اوپرو ماڻهو
هن کي پنهنجي تڪليف جو خيال ڪونه هو. هو ان ڊپ ۾ هو ته سندس کنگهه گهر وارن جي ننڊ خراب ڪري ڇڏيندي. ٿيو به ائين. سندس وڏي پٽ انور ننڊاکڙي آواز ۾ بيزاريءَ وچان رڙ ڪئي، ”توبنهن!“ پوءِ پڻس کي ڪجهه چوڻ بدران هن ماءُ کي سڏ ڪيو.
”امان! اسين ڇو اچي ڦاٿا آهيون. رات جا چار پهر ننڊ به حرام آهي اسان جي.“
”بس ابا، پڻهين کي ڪهڙي پرواهه آهي. کائڻ ۽ کنگهڻ کان سواءِ ٻيو ڪم ڪهڙو اٿس!“ مريم چڙ مان چيو.
”کائي ته ڀلي ويٺو کائي، الاهي ڪمائي رکيو اٿس، پر گهٽ ۾ گهٽ آرام ته نه ڦٽائي.“
”پڻهين اڳي ڪڏهن ٻچن جو خيال ڪيو آهي، جو هاڻي ڪندو،“ مريم منهن ڦٽائي چيو ۽ وري کٽ تي ليٽي پئي.
”اسين ته ڄمي اچي ڦاٿا آهيون،“انور بيزاريءَ مان چيو.
”ادا، هونئن جند ڪانه ڇٽندي. بابا کي ڊرائينگ روم ۾ کٽ وجهي ڏيو. پوءِ ڀلي پيو کنگهي“ ننڍي پٽ احمد انور کي صلاح ڏني.
”واهه جي سهڻي صلاح ڏني اٿئي!“ انور ڪاوڙ مان چيو. ” ڊرائينگ روم ۾ کانگهارن جي نمائش ڪرائي پاڻ تان ماڻهو کلايون!“
غلام محمد سڀ ڪجهه ائين پئي ٻڌو ڄڻ ٻئي ڪنهن ماڻهوءَ جو ذڪر پئي هليو، پر پوءِ هن کان سٺو ڪو نه ٿيو. هن کنگهه کي زوريءَ روڪي ڀڙڪو کاڌو.
”مون ۾ ڪهڙا ڪيئان پيا آهن، جو ماڻهو مون تان کلندا؟“
”تو سان ڪنهن ڳالهايو؟ ويچارا پاڻ ۾ پيا ڳالهائين، تون اجايو وهلور نه وڃ. ماٺ ڪري ويٺو کنگهه!“ مريم ڪاوڙ مان چيو.
”پاڻ ۾ پيا ڳالهائين! منهنجي پچار کان سواءِ ٻي ڪا ڳالهه آهي گهر ۾؟“ غلام محمد کي به ڪاوڙ اچي وئي.
مريم اٿي ويهي رهي. ”تون گهر جون ننڊون آرام ڀلي ڦٽائين! باقي ڪير ڪڇي ته کڻيو نڙيءَ کان وٺين!“ مريم انور ۽ احمد ڏانهن مدد لاءِ نهاريو.
انور اٿي ٻئي هٿ پيءَ جي اڳيان ٻڌا.
”بابا! ٻيلي اسان تي رحم ڪر.سڄو ڏينهن هڻ هڻ ڪري رات جا چار پهر اچي ٿا ڪرون. اهي ته حرام نه ڪر.“
”کنگهي کنگهي سڄو گهر کانگهارن سان ٿڦي ڇڏيو اٿس. الاجي ڪهڙو مرض آهيس!“ مريم ڪاوڙ مان پنهنجو پاڻ سان ڳالهائيندي چيو.
”آئون ڪو خوشيءَ سان ٿو کنگهان! کانگهارا اچن ٿا ته ڪيڏانهن ڪريان؟“ غلام محمد دٻيل لهجي ۾ چيو.
”ادا! بابا کي ڪنهن اسپتال ۾ داخل ڪرائي ڇڏ. گهر ۾ سڀني کي بيمار ڪندو،“ احمد انور کي چيو.
”ها ابا! پڇاڙيءَ ۾ پٽن کان اهو پڄندو. وٺي وڃي ڪنهن اسپتال ۾ اڇلائي اچو. سڀني جي جند ڇٽي پوندي. غلام محمد ڏک مان چيو.
