درد جي لاٽ
سئنيما مان نڪتل رش بازار جي بي انتها رش ۾ ملي ويئي آھي. آئون ڄڻ ته ھڪ وڏي جھنگ ۾ اچي نڪتو آھيان. چوڌاري گوڙ آھي، شور آھي. جھنگ ۾ جانور رڙيون ڪري شور مچائي رھيا آھن. منهنجو ساھ پيو گھٽجي. چوڌاري گھٽ ۽ ٻوساٽ آھي. ھي ماڻھو جھنگ جا جانور ڪونه آھن، سرڪس جا سيکاريل جانور آھن. ائين پيا نچن ٽپن ۽ ڪرتب ڏيکارين. آئون ئي جھنگ جو جانور آھيان جيڪو ھنن سيکاريل جانورن جي وچ ۾ اچي ڦاٿو آھيان. ”ھا ھا ھا ..... ھو ھو ھو ..... ھي ھي ھي .... جھليوس، پڪڙيوس ..... متان ويو آھي ...... نه ڇڏيوس ...... ھو ھو ھو .......“ آئون ڀڄڻ ٿو چاھيان، پر ڀڄندي ڊڄان ٿو. سڀ منهنجي پٺيان ڍوڙندا ..... پر آئون ته ھروڀرو پيو سھڪان! مون کي ڇا ٿي ويو آھي! ھي مون ڇا پئي سوچيو؟ پنهنجو پاڻ تي کلان جيڪر ..... ڪڏھن ڪڏھن ماڻھوءَ جي من ۾ ڪھڙا نه عجيب خيال ايندا آھن. دل چاھي ٿي ته پنهنجي ان خيال تي ٽھڪ ڏيان، پر وچ بازار ۾ اڪيلو بيھي ٽھڪ ڏيڻ چرين جو ڪم آھي. آئون ته اڪيلو آھيان، ان ڪري ٽھڪ نٿو ڏئي سگهان. ھي اڪيلائپ جو احساس ته مون کي ماري وجھندو. اڪيلائي انسان جو مقدر آھي، پر ڪنهن جي ساٿ جي ڪري اڪيلائي جو احساس دٻجي ويندو آھي. جڏھن ڪنهن جو ساٿ نه ھوندو آھي ته اڪيلائي ھڪ زوردار حملو ڪري ڏيندي آھي ۽ احساس شديد بنجي ويندو آھي. آئون ھن جي ساٿ بنا ڄڻ ته ھيڏي ساري گھاٽي جھنگ ۾ اڪيلو ئي اڪيلو ڀٽڪندو رھيو آھيان. روبيءَ جو ساٿ ھو، ڪي چند گھڙيون ھيون جيڪي اک ڇنڀ ۾ گذري ويون.
ھڪڙي ڏينهن ھڪ رسالو ڏيندي روبيءَ چيو، ”ھيءَ ڪھاڻي ته پڙھي ڏس.“
ان ڪھاڻيءَ ۾ ھڪ مرد پنهنجي محبوبه سان جيئڻ مرڻ جي ساٿ جا وعدا ڪري ڪيڏانهن ھليو ويندو آھي ھميشھ لاءِ. مون ڪھاڻي پڙھي ھن ڏانهن نهاريو. مون کي محسوس ٿيو ته ھن جي اکين ۾ ھڪ سوال آھي. ھوءَ ڪجھ پڇڻ جي لاءِ اتاولي آھي. مون اٿي ھن جو مک چمي ورتو. ھن جون اکيون ڀرجي آيون. اکيون ڀرجي اينديون آھن ته اٿلي به پونديون آھن. منهنجي دل چاھيو ته ھن جي ڳوڙھن کي پي ڇڏيان. ھن جا ڳوڙھا امرت آھن، آئون لازوال بنجي ويندس..... اسان جو پيار لازوال بنجي ويندو. پر ڪا به شيءِ لازوال ناھي. زوال، پڇاڙي، موت پنهنجي جاءِ تي اٽل حقيقتون آھن – پر ڪڏھن ڪڏھن ماڻھو انهن حقيقتن کان ڀڄي سنهري خيالن جي غار ۾ وڃي پناھ وٺندا آھن. پاڻ کي فريب ڏئي خوش ٿيندا آھن. پوءِ جڏھن سمورا ذھني فريب ڦوڪڻي وانگر ڦاٽي پوندا آھن ته ٻارن جيان روئي پوندا آھن. شايد اسين به انهن ماڻھن مان ھئاسين.
روبيءَ مون کي چيو ھو، ”اھا ڳالھ منهنجي سمجھ ۾ نٿي اچي ته جن ماڻھن جي پاڻ ۾ ايتري چاھت ھوندي آھي سي ھڪ ٻئي جي لاءِ اجنبي ڪيئن بنجي ويندا آھن!“
”اھا ڳالھ شال ڪڏھن سمجھي به نه سگهين.....“ مون رڳو ايترو وراڻيو ھو. اڄ اھو جواب مون کي کل جھڙو پيو لڳي. ڪيتريون ڳالھيون اڳتي ھلي پنهنجي اھميت وڃائي کل جھڙيون ڀاسنديون آھن. ڪلھوڪي حقيقت، ڪلھوڪو سچ اڄ ڪوڙ پيو لڳي. ڪنهن به شيءِ جي ڪا به حقيقت ڪانهي، ڪا معنيٰ ڪانهي. سڀ ڌوڪو آھي، فريب آھي، اجايو ۽ بي معنيٰ آھي.
اوچتو ھڪڙي ماڻھوءَ مون کي ڌڪو ڏئي پري ڪيو آھي؛ ۽ منهنجي پاسي مان ھڪ موٽر شرڙاٽ ڪندي لنگھي وئي آھي.
”سنڀالي ھل ڀائو، حياتي مان بيزار آھين ڇا؟“ اھو ماڻھو چئي رھيو آھي. آئون رڳو ھن ڏانهن ڏسان ٿو. ھن جو ٿورو ڪو نه ٿو مڃان. اڳتي وڌي وڃان ٿو. ڇا ٿي پئي ھا؟ اھا موٽر مون کي ماري ڇڏي ھا، ائين جيئن بوٽ ھيٺان ماڪوڙي چيڀاٽجي ويندي آھي(موت ماڻھوءَ کي ڪيترو نه ويجھو آھي، ھر شيءِ کان قريب) موت جي اڳيان ماڻھو به ماڪوڙي جي برابر آھي. ڪڏھن مرڪندڙ ۽ کلندڙ، ڪڏھن روئندڙ سڏڪندڙ چھرا يڪدم پٿر بنجيو وڃن. بس ايتري اھميت آھي ماڻھوءَ جي! انسان جيڪو عظيم آھي، سو موت جي اڳيان ڪيڏو نه خسيس ۽ ھيچ آھي. ماڻھو مشين وانگر ھيڏانهن ھوڏانهن ڍوڙي ڊڪي رھيا آھن، اوچتو ڪو پرزو ٽٽو ته مشين بيڪار. ماڻھو پنهنجي ٺاھيل شيءِ جي گارنٽي ڏيئي سگهي ٿو، پر خود ماڻھوءَ کي ٺاھيندڙ ڪا به گارنٽي نه ڏني آھي.
وعدا ڪوڙي گارنٽي وانگر آھن، ۽ وعدن جي ڀلا اھميت ئي ڪھڙي آھي! ڪڏھن روبيءَ ۽ مون ڪيترا وعدا ڪيا ھئا، پر اڄ ان جو تعلق رڳو ماضيءَ سان آھي. اسان جو پيار جيڪو ڪلھ سچ ھو، اڄ ان کي معنيٰ ناھي. ڪلھ ڪجھ ھو، اڄ ڪجھ به نه آھي.پر تڏھن به دل ته ڪورو ڪاغذ آھي، ڪا ليڪ پئجي وئي ته مٽجڻ جي ناھي. مٽجي به وڃي پر ڪاغذ جو ڪنوار پڻو ته ختم ٿي ويو.
- اچ ته اڄ انهن يادن جي زھر جا ڍڪ گڏجي پيئون، گڏجي سرڪيون ڀريون. شايد اجنبيت جي کڙي ٿيل ديوار کي ھٽائي سگهون، چاھي ڪن گھڙين جي لاءِ ئي سھي. پر ھاڻي ٿي به ڇا ٿو سگهي! اجنبيت جي ديوار ڪيتري مضبوط آھي ۽ ان کي ڪيرائڻ نه منهنجي وس ۾ آھي ۽ نه روبيءَ جي وس ۾.
”وقت وڏو بيدرد آھي، روبي! اسان جي اڳيان وقت جو تيز طوفان جھڙو وھڪرو آھي. انهيءَ طوفان جي مقابلي ڪرڻ جي اڃا اسان ٻنهي ۾ ھمت پيدا ئي ڪا نه ٿي آھي. ڪٿي ان جي وھڪري ۾ لڙھندي، حالتن جا ٿپيڙا کائيندي ھڪ ٻئي کان ڌار ٿي، گم نه ٿي وڃون. اسين ٻئي ويچارا آھيون، روبي! اڻ ڄاڻائي ۾ وقت جي ظلم جو شڪار بنجي وياسين. مائٽن جي پراڻين دشمنين ۽ نفرتن جي ايڏي وڏي ڍير ۾ اسان جي پيار کي ڪٿي جاءِ ملندي؟ جي وقت جي واريءَ تان اسان جي پيرن جا نشان ڊھي ويا ته سڄي عمر ڀٽڪندا رھجي وينداسين. سڪون لاءِ سڪنداسين......“
ھن جي چپن تي فقط مرڪ پکڙجي وئي ۽ سندس منهن منهنجي منهن تي جھڪي آيو.
مون چيو ھو،”مون کي پنهنجي ڇاتيءَ ۾ لڪائي ڇڏ، آئون ڊڄان ٿو، روبي، آئون ڊڄان ٿو.“
ھن پنهنجا وار کولي منهنجي منهن تي پکيڙي ڇڏيا. ھن جي وارن جي ڇانور ھيٺ ڪا گھڙي مس گذري ته وقت ھڪ تيز لامارو ھڻي مون کي روبيءَ کان ڌار ڪري اڪيلائپ جي اوڙاھ ۾ اڇلائي ويو...... ڪير ڄاڻي ايندڙ گھڙيءَ ڇا ٿيندو! وقت جا ته پنهنجا اصول آھن. ھر پل ھڪ نئون فلسفو آھي، نئين حقيقت آھي. خانداني نفرتون وڻ ويڙھي وانگر اسان جي پيار کي وڪوڙي ويون ۽ اسين......
- وقت توکان سواءِ به پيو گذري، پر زندگي ھڪ بار بنجي پيئي آھي. پوءِ به مون کي ڍوئڻي آھي. آئون اھو بار اڪيلو پيو ڍويان. تون گڏ ھجين ھا ته اڄ ائين نه ھجي ھا. تون الائي ڪيئن آھي – پر آئون ائين نه ھجان ھا!!
خبر ناھي ته ڪٿي اچي پھتو آھيان. من جي اداس ۽ ويران راھ کان سواءِ ٻي ڪا راھ مون کي سجھي ئي ڪا نه ٿي. آئون ته ائين ئي پيو ھلان، ڀٽڪندو ڀٽڪندو ..... ڀٽڪڻ منهنجو ڀاڳ آھي، منهنجو نصيب آھي، وقت جي واريءَ تان پيرن جا نشان ڊھي ويا آھن. آئون توکي ته حاصل نه ڪري سگهيس پر پاڻ کي ئي وڃائي ويٺس.
ھيءَ گھٽي روبيءَ جي گهر ڏانهن ٿي وڃي. آئون ڪيترن سالن کانپوءِ ھن گھٽيءَ ۾ آيو آھيان. الائي ڇو، منهنجي دل تي ڄڻ ڪا ڳري شيءِ ڪري پئي آھي، ڪنهن اڻ ڄاتل ڊپ سببان دل دٻجي وئي آھي. مون کي واپس ھليو وڃڻ کپي. ھتي ڪر ڪنهن شيءِ مان ويراني ۽ ڌاريائپ جو احساس پيو اڀري. اڄ روبيءَ سان پنهنجائپ جو احساس نٿو جڙي، ته جي آسپاس جون شيون اجنبي بنجي ويون ته ڇا ٿيو؟ پر آئون ھتي آيو ڇو آھيان! ايتري عرصي کان پوءِ رڳو اھو ڏسڻ لاءِ ته روبي ڪيئن آھي! ڪالھ روبيءَ جي ماءُ ملي ھئي ۽ ھن مون کي سندن گهر اچڻ لاءِ چيو. ھن شايد رسمي طور چيو ۽ مون سوچيو ته آئون ھڪڙو ڀيرو ٿي اچان. ايتري وقت کان پوءِ مون ڏسڻ ٿي چاھيو ته روبي ڪيئن ٿي لڳي. مون اھو ڇو چاھيو سو سمجھ ۾ نٿو اچي. شايد خاڪ ۾ اڃا ڪي چڻنگون دٻيل آھن.
آئون روبيءَ جي اڳيان ويندس ته ڇا ڳالھائيندس! ھوءَ ڇا سمجھندي ته آئون سندن گهر ڇو آيو آھيان! ھن پاڻ ته چيو ھو ته آئيندي اسان ٻنهي جو ھڪ ٻئي سان ڪو به واسطو نه رھندو ۽ آئون سندن گهر نه اچان. اھا سندس پيءُ جي مرضي ھئي ۽ پيءُ جي مرضيءَ جي خلاف ھن ساھ به کڻڻ نه ٿي چاھيو.
آئون در جي اڳيان بيٺو آھيان، الائي ڪيتري دير کان، پر ھمت نٿي ٿئي ته بيل جي بٽڻ تي آڱر رکان. ھانءُ ڪنهن نامعلوم سبب جي ڪري ويڙھجي رھيو آھي.
ڪنهن اچي در کوليو آھي. اوھ روبي! ھوءَ سامھون بيٺي آھي ھڪ کن جي لاءِ ھن جي منهن تي اچرج جون ريکائون اڀرن ٿيون. کيس خبر ھوندي ته آئون اچي رھيو آھيان، پوءِ به! شايد ھن سوچيو ھوندو ته آئون نه ايندس.
ھوءَ مرڪي ٿي. مون کي اھا زوري جي مرڪ ٿي لڳي. جواب ۾ مون کي به زوري مرڪڻ کپي، پر منهنجي وس جي ڳالھ ڪانهي.
”اچو..... اندر اچو.....“ ھوءَ ھٽي اندر اچڻ جي لاءِ جاءِ ڏئي ٿي.
”امان کي پاڙي جي ھڪڙي مائي ٻاھر وٺي وئي آھي. وڃي ڪا نه ھا، پر مائي جو ضروري ڪم ھو. اوھان جي نالي چئي وئي آھي ته اچي ته ويھارجوس.“
منهنجو ھانءُ وڃي ٿو وڌيڪ منجھندو. روبي سامھون بيٺي آھي. اسين ٻئي چپ آھيون. منهنجي نڙيءَ ۾ جھڙوڪر ڪنڊا ڦاسي پيا آھن. ھوءَ ڪجھ چئي رھي آھي.
”اوھان بيٺا ڇو آھيو؟ ويھندي ڊڄو ٿا ڇا؟ آئون اوھان کي کائي ڪا نه وينديس.“
آئون چپ.
”توھين ڏاڍا لھي ويا آھيو. بيمار ھئا ڇا؟“
آئون چپ.
”اوھان شايد نه ڳالھائڻ جو قسم کڻي آيا آھيو،“ ھوءَ کلي ٿي، ڦڪي ۽ بي رس کل.
نيٺ آئون چوان ٿو، ”اوھان ته ماشاء الله ڏاڍيون سرس ٿيون نظر اچو، شايد ڪڏھن بيمار ڪو نه ٿيون آھيو.“ مون کي پنهنجي لھجي ۾ ڪڙاڻ محسوس ٿئي ٿي.
ھوءَ کلي ٿي. منهنجي چپن تي رڳو مرڪ اچي ٿي. اھا مرڪ ڪھڙي ڪني ھوندي!
”اھو چپن ۾ ڇا پيا چئو؟ اوھان جي عادت چپن ۾ ڳالھائڻ جي اڃا نه وئي آھي؟“
”اوھان جي چوڻ موجب جنهن کي ڳالھائڻ نه ايندو آھي سو رڳو چپ چوريندو آھي، ۽ مون کي ڳالھائڻ اڃا به ڪو نه ٿو اچي.“
”سوچڻ ته اچي ٿو!“ ھوءَ مون ڏانهن غور سان ڏسي ٿي. ڄڻ چوندي ھجي: تون ذرو به ناھين بدليو.
”ھا، منهنجي سڌرڻ جا ڪي به امڪان ڪو نه آھن،“ منهنجي واتان نڪري وڃي ٿو.
”جي؟“ ھوءِ حيرت وچان چوي ٿي.
آئون ڪو به جواب نٿو ڏيان. آئون ھاڻي ھتي ھڪڙو پل به وڌيڪ نٿو ويھي سگهان. مون کي ماحول اوپرو ۽ ڌاريو پيو لڳي! سڀ ڪجھ رسمي آھي. اسان ٻنهي جو ڳالھائڻ، ٻنهي جو مرڪڻ .... سڀ رسمي آھي. ھتي منهنجو ساھ پيو ٻوساٽجي. آئون ٻاھر وڃڻ ٿو چاھيان. آئون اوچتو اٿي بيھان ٿو. بهانو ڪري ٻاھر نڪري آيو آھيان. پر ٻاھر به ھوا ڪانهي. گھٽ ٻوسٽ آھي. شام جو انڌڪار پکڙيل آھي. فضا دونهاٽيل آھي – منهنجي من وانگر.