حملي کي تاريخ نويسن قبول ڪيو آهي. پر ان جي مقابلي بابت وضاحت ڪونه ڪئي آهي. پر اسان کي تاريخي تذڪرن مان خبر پوي ٿي ته راءِ سهيرس جي پيءُ راءِ ديوائج هڪ مضبوط سنڌي سلطنت جو بنياد وجھي ڇڏيو. هو سنڌ کي پنهنجي زير تسلط آڻن لاءِ پاڙيسري حڪمرانن لالچي نگاهون وڌيو. سنڌ جي پاڙيسري هرش انهيءَ مقصد سان سنڌ تي ڪاهي آيو. پر ناڪام ٿي ڪشمير ڏانهن هليو ويو.
انهيءَ خيال جو امڪان زياده آهي ته هرش سيهرس سان جنگ ڪرڻ کانسواءِ واپس هليو ويو ۽ سندس شاعر ان ڪري تعريف ڪئي آهي ته جيئن هن جي ناڪامي کي لڪائي سگھجي، جيئن درٻاري شاعرن جو ڪردار رهندو آيو آهي.
ڀانا ڀٽ پنهنجي لکت ۾ لکيو آهي ته هن سنڌ جي فتح کان پوءِ ڪشمير تي چڙهائي ڪري خراج وصول ڪيو. جيڪڏهن هرش سنڌ جي راجا کي قتل ڪرڻ کان پوءِ ان جي علائقي کي پنهنجي تسلط ۾ آڻي ها ته سنڌ سندس صوبي ۾ شمار ٿئي ها، پر ائين لکيل ڪونهي. پر هرش سنڌين جي غيرت ۽ ولولو ڏسي ڪشمير ڏانهن هليوويو.

[b]راءِ سهيرس ٻئي جي مڙسي
[/b]راءِ خاندان جو نيڪ دل شريف ۽ دلير حمڪران هو. هن جي عدل ۽ سخاوت جي واکاڻ مسلمان تاريخ نويسين به ڪئي آهي. چچ نامي ۾ لکيل آهي ته ملڪ جي حفاظت، رعيت جي دلجوئي ۽ ملڪ جي سرسبزي متعلق پڻ حڪم جاري ڪيا هئا. سندس ساري ملڪ ۾ اهڙو ڪو به ظالم نه هو جو ملڪ جي ڪنهن به طرف کان ڇيڙ ڇاڙ ڪري، سندس طرز حڪومت بابت معصومي لکي ٿو ته: ”ڪنهن به امير خواه رعيتي سرڪشي ڪانه ڪئي“ جنهن ڪري ملڪ ۾ ڪنهن به قسم جو دنگو فساد ڪونه هو ۽ هر طرف آرام وسڪون هو ۽ سنڌي اهڙي معاشري ۾ گذاري رهيا هئا. جيڪو کين ورهين کان پوءِ نصيب ٿيو هو. هر طرف سک ۽ سانت لڳي پئي هئي ۽ سنڌي سٻاجھڙا پنهنجي مگن ۾ مست هئا ته سندن اولهندي واري پاڙيسري ملڪ جي بادشاهه خسرو پرويز جنهن کي پنهنجي طاقت تي بانور ۽ غرور هو.
هن پنهنجي بيش روئن جي پيروي ڪندي سنڌ جي سرحدي علائقن سان ڇيڙ ڇاڙ ڪئي. تاريخ ايران ۾ مقبول بيگ بدخشاني لکي ٿو ته هن 615ع ۾ سنڌ اتر اولهندي علائقن تي حملو ڪري ان کي پنهنجي قبضي ۾ آندو.
چچ نامي، تحفة الڪرام ۽ معصومي ۾ لکيل آهي ته سنڌ جي راءِ حڪمران سهيرس ٻئي جي وقت ۾ ايران جي طرف کان نيمروز جي بادشاهه جو هڪ وڏ لشڪر ايران کان ڪرمان رستي ڪيچ ۽ مڪران ۾ پهچي جيڪي سنڌ جو حصو هئا، تن ۾ ڦر لٽ مچائي ۽ ڪيترا سنڌي قيد ڪري واپس هليو ويو. عبدالرحمان شوق امرتسري تاريخ اسلام ۾ لکيو آهي ته ساساني قوم جي شاهه عجم، جنهن کي مؤرخين نيمروز لکن ٿا تنهن پنهنجي سلطنت فارس مان نڪري مڪران جي رستي راجا سهيرس جي سلطنت سنڌ تي حملو ڪيو. شاهه فارس سنڌ کي فتح ڪيو ۽ راجا سهيرس کي ماري پنهنجو سلطنت ڏانهن واپس هليو ويو.