”هاڻ ٻڌو رنن وارا مهڻا!“ مريم انور ۽ احمد ڏانهن نهاري چيو.
”ان سوران ته بابا سان ڳالهايون ڪونه،“ انور ڪاوڙ مان چيو. غلام محمد چپ ٿي ويو. هو سمجهي ويو ته هاڻ وڌيڪ ڳالهائڻ مناسب ڪونهي. اجايو ڳالهه وڌي ويندي.
”ابا، هيءُ پيءُ ڪونهي، دشمن آهي ٻچن جو!“ مريم ڪاوڙ مان منهن ڦيرائي ليٽي پئي.
غلام محمد کي اڃ لڳي. پر هن کي خبر هئي ته اها ڳالهه ڪرڻ ئي اجائي هئي. پٽ ته ٺهيو، پر زال به اٿي هن کي پاڻي ڪا نه پياريندي . هو کٽ تان اٿي ڪولر ڏانهن ويو هو. هن کي پنهنجو خاص گلاس مقرر جاءِ تي رکيل نظر نه آيو. هن هيڏانهن هوڏانهن نهاريو.
”منهنجو گلاس ڪٿي آهي؟“هن لاچار ٿي مريم کان پڇيو.
”اتي ڪٿي پيو هوندو،“ جوڻس وراڻيو.”پنهنجو گلاس سنڀالي رکندو ڪر.“
”آئون جتي رکندو آهيان، اتي ته نظر ئي ڪونه ٿو اچي!“ غلام محمد شڪايت واري لهجي ۾ چيو.
”ها تنهنجو گلاس سونو آهي! ڪير چورائي ويو هوندو...“ جوڻس ٽوڪ مان چيو.
”اسين ته ان گلاس کي هٿ به ڪونه لائيون،“ احمد چيو. ” ان گلاس ۾ پاڻي پي ڪنهن کي بيمار ٿيڻو آهي.“
غلام محمد کي ڪاوڙ اچي وئي.
”مون کي ڪهڙي سلهه آهي جو منهنجي گلاس ۾ ڪير پاڻي پيئندو ته بيمار ٿي پوندو!“
”سلهه کي ڪهڙا سڱ ٿيندا آهن! باقي اهي کانگهارا ڇا جا آهن؟ ڏسيو دل ڪچي ٿيو پوي.....“ جوڻس چڙ مان چيو.
”بابا پڙهي لکي الاجي ڪيڏانهن ڪيو! گهر ۾ جتي ڪٿي کانگهارا اڇلائيندو وتي.....“ انور منهن ڦٽائي چيو.
غلام محمد ڪجهه چوڻ ٿي چاهيو ته هن جي نظر پنهنجي گلاس تي پئي، جيڪو پريان ڪنڊ ۾ هيٺ پٽ تي پيو هو. هن کي ڪولهين ۽ مينگهواڙن جا گلاس ۽ ڪوپ ياد آيا، جيڪي ننڍن شهرن جي هوٽلن ۾ ڪنهن مقرر جاءِ تي پيل هوندا آهن. هو هاڻ پنهنجي گهر ۾ شيڊيولڊ ڪاسٽ ٿي ويو هو. هن گلاس کنيو ڪولر مان پاڻي ڀري پي هن گلاس کي مقرر جاءِ تي رکيو ۽ پوءِ اچي کٽ تي ليٽي پيو.
’لعنت آهي ههڙي جيئڻ تي! ماڻهو پوڙهو ٿي ڪيڏو ذليل خوار ٿو ٿئي. سٺ سالن کان پوءِ نوڪريءَ تان رٽائرڊ ٿيڻ سان گڏ ماڻهو زندگيءَ تان به رٽائرڊ ٿي وڃي ته سٺو. ٻاهر ته ڪير ڪونه پڇي، پر گهر ۾ به ڪا عزت ڪانه هوندي آهي.‘
هن کي احساس هو ته هاڻ هو ڪنهن ڪم جو نه رهيو هو، پر هو جڏهن نوڪري ۾ هو، تڏهن به گهر وارا هن مان مطمئن ڪونه هئا. رٽائرڊ کان پوءِ گهر وارن جي هن جي خلاف وڏي شڪايت اها هئي ته هن نه پاڻ کي ٺاهيو ۽ نه ٻچن جي آئيندي لاءِ ڪجهه ڪيو.
”تون جڏهن رٽائرڊ ٿيندين ته سرڪار توکي تنهنجي ايمانداريءَ جي ڪري سون ۾ توريندي،“ زال هن کي ٽوڪون هڻندي هئي. تڏهن غلام محمد جو به رعب هو، زال کي دڙڪو ڏئي چپ ڪرائي ڇڏيندو هو. پر هاڻ ته اهو رعب ئي ڪونه رهيو هو. مريم ۽ ٻارن جي اڳيان جهڙوڪر ويچارو ٿي پيو هو. انور ساڻس گهڻو ڪري ڳالهائيندو ئي ڪونه هو. ڪڏهن ڳالهائيندو به هو ته ڪاوڙ مان.
”تو اسان لاءِ ڪيو ڇا؟ ڪار ته ٺهي، تو اسان کي سائيڪل به ڪانهي وٺي ڏني ۽ تو کان گهٽ گريڊ وارن جا ٻار سارن ۾ چڙهيو پيا گهمن.“
انور موٽر سائيڪل جي پراڻي ڳالهه وساري نه هئي. غلام محمد جڏهن نوڪري ۾ هو ۽ انور ڪاليج ۾ پڙهندو هو، تڏهن هن موٽر سائيڪل وٺي ڏيڻ لاءِ ضد ڪيو هو.
غلام محمد سختيءَ سان انڪار ڪري ڇڏيو هو. هڪڙو ٺيڪيدار غلط بل پاس ڪرائڻ لاءِ غلام محمد جي گهر جا چڪر هڻڻ لڳو. غلام محمد ته ساڻس ڪونه ملندو هو، پر ٺيڪيدار انور جو موٽر سائيڪل وارو شوق معلوم ڪري ورتو هو. ٺيڪيدار هڪ نئين موٽر سائيڪل وٺي انور کي ڏئي ويو. غلام محمد گهر ۾ موٽر سائيڪل ڏٺي ته باهه ٿي ويو. هن انور کان موٽر سائيڪل ڦري ٺيڪيدار کي واپس ڪري ڇڏي. انور ۽ مريم ان ڏينهن فيصلو ڪري ڇڏيو ته غلام محمد سندن دشمن هو.
اٽو، لٽو، ۽ اجهو غلام محمد جي هٿ ۾ هو، ان ڪري گهر وارا مجبور هئا، نه ته هو گهر ۾ وڻندو ڪنهن کي ڪونه هو. اها دٻيل نفرت هاڻ ظاهر ٿي پئي هئي.
غلام محمد به سمجهي ويو هو ته هو گهر ۾ جهڙوڪر اوپرو ماڻهو هو. پر هن جي ٻي ڪا واهه ڪانه هئي. پنهنجي ئي گهر۾ هن جي حيثيت ڏوهاريءَ واري هئي.
’ايمانداري منهنجي لاءِ ذهني تسڪين هئي يا هڪ ضد هو؟‘ هن پاڻ کان پڇيو. هن جي ان ضد جي ڪري ڪيترن ماڻهن کي تڪليف پهتي هوندي! هن جو ڪنهن تي به اعتبار ڪونه هو. هن جو هر ڪنهن تي شڪ هوندو هو ته ماڻهو کانئس بي ايماني ڪرائڻ چاهين ٿا. ان شڪ ۾ هو ماڻهن جا جائز ڪم به رلائي ڇڏيندو هو. هو جيستائين نوڪريءَ ۾ هو ماڻهو بيزار هئا هن مان ۽ هاڻ گهر وارن تي بار هو. هن کي لڳو ته هو هن سوسائٽيءَ ۾ يا شايد دنيا ۾ ئي مسفٽ هو، پر هاڻ ان ڳالهه تي سوچڻ اجايو هو. هن زال ۽ ٻارن ڏانهن نهاريو. سڀ سمهي چڪا هئا. هن جي نڙيءَ ۾ وري سرڙاٽ ٿيو. هن جا ٻئي هٿ پنهنجي گلي ڏانهن کڄي ويا، کنگهه کي دٻائڻ لاءِ. سندس اکيون ٻاهر نڪري آيون. هو وڏيءَ تڪليف سان کٽ تان اٿيو ۽ چپ ڀيڪوڙي دٻيل نموني کنگهندو ڪاڪوس ۾ گهڙي ويو. پوءِ ڄڻ ٻرندڙ جبل ڦاٽي پيو. هو هڪڙو هٿ سيني تي ۽ ٻيو هٿ وات تي رکي کنگهندو رهيو.