سنڌ جي تذڪرن موجب راءِ سهيرس کي جڏهن خسرو پرويز جي انهيءَ بزدلي جي خبر پئي ته هو سنڌين جي قتل جو بدلو وٺڻ لاءِ ايراني ڌاڙيل جي سامهون ٿيو ۽ گرفتار سنڌين کي ڇڏائڻ جي ڪوشش ڪئي.
هن بادشاهه کي اهڙي زيادتي تي ننديو ۽ شرمسار ڪيو ۽ قيدين ۽ ڦر لٽ جي مال جي واپسي جي گھر ڪئي. معصومي موجب هن بادشاهه ڏانهن پنهنجي اچڻ جو سبب بيان ڪرڻ لاءِ هڪ قاصد موڪليو پر هو پنهنجي ڪئي ته قائم رهيو ۽ لڙائي جون تياريون ڪري سندس سامهون ٿيو.
راءِ پرويز جي اها هٽ ڌرمي ڏسي غيرت ۾ اچي ويو ۽ هڪ سنڌي وانگر فيصلو ڪيو ته هو هتان مئي مارائي کانسواءِ واپس نه ويندو. ايرانين سنڌين تي حملو ڪيو، جن مڙسي سان مقابلو ڪيو. هن جنگ ۾ راءِ سهيرس پاڻ دوبدو وڙهي رهيو هو، جنهن ڪري ايراني پيش قدمي رڪجي وئي. انهيءَ لڙائي ۾ سنڌ ۽ سنڌين جي لاءِ وڙهندي هميشه لاءِ امر ٿي ويو.
راءِ سهيرس جي موت کان پوءِ بلوچستان ۽ مڪران جو علائقو ايرانين جي قبضي هيٺ اچي ويو. هن جنگ مان اسان کي معلوم ٿئي ٿو ته سنڌين جو پاڻ ۾ ايڪو ۽ ٻڌي هئي، جنهن ڪري سندن بادشاهه سنڌين جي پلاند وٺڻ خاطر جنگ ۾ پاڻ به شريڪ ٿيو ۽ هڪ عام سپاهي وانگر وڙهندي زمين جي لڄ رکندي قربان ٿي ويو. اهي زماني ۾ جڏهن سنڌ جو بادشاهه مردانگي جا جوهر ڏيکاري ٿو ته عام سنڌي ڪهڙو نه جوڌو جوان هوندو!
اندازو آهي ته سنڌين به ايرانين کي چڱو نقصان پهچايو هوندو. جيڪڏهن ائين نه هجي ها ته هو سنڌين جي لشڪر جو قتل عام ڪندا اروڙ تائين پهچي وڃن ها ۽ سڄي سنڌ کي برباد ناس ڪري ڇڏن ها!
سنڌ جي تاريخ ۾ هن سنڌي ۽ باغيرت مرد مجاهد حاڪم جو مان مٿڀرن ۾ آهي جيڪي پنهنجي قومي غيرت ۽ عزت لاءِ موت کان به نه ڊڄندا آهن.

[b]راڻي سونهن ديوي جو حسن تدبر
[/b]راءِ سهيرس ثاني جي جان فدا ڪرڻ کان وءِ سندس پٽ راءِ سهاسي ثاني سنڌ جي گادي تي ويٺو، جنهن شڪست کاڌل لشڪر کي هڪ هنڌ گڏ ڪيو ۽ انهن ۾ نئون جوش ۽ ولولو پيدا ڪيو. هن انتظامي معاملن کي سڌارڻ لاءِ نون سڌارن جو اعلان ڪيو. جنهن موجب:
1. لشڪر جي سپاهين لاءِ حڪم هو ته کين بنا ڪنهن ناغي جي پگھار ملند رهي.
2. زميندار ڍل گھرڻ کانسواءِ اها ٽن قسطن ۾ ادا ڪن.
3. واپاري انڪم ٽئڪس بنا ڪنهن گھرڻ جي سرڪاري خزاني ۾ جمع ڪرائيندا رهن.
4. ڪاريگرن ۽ مزدورن کي هدايت ڪئي ويئي ته هو مقرر ٿيل ڪم مهل تي پورو ڪندا رهن.
راءِ سهاسي شڪسته حڪومت کي مستحڪم ڪيو ۽ ملڪ افراتفري جي حالت کان بچي ويو. راءِ سهاسي جي موت پڻ اهڙي حالت ۾ ٿيو، جنهن ۾ سندس وارث منتخب ڪرڻ تي گھرو ويڙهه ٿيڻ جو انديشو هو ۽ ملڪ ٽڪرا ٽڪرا ٿي وڃي ها. سندس زال راڻي سونهن ديوي جڏهن راءِ کي مرڻينگ حالت ۾ ڏٺو ۽ ملڪ جي سياسي حالتن تي نظر وڌي ته هن کي وڳوڙ ۽ انتشار کانسواءِ ٻيو ڪجھه نظر نه آيو ۽ ڪيترا راجا وزير مٽ مائٽ گادي نشين ٿيڻ لاءِ آتا هئا. جيڪڏهن انهن مان ڪنهن به هڪ کي اقتدار ملي وڃي ها ته ٻيا امير ساڻس دنگي فساد تي لهي اچن ها ۽ صوبن جا گورنر خودمختياري جو اعلان ڪن ها، جنهن ڪري سنڌ ٽڪرا ٽڪرا ٿي وڃي ها.
جيئن ته راءِ ساهيسي کي ڪابه اولاد ڪونه هئي، تنهن ڪري راڻي سونهن ديوي نهايت سوچ ۽ سمجھه کان ڪم وٺي سياسي تدبر اختيار ڪيو ۽ راءِ جي صحيح وارث کي ڳولهڻ لاءِ ان جي تلاش شروع ڪئي. هن جي نظر چچ تي پئي، جنهن جي قابليت ۽ تدبر جي واکاڻ پوري سنڌ ۾ هئي.
راڻي سونهن ديوي کيس پاڻ وٽ گھرايو ۽ ضروري صلاح مشوري کان پوءِ ان ڳالهه تي راضي ڪيو ته هو راءِ جو جاءِ نشين ٿي، سگھي ٿو. ائين ڪرڻ سان اميرن جو هڪ ٻئي سان حسد ختم ٿي ويندو ۽ سنڌ پر امن رهندي ۽ راڻي سونهن ديوي سازشي اميرن کي هڪ هنڌ گڏ ڪيو ۽ کين مارائي ڇڏيو ۽ ان کان پوءِ چچ جي بادشاهه ٿيڻ جو اعلان راءِ ساهيسي پاران ڪرايو. هن انهيءَ اقدام کان پوءِ رعيت کي خوش ڪرڻ لاءِ مختلف رعائتون ڏنيون ۽ فوج کي راضي رکڻ لاءِ پگھارون وڌايون ۽ زميندار ۽ هارين تان ڍل ۽ ٻيون ٽئڪسون معاف ڪيون. اهڙي طرح عوام جو ساٿ راڻي سونهن ديوي سان ٿيو ۽ چچ مضبوط ٿي ويو.
اٽڪل ڇهن مهينن کان پوءِ راءِ سهاسي ثاني جو ڀاءُ چترور جو راجا مهرٿ سنڌ تي حڪمراني جي دعوى ڪندي چچ کي هٽي وڃڻ لاءِ چيو. چچ همت هارائي ويٺو پر راڻي هن کي ٽوڪيندي چيو ته: ”جيڪڏهن هن حالت ۾ سنڌ مهرٿ جي حوالي ڪبي ته سياسي حالتون وڃي ساڳيون بيهنديون ۽ اسان انتقام جو نشانو بڻجي وينداسين. تنهن ڪري مون انهن ڏينهن کي منهن ڏيڻ لاءِ توکي چونڊيو هو پر جيڪڏهن توهان ۾ همت ڪانهي ته پاڻ وارا ڪپڙا لاهي مون کي ڏيو ۽ مون وارا ڪپڙا پائي ويهه، تانجو مان دشمن جي مقابلي لاءِ نڪران. جڏهن هن ملڪ جو راجا ٿي چڪو آهين ته پوءِ گجندڙ شينهن وانگر دشمن سان سامهون ٿي. ياد رک ته عزت جي موت کان ذلت جي زندگي کان بهتر آهي.“
راڻي سونهن ديوي جي راءِ سان هن خزاني جي دروازن جا منهن کولي ڇڏيا. جيڪي قيد ۾ هئا، تن کي آزاد ڪري، عزت افزائي ڪئي ۽ کين پاڻ سان ملايو.
جڏهن مهرٿ سنڌ تي حملو ڪيو ته کيس شڪست ملي ۽ چچ هٿان مارجي ويو. سنڌ غلامي ۽ انتشار کان بچي ويئي. جيڪڏهن راڻي سونهن ديوي سياسي تدبر ۽ سوچ کان ڪم نه وٺي ها ته اقتدار جي رسه ڪشي ۾ سنڌ ٽڪرا ٽڪرا ٿي وڃي ها ۽ ڌارين لاءِ ان کي حاصل ڪرڻ آسان ٿي پوي ها.
راڻي سونهن ديوي سنڌ جي تاريخ جي اها عظيم عورت آهي، جنهن ملڪ کي بچايو ۽ راءِ سمه خاندان جي ڪيل محنت کي رائگان ڪرڻ ڪونه ڏنو. ان کان پوءِ جڏهن پوري سنڌ امن ۽ سڪون سان نظر آئي ته هن جواني جا ڏنهن ڪنهن شريڪ حيات سان گذارڻ جا سوچيا. جنهن ڪري هن چچ سان شادي ڪئي، جنهن مان کيس ڏاهر، ڏهرءِ سينه ماين ڌيءَ ڄائي. جديد تحقيق موجب راءِ ساهيسي به سنڌ جي سرحدن جي حفاظت ڪندي امر ٿي ويو هو.

[b]چچ جي مضبوط حڪومت
[/b]راڻي سونهن ديوي جي سياسي حڪمت عملي سان سنڌ جي گاديءَ تي ويٺو، پر ان جي حقيقي وارث ٿيڻ لاءِ ضروري هو ته سنڌ سلطنت جا گورنر به سندس جي تابعداري ڪن. ساڳي وقت سنڌين پنهنجي هم مذهب حڪمران جي جاءِ تي هندوازم يعني برهمڻ ڌرم واري کي ڏٺو ته لازمي طور ان جي مخالفت ڪئي. تنهن ڪري هن سنڌين کي اعتماد ۾ ورتو. چچ لاءِ ضروري هو ته هو اندروني خلفشار کي ختم ڪرڻ سان پاڙي وارن حڪمرانن تي اهو به واضح ڪري ته سنڌين جو هڪ وڏو تعداد ساڻس سان گڏ آهي، جيئن اهي اندروني بغاوت سمجھي سنڌ تي ڪاهي نه اچن اهو خيال ڪري سنڌين جو هڪ وڏو لشڪر ساڻ ڪري بياس ندي واري ڀاٽيه قلعي تي ڪاهي ويو، جنهن جي قلعي دار اسڪلنده جي قلعي ۾ امان وڃي ورتي.
اسڪلنده قلعي جي سپهه سالار شجاع سنڌي حڪمران سان يڪجهتي جو اظهار ڪندي ڀاٽيه جي حاڪم کي ختم ڪري ڇڏيو ۽ بادشاهه چچ جو ساٿ ڏنو. اهڙي طرح، هن ملتان ۽ سڪه جي بغاوتن کي ڪچليو، جنهن ۾ سنڌين هڪ ٻئي جو اقتدار خاطر رت وهايو. تاريخ سنڌ ۾ اسان کي اهو پهريون واقعو ملي ٿو، جنهن ۾ سنڌين جي ٻن ڌرين پنهنجو خون وهايو.
ان جو سبب اهو آهي ته سڪم ۽ ملتان جو حاڪم بجهراءِ راءِ ساهيسي جو ويجھو مائٽ هو، تنهن پڻ سنڌ جي حڪومت جون واڳيون سنڀالڻ چاهيون هوندو پر جيئن ته چچ مرڪزي حڪمران بڻجي چڪو هو. تنهن ڪري کيس ان جي اطاعت قبول ڪرڻ هئي، پر هن چچ کي حقيقي سنڌ جو حڪمران نه مڃيو، جنهن ڪري انهن جي وچ ۾ رسا ڪشي شروع ٿي ويئي. جنهن ۾ چچ پنهنجي اطاعت ڪرڻ خاطر پنج هزار سنڌي قتل ڪرايا.
هن سنڌ جي اوڀر اترندي سرحدن کي مضبوط ڪرڻ کان پوءِ لاڙڪاڻه جي حاڪم سرڪونڌ پٽ ڀنڊر ڀڪو کي پنهنجو بڻايو ۽ سيوهڻ جي حڪمران متو کي اتان نڪري وڃڻ تي ڪبور مجبور، تنهن کان پوءِ برهمڻ آباد جي اگھم سندس آڻ نه مڃي ۽ هڪ سال تائين چچ کي منهن ڏيندو آيو. ان جي وفات کان پوءِ ان جي پٽ چچ سان معاهدو ڪري مسئلي کي حل ڪري ورتو.
چچ ارمابيل جي حاڪم کي پنهنجو ڪري پنجگور ويو ۽ اتان جي قلعي جي مرمت ڪرائي. مڪران ۽ ڪرمان جي ان ندي وٽ قيام ڪيو، جيڪا ايران ۽ سنڌ جي سرحدن کي الڳ ڪري پئي. هن اتي کجي جا وڻ پوکيا ۽ پنهنجي حد نروار ڪئي، جنهن مان سمجھجي ٿو ته هن ايراني حڪمران کي خبردار ڪيو ته هو پنهنجي سرحدن کان هڪ قدم به اڳتي نه وڌائي. جيڪڏهن هن ڀڃڪڙي ڪيئ ته سنڌي ڪڏهن به کيس معاف نه ڪندا. هن اهڙي طرح سنڌين کي هڪ زنجير جي ڪڙن ۾ ڪڙي قنڌار وارن کان خران وصول ڪيو ۽ سنڌ جو مهاراجا چورائڻ جو حقدار بڻيو.
هن دؤر کان اڳ سنڌ جو سياسي نظام ڪنفيڊرل نظام جيئن هلندو هو پر چچ ان کي ختم ڪري مرڪزيت قائم ڪئي.
693ع ۾ چچ کان پوءِ سندس ڀاءُ چندر سنڌ جو حڪمران ٿيو، هن جي وقت ۾ سيوهڻ جي اڳوڻي حاڪم ”متو“ جنهن کي چچ جي حڪومت قبول نه هئي، تنهن سنڌ کي ڌارين جي حوالي ڪرڻ لاءِ قنوج جي حاڪم سهيرس راسل کي آماده ڪيو ته هو سنڌين تي ڪاهي وڃي جتان کيس وڏي دولت ملندي ۽ کيس اتان جو حڪمران ٿيڻ ۾ مدد ڪري هو انهيءَ ٿوري جي عيوض هر سال کيس سنڌ جو مال و دولت ڏيندو رهندو.
چندر جيڪو ٻڌ ڌرم جو پيروڪار هو ۽ خاص ڌيان مذهب ڏانهن هيس پر جڏهن کيس خبر پئي ته متو سنڌ حڪومت حاصل ڪرڻ لاءِ ڌارين کان مدد وٺي سنڌ کي لتاڙڻ گھري ٿو ته هن مذهب کي هڪ پاسي رکي سنڌ ۽ سنڌين جي بچاءَ جو پهه ڪيو. سنڌين به عزم ڪيو هو ته هو ڌارين کي ڌرتي تي پير کوڙڻ نه ڏيندا. هنن چندر جو ساٿ ڏنو ۽ قنوج جي راجا جو مقابلو ڪرڻ لاءِ ڪمر بسته ٿي ويا. هنن جو ڏٺو ته سنڌي مست ٿي بيٺا آهن، ته هو سنڌ ۽ سنڌين جي پچر ڇڏي واپس هليو ويو